II. Budowa geologiczna Polski

• Jakie skutki ma skomplikowana budowa geologiczna Polski?


  Wpływa na ukształtowanie powierzchni, pokrywy glebowej, sieci rzecznej oraz zasobność w surowce naturalne.
• Jakie są główne jednostki tektoniczne w Polsce?

  • Platforma Wschodnioeuropejska - prekambryjska (północno-wschodnia część Polski)
  • Obszar fałdowań paleozoicznych (północno-zachodnia i środkowa część Polski)
  • Obszar fałdowań alpejskich (południowa część Polski)
• Jakie jednostki tektoniczne łączą się w Polsce?

  Platforma Paleozoiczna i Platforma Prekambryjska.
• Gdzie przebiega granica między Platformą wschodnioeuropejską od jednostek tektonicznych Europa Zachodniej w Polsce?

  W strefie Teisseyre’a-Tornquista (T-T) - tworzy ją ciąg głębokich uskoków tektonicznych.
• Jakie są główne piętra strukturalne Platformy Wschodnioeuropejskiej?


  • Krystalicznych podłoże (najstarsze) - z powstałych i wielokrotnie fałdowanych w proterozoiku skał metamorficznych i magmowych
  • Pokrywa osadowa — niesfałdowane skały osadowe powstałe w paleozoiku, mezozoiku i kenozoiku
• Jakie różnice występują w głębokości w stropach krystalicznego fundamentu Platformy Wschodnioeuropejskiej?


  Podłoże zalega na głębokości od 500 metrów do 2 km i więcej.
• Jakie jednostki wyróżnia się w obrębie Platformy Wschodnioeuropejskiej?

  • Wyniesienie mazurskie
  • Obniżenie perybałtyckie
  • Obniżenie podlaskie
  • Struktura zrębowo podlasko-lubelska
  • Rów mazowiecko-lubelski
• Jakie cechy charakteryzują obszar Platformy Wschodnioeuropejskiej?


  Jest w większości jednolity, nizinny i równinny, silnie zdenudowany.
• Jakie zjawisko miało wpływ na krajobraz Platformy Wschodnioeuropejskiej?

  Ostatnie zlodowacenie.
• Jakie struktury geologiczne tworzy obszar fałdowań paleozoicznych?

  • OROGENEZY — silne ruchy tektoniczne, w wyniku których powstają łańcuchy górskie
  • orogeneza kaledońska np. część Sudetów, południowa część Gór Świętokrzyskich
  • orogeneza hercyńska np. Sudety z Przedgórzem Sudeckim, Góry Świętokrzyskie, zapadlisko śląsko-krakowskie
• Jakie różnice występują w budowie Platformy Zachodnioeuropejskiej w porównaniu do Platformy Wschodnioeuropejskiej?

  Platforma Zachodnioeuropejska ma bardziej zróżnicowaną budowę.
• Jakie podobszary wyróżnia się w obrębie Platformy Zachodnioeuropejskiej?

  • Góry (Góry Świętokrzyskie i Sudety)
  • Monokliny (przedsudecka, śląsko-krakowska) -> struktura tektoniczna stanowiąca zespół warstw skalnych zapadających się w jednym kierunku
  • Niecki (szczecińska, mogileńsko-łódzka, miechowska, brzeżna) -> łagodna synklina (część fałdu, obniżenie tektoniczne) o dużej powierzchni, będąc wgłębieniem
  • Wały (pomorski, kujawski, południowopolski)
• Jakie skały można znaleźć na powierzchni w Sudetach i Górach Świętokrzyskich?


  Osady paleozoiczne.
• Jakie procesy geologiczne miały miejsce w obszarze fałdowań alpejskich w południowej części Polski?


  Orogeneza alpejska.
• Jakie jednostki powstały w wyniku fałdowań alpejskich w Polsce?

  • Karpaty Wewnętrzne (m.in. Tatry, Obniżenie Orawsko-Podhalańskie)
  • Karpaty Zewnętrzne (Beskidy, Pogórze Karpackie)
  • Zapadlisko przedkarpackie (Kotlinę Sandomierską, Kotlinę Oświęcimską) -> tektoniczne obniżenie przedgórskie wypełnione osadami morskimi z neogonu
• Jakie są cechy charakterystyczne obszaru górskiego w fałdowaniach alpejskich?


  Bezpośrednie występowanie skał podłoża na powierzchni lub przykrycie niewielką warstwą osadów.
• Jak powstało Zapadlisko Przedkarpackie?


  Na skutek wypiętrzenia sąsiedniego obszaru (Karpat Zewnętrznych).
• Jakie obszary Polski są związane z fałdowaniami alpejskimi?


  Południowa i południowo-wschodnia Polska
• Jakie płyty tektoniczne kolidują, tworząc fałdowania alpejskie?


  Płyta Afrykańska i Euroazjatycka, powstałe w mezozoiku i na początku kenozoiku
• Która jednostka geologiczna w Polsce ma najbardziej złożoną budowę skalną?

  Karpaty Wewnętrzne
• Z czego składają się Karpaty Zewnętrzne?


  Z fliszu karpackiego
• Co różni obszar górski od pozostałej części Polski pod względem występowania skał?


  Bezpośrednie występowanie skał podłoża na powierzchni lub ich przykrycie niewielką warstwą osadów
• Jakie skały młodsze występują w Zapadlisku Przedkarpackim?

  Skały morskie, w tym pokłady soli i siarki
• Jakie są cechy Tatr jako gór fałdowych?


  Są wysokie i strome
• Jakie wydarzenia miały największy wpływ na współczesną budowę geologiczną Polski?

  • Działalność wulkaniczna
  • Orogenezy — ruchy górotwórcze
  • Regresje mórz — wycofanie się morza z poprzednio zalanych terenów
  • Transgresje mórz — wkraczanie morza na tereny lądowe

  ->pojawiały się różne koralowce, gąbki, trylobity (tzw. skamieniałości przewodnie - w paleozoiku); przyczyna pionowych ruchów skorupy ziemskiej

  • Zlodowacenia
• Jakie są ograniczenia wiedzy na temat wydarzeń geologicznych w prekambrze w Polsce?


  Jest niewielka ze względu na dużą odległość czasową
• Kiedy znacząco wzrasta wiedza o wydarzeniach geologicznych w Polsce?

  Od okresu karbonu
• Jakie były ważniejsze wydarzenia w proterozoiku?

  • Intensywny wulkanizm, metamorficzne, magmowe i fałdowania
  • Utworzenie najstarszych formacji skalnych - (skały metamorficzne — gnejs, łupki krystaliczne) widoczne na Sudetach
  • Powstanie podłoża krystalicznego platformy wschodnioeuropejskiej - 2,6 mld lat temu
• Jakie formacje skalne powstały w proterozoiku?


  Skały metamorficzne (gnejsy, łupki krystaliczne) oraz magmowe (granity)
• Gdzie są widoczne najstarsze formacje skalne w Polsce?


  Na powierzchni w Sudetach
• Jakie były ważniejsze wydarzenia w kambrze?

  • Początek orogenezy kaledońskiej na obszarze Gór Świętokrzyskich — sfałdowane w ich wyniku skały osadowe budują fragmenty gór
  • Wulkanizm w Sudetach m.in. Góry Kaczawskie
  • Transgresje mórz — na dnach zbiornikach morskich gromadziły się osady — z których powstały np. wapienie, piaskowce; skamieniałości, różne formy życia
• Jakie były skutki transgresji i regresji morskich w kambrze?


  Utworzenie wypiętrzanych osadów w Sudetach i Górach Świętokrzyskich
• Jakie były ważniejsze wydarzenia w ordowiku/sylurze?

  • kaledońskie ruchy górotwórcze — częściowe fałdowanie
  • Częściowe wypiętrzanie Gór Świętokrzyskich i Sudetów
• Jakie były warunki geograficzne Polski w ordowiku?

  Podział na kilka części na półkuli południowej
• Jakie były ważniejsze wydarzenia w dewonie?

  • Koniec orogenezy kaledońskiej
  • Początek orogenezy hercyńskiej
  • Wielka transgresja morska
• Jakie były ważniejsze wydarzenia w karbonie?


  • Silna orogeneza hercyńska — ponowne sfałdowanie oraz wypiętrzenie Gór Świętokrzyskich i Sudetów
  • Zjawiska plutoniczne (związane z magmą) w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim
  • powstanie krystalicznego trzonu Tatr
  • powstanie pokładów węgla kamiennego na Wyżynie Śląskiej, w Sudetach i na Wyżynie Lubelskiej

  Gorący i wilgotny klimat -> bujna roślinność — WĘGIEL KAMIENNY
• Jakie złoża powstały w wyniku bujnego rozwoju lasów karbońskich?


  Pokłady węgla kamiennego
• Jakie były ważniejsze wydarzenia w permie?


  • Powstanie złoża soli kamiennej m.in. na Kujawach — w wyniku osadzania się cząstek mineralnych w zbiornikach morskich wykształcały się formacje skalne — łupki miedzionośne
  • Działalność wulkaniczna w Sudetach i okolicach Krakowa

  Suchy i gorąco klimat -> parowanie wód -> SÓL KAMIENNA
• Jakie złoża powstały w wyniku transgresji w późnym permie?

  Złoża soli kamiennej
• Jakie były ważniejsze wydarzenia w triasie?


  Era mezozoiczna — względny spokój, większość kraju zajmowały zbiorniki morskie

  • Koniec orogenezy hercyńskiej
  • Początek orogenezy alpejskiej
  • Powstanie geosynkliny karpackiej (rozległego zagłębienia, w którym grodziły się osady: żwiry, piaski, muły i iły)
  • Transgresje morskie
  • Tworzenie się skał osadowych o czerwonym zabarwieniu (głównie piaskowców i zlepieńców) na obszarze Sudetów oraz Gór Świętokrzyskich w warunkach gorącego i suchego klimatu
  • Pojawienie się pierwszych dinozaurów