VII. Jeziora w Polsce

• Ile jezior znajduje się w Polsce?


  • 7000 jezior o powierzchni większej niż 1 ha (0,01 km²)
  • obszar -ok. 2,8 tys. km²
• Jakie jeziora dominują w Polsce?

  Dominują jeziora polodowcowe, które stanowią ponad 80% wszystkich jezior.

  • rynnowe
  • morenowe
  • cyrkowe
  • oczko polodowcowe
• Jakie są największe i najgłębsze jeziora w Polsce?

  Największe jezioro to Śniardwy (113,4 km²) na Pojezierzu Mazurskim.

  Najgłębsze jezioro to Hańcza (108,5 m głębokości) na Pojezierzu Suwalskim.
• Co spowodowało powstanie większości jezior w Polsce?

  Większość jezior w Polsce powstała w wyniku działania lądolodu.
• Jakie są typy genetyczne jezior w Polsce?

  Jeziora polodowcowe:

  • Jeziora morenowe
  • Jeziora rynnowe
  • Oczka polodowcowe
  • Jeziora cyrkowe

  Jeziora niepolodowcowe:

  • Jeziora krasowe
  • Jeziora zakolowe
  • Jeziora deltowe
  • Jeziora przybrzeżne
• Co to jest jeziorność?


  To procentowy udział jezior w ogólnej powierzchni danego obszaru.

  Wynosi 0,9% - małe i niezbyt głębokie jeziora.
• Jakie obszary w Polsce mają największą jeziorność?

  Największą jeziorność ma Pojezierze Mazurskie, gdzie wynosi 7% - najwięcej dużych jezior.

  Najwięcej jezior na Pojezierzu Pomorskim (ok. 48% wszystkich jezior)

  Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie — na południe od zlodowaceń północnopolskich; większe nagromadzenie.

  Jeziora na obszarach górskich (Tatry, Karkonosze) -> jako stawy
• Dlaczego jeziora w Polsce są rozmieszczone nierównomiernie?

  Jeziora są rozmieszczone nierównomiernie z powodu zlodowacenia Północnopolskiego.
• Jakie są różnice między jeziorami morenowymi a rynnowymi?

  Jeziora morenowe — wskutek odcięcia odpływu wód nagromadzonym materiałem lodowcowym albo wypełnienia wodą obniżeń w obrębie moreny dennej:

  • Znaczna powierzchnia
  • Urozmaiconą linią brzegową
  • np. Śniardwy, Mamry

  Jeziora rynnowe — wskutek erozyjnej działalności wód płynących pod lądolodem; wypełnienia rynny polodowcowej:

  • Strome brzegi
  • Urozmaicona rzeźba dna
  • Wydłużony kształt, duża głębokość, wąskie
  • np. Hańcza, Gopło, Jeziorak, Szelment Wielki
• Jakie jeziora są efektem wytopienia bryły lodowej pozostawionych przez cofający się lądolód?

  Oczka polodowcowe - powstały w zagłębieniach utworzonych po wytopieniu się brył lodu pozostawionych przez cofający się lądolód

  • wypełniają bezodpływowe zagłębienia - szybko zarastają
  • małe
  • płytkie
  • owalny kształt
• Jakie są cechy jezior cyrkowych w Polsce?

  Jeziora cyrkowe — powstały w wyniku wypełnienia wodą cyrków polodowcowych

  • niewielka powierzchnia
  • duża głębokość
  • owalny kształt
  • np. Wielki Staw, Czarny Staw pod Rysami
• Jakie są przyczyny powstawania jezior deltowych i ich cechy?

  Jeziora deltowe powstają w zagłębieniach w obrębie delt rzecznych w wyniku osadzania materiału skalnego naniesionego przez rzekę.

  • płytkie
  • szybko zarastają
  • np. Druzno (w delcie Wisły), Dąbie (w delcie Odry)
• Jakie są cechy jezior przybrzeżnych w Polsce?

  Jeziora przybrzeżne - powstałe z odcięcia zatoki morskiej od pełnego morza przez mierzeje (piaszczyste). Wybrzeża mierzejowo-zalewowe.

  • duża powierzchnia
  • mała głębokość
  • płaskie bagniste brzegi
  • np. Łebsko, Gardno, Jamno
• Jakie są różnice między jeziorami zakolowymi a krasowymi?

  Jeziora zakolowe powstają wzdłuż koryt rzek; wskutek wypełnienia wodą fragmentów dawnych koryt rzecznych odciętych od głównego nurtu rzeki. W obrębie dolin dużych meandrujących rzek, np. Wisły, Odry, Narw

  • wydłużony kształt
  • np. Jezioro Czerniakowskie

  Jeziora krasowe powstały w obniżeniach krasowych utworzonych przez rozpuszczenie skał wapiennych lub gipsowych.

  • małe
  • płytkie
  • np. Perespa, Uściwierz na Polesiu
• Jakie jeziora są w delcie Wisły?

  Jeziora deltowe w delcie Wisły to Druzno.
• Jakie są różnice w rozmieszczeniu jezior w Polsce na północy i południu kraju?

  Na północy kraju znajduje się więcej jezior, a na południu ich liczba gwałtownie maleje.
• Jakie pojezierze w Polsce ma największą liczbę jezior?

  Pojezierze Pomorskie
• Dlaczego występowanie jezior w Polsce na północy kraju nie jest przypadkowe?

  Jeziora są związane z obszarami oddziaływania Zlodowacenia Północnopolskiego.
• Dlaczego większość jezior w Polsce ma genezę polodowcową?


  Znajdują się one na obszarach najsilniej ukształtowanych przez lądolód.
• Jakie funkcje przyrodnicze pełnią jeziora w Polsce?

  • Funkcje retencyjne - magazynowanie wody w okresach jej nadmiaru i oddawanie w okresach deficytu; zależne od wielkości i kształtu misy akwenu — mogą ograniczać wezbrania rzeczne (opóźnienie i rozłożenie w czasie odpływu dużych ilości wody)
  • Wpływ na mikroklimat (duża jeziorność) - zmniejsza dobowe amplitudy temperatury i przyczynia się do wzrostu wilgotności
  • Środowisko życia dla roślin i ryb - różnorodność biologiczna
  • Funkcja krajobrazowa -> podłużne jeziora rynnowe, rozległe jeziora morenowe, górskie stawy
• Jaką rolę pełnią jeziora jako zbiorniki retencyjne?


  Pozwalają na zmagazynowanie wody z okresów opadów.
• Jak jeziora wpływają na mikroklimat w ich otoczeniu?

  Łagodzą klimat, zwiększają wilgotność i zmniejszają amplitudy temperatur.
• Jakie organizmy żyją w jeziorach?

  Ryb i innych organizmów słodkowodnych.
• Jakie funkcje społeczne pełnią jeziora w Polsce?

  • Zapewnienie zasobów wody pitnej
  • Funkcje komunalne — woda wykorzystywana w celach spożywczych i sanitarnych
  • W przeszłości lokowały się nad jeziorami osady — dostęp do wody pitnej, połów ryb, zwiększenie bezpieczeństwa
  • Uzupełnienie potrzeb żywieniowych
• Jakie są najczęstsze funkcje jezior?

  Rekreacyjna, turystyczna i sportowa.

  • pojezierza (obok wybrzeża Bałtyku i obszarów górskich) - sporty wodne, pływanie, kajakarstwo, żeglarstwo, wakeboarding, bojery
• Jakie są główne funkcje gospodarcze jezior?

  • Woda w przemyśle (spożywczym, chemicznym) - np. rozpuszczalnik, przekaźnik ciepła, substancje chłodzące, składniki gotowego produktu
  • Chłodzenie reaktorów elektrowni
  • w celach rolniczych — nawadnianie użytków rolnych (pól) czy pojenia zwierząt
  • Transport śródlądowy, sieć transportowa, żegluga pasażerska - rejsowe (regularne połączenia) i czarterowe, w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, Augustowo
• Ile sztucznych jezior znajduje się w Polsce o pojemności co najmniej 1 mln m³?

  140 sztucznych jezior
• Jakie są cechy charakterystyczne sztucznych (antropogenicznych) zbiorników wodnych w Polsce?


  Stworzone przez człowieka. Najczęściej w wyniku przegrodzenia doliny rzecznej zaporą lub zalania wodą wyrobisk po wydobyciu surowców mineralnych metodą odkrywkową.
• Dlaczego większość sztucznych zbiorników znajduje się w Polsce południowej?

  Z powodu większego zagrożenia powodziami i większego zapotrzebowania na wodę.
• Jaką funkcję pełni Jezioro Włocławskie?

  Zapobieganie powodziom w dolnym biegu Wisły.
• Jaką pojemność ma Jezioro Solińskie?


  472 mln m³.
• Jakie są główne funkcje sztucznych zbiorników wodnych?

  • Funkcja retencyjno-przeciwpowodziowa — magazynowanie wody i łagodzenie ekstremalnych przepływów rzek (obniżenie przepływów maksymalnych i podwyższanie przepływów minimalnych)
  • Funkcja komunalna — zaopatrywanie ludności w wodę
  • Funkcja energetyczna — produkcja energii w elektrowniach zaporowych lub szczytowo-pompowych
  • Funkcja rekreacyjna - tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi turystyki czy uprawnianiu sportów wodnych
• Jakie są negatywne skutki budowy zbiorników retencyjnych?

  • Bardzo kosztowne
  • Konieczność przesiedlenia ludności z terenów, które mają być zalane
  • Istotne zmiany w środowisku przyrodniczym - modyfikują stosunki wodne, zmniejszenie bioróżnorodności środowiska wodnego