CO4

• nagtatampok ng iba’t ibang kakanyahan ng isang indibidwal pagdating sa pakikipagtalastasan

  Kakayahang Komunikatibo
• nagtataglay ng lubos na teknikal at masistemang bahagi ng agham pangwika

  usaping pangwika na nakatuon lamang sa wikang tinuturingan

  maagham na pag-aaral sa estruktura ng wika, mula tunog hanggang sa paggamit nito nang wasto

  makakamtan lamang kung mainam nang nauunawaan ang lingguwistik o isang ang agham pangwika

  Kakayahang Lingguwistik
• kaligirang pangkasaysayan ng wika

  pinagmulang pamilya at mga pagbabagosa wika bilang isang dinamiko at buhay

  Dayakronik
• kayarian ngwika mula sa ponolohiya patungong morpolohiya hanggang sintaksis at semantika

  Singkroniko
• sining ng tamang pagbaybay at pagsulat ng mga salita ayon sa tamang pamantayan o gamit

  bahagi ng balarila tungkol sa mga titik at pagbaybay

  binubuo ng mga tuntunin kung paano sumulat gamit ang wikang Filipino

  Ortograpiya
• Pasulat na simbolo

  pangkat ng mga bahagi sa isang sistema ng pagsulat

  Grapema
• sagisag sa isang tunog sa pagsasalita

  Titik
• i. Baybayin (17 na titik)

  ii. Abecedario (30 na titik)

  iii. Abakadang Tagalog (20 na titik) + NG

  iv. Pinagyamang Alpabeto (31 na titik)

  v. Modernisadong Alpabeto (28 na titik)


  Ebolusyon ng Alpabeto
• mga sagisag naman na ginagamit para sa mga antala, tono, at diin

  Di Titik
• gabay sa paraan ng pagbigkas ng mga salita

  impit na tunog o kaya sa diin o haba ng pagbigkas

  i. Pahilis (ˊ)

  ii. Paiwa (`)

  iii. Pakupya (^)

  iv. Patuldok ( ̈)


  Mga Tuldik o Asento
• diin at/o haba

  Pahilis (´)
• impit na tunog

  pakupya (^)
• kahawig ng umlaut at dieresis ( ¨ )

  kumatawan sa tunog na tinatawag na schwa

  patuldok
• mga patlang at himig ng pagsasalita sa pagitan ng mga titik at pantig, sa pagitan ng mga salita at mga parirala, at sa pagitan ng mga pangungusap

  Bantas
• pag-aaral sa sistema ng paggamit ng bantas na gitling sa iba’t ibang sitwasyon

  Palagitlingan
• Pang-ulo

  Mag-alis


  Kapag ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang nilalapian ay nagsisimula sa patinig
• maka-Quezon

  pang-Mahal na Araw

  taga-Nueva Ecija

  Kapag ang isang panlapi ay inilalapi sa unahan ng isang ngalang pantangi
• ika-10

  mag-iika-5

  ikaanim

  ikapito


  Kapag ang unlaping ika- ay ikinakabit sa mga tambilang ngunit hindi na kung ito’y isinasatitik
• buwan-buwan

  araw-araw


  Kapag ang salita ay inuulit ito’y ginigitlingan
• Ang salitang paruparu ay hindi maaaring gitlingan kahit inuulit dahil ang salitang PARU ay hindi salitang ugat at wala itong tiyak na kahulugan. Ito’y para rin sa iba pang salita na inuulit na wala naming salitang inugatan
• isang-katlo

  tatlong-kapat


  Kapag sinusulat nang patitik ang yunit ng praksyon ito’y ginigitlingan
• tawang-aso, dalagang-bukid, barong-intsik


  Kapag nanatili ang kahulugan ng dalawang salitang pinagtatambal
• ningas ng kugon= ningas-kugon

  bulaklak sa parang = bulaklak-parang


  Kapag may katagang nawawala sa pagitan ng dalawang salitang pinagsasama
• pag-aaral sa mahahalagang tunog ng wika na nagbibigay kahulugan sa pagbigkas ng salita o nagbibigay ng pagbabago ng kahulugan

  maagham na pag-aaral sa mga ponema

  Ponolohiya
• pinakamaliit na yunit ng tunog na may kabuluhan

  Ponema
• mga tunog na ginagamitan ng mga katumbas na letra upang mabasa at mabigkas

  Ponemang Segmental
• 18

  Konsonante o Katinig
• mga bahagi ng palatunugan ng tao na nagbabanggaan sa tuwing iuusal ang ponemang nasa talahanayan

  Punto ng Artikulasyon
• iba’t ibang paraan sa pagpapalabas ng hangin na nagiging enerhiya sa paglikha ng tunog na minomodipika naman ng gawang ng ilong at bibig

  Paraan ng Artikulasyon
• Hangin

  Enerhiya
• Labi, gilagid, dila

  Artikulador
• Gawang ng bibig

  Resonador
• h

  Pasutsot
• patinig + malapatinig

  aw,iw,ay,ey,iy,oy,uy

  Diptonggo
• katinig + katinig

  kl,br,pr,rt,yl

  Klaster
• [katinig + katinig]

  /ng/ o /N/; /sh/ o /S/; /ch/ o /C/

  Digrapo
• bulol bulok

  mesa misa

  tingga tinga

  Pares Minimal
• karaniwang hindi tinutumbasan ng mga letra sa pagsulat kundi mga simbolo lamang upang matukoy ang paraan ng pagbigkas

  Ponemang Suprasegmental
• tumutukoy sa pagtaas at pagbaba ng tinig sa pagsasalita

  Tono at Intonasyon
• pagpapahaba ng pagitan ng pantig sa pagbigkas ng isang salita

  Haba