KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO

• kakayahang lingguwistiko/lingustic competence


  • tumutukoy sa kakayahang makapagsalita sa isang epektibong pamamaraan sa lahat ng antas ng gramatikal
  • ito ay hindi lamang limitado sa pagsasalita kundi pati na rin sa pagbabasa, pagsusulat, at pag-unawa sa mga patakaran ng wika
  • kabilang dito ang kaalaman sa grammar, bokabularyo, at iba pang aspekto ng wika
• NOAM CHOMSKY


  • ang kakayahang lingguwistiko ay iba sa isinasaad ng LINGGUWISTIKONG PANGTATANGHAL O LINGUISTIC PERFORMANCE
  • ito ang actual na paggamit ng wika sa pagsusulat o pagsasalita
  • hindi maipaghahalintuald ang dalawa dahil ang lingguwistikong pagtatanghal ay maaaring kapalooban ng mga interprensiya o sagabal
• apat na lawak sa pag-aaral ng wika:


  1. ponolohiya
  2. morpolohiya
  3. sintaksis
  4. semantika
• ponolohiya


  pag-aaral ng sa mga tunog ng ating wika
• ponema


  ang mga tunog na mga ito galing sa pag-aaral ng tunog
• ponema na nahahati sa dalawa:


  1. ponemang segmental
  2. ponemang suprasegmental
• ponemang segmental


  ponemang may katumbas na titik o letra para mabasa o mabigkas
• katinig


  mga tunog na hindi maaring iwanang mag-isa
• patinig


  mga tunog na maaaring bumuo ng salita
• klaster


  pagsasama ng dalawang katinig sa isang salita(ex: brigada, klase, kwento)
• diptonggo


  isang uri ng tunog sa wika na binubuo ng dalawang patinig na magkakasunod sa loob ng isang syllable(ex: mga tunog "ai", "au", "ei", "oi' at " uy"); buwan
• ponemang suprasegmental


  ginagamit sa pagbigkas ng mga salita para maging giya sa tamang paraan sa pagbigkas at para mabisa ang pakikipagtalastasan
• tatlong uri ng ponema suprasegmental:


  1. diin
  2. tono
  3. antala
• diin


  tumutukoy sa lakas ng bigkas ng pantig ng salita
• tono


  • taas-baba na inuukol sa pagbibigkas ng pantig sa isang salita
  • sa pagsasalita ay may mababa, katamtaman, at mataas na tono
• antala


  • saglit na patigil sa pagsasalita upang higit ma maging malibaw ang mensahe
  • maaaring gumamit ng simbolong: kuwit, tuldok, o gitling
• morpolohiya


  tumutukoy sa pag-aaral ng morpema
• morpema


  • pinakamaliit na yunit ng salita na nagtataglay ng kahulugan
  • merong pagkakaltas ng ponema
• pagpapalit ng ponema


  pinapalit ang "d" ng "r" kung ang ponema ay nasa pagitan ng dalawang patinig
• anyo ng morpema: 


  1. morpemang ponema
  2. morpemang salitang-ugat
  3. morpemang panlapit
• morpemang ponema


  binubuo lamang ng ponemang /o/ at /a/ na nagbabago sa kahulugan ng salita kung gagamitin(ex: pana-pano, bata-bato)
• morpemang salitang-ugat


  ito ay itinuturing na malayang morpema dahil ito ay mayrokn nang kabuluhan o kahulugan
• morpemang panlapi


  ang mga panlapi na ikinakabit sa mga salitang-ugat ay nagpapabago ng kahulugan bg salita(ex: salitang-ugat: turo, panlapi:mag-, buo: magturo)
• sintaksis


  tumutukoy ito sa mga hanay ng patakaran, prinsipyo at mga proseso na namamahala sa istraktura ng mga pangugusap ng isang wika, kadalasan kabilang ang pagkakasunod-sunod ng mga salita
• anyo ng pangungusap:

  karaniwang ayos:

  • nauuna ang panaguri kasunod ang paksa o simuno

  di-karawang ayos:

  • nauuna ang paksa o simuno na sinusundan ng "ay" na sinusundan ng panaguri
• uri ng pangungusap ayon sa gamit:


  • patanong
  • paturol
  • pautos
  • padamdam
• semantika


  • tumutukoy sa interprestasyon sa mga kahulugan ng mga morpema, salita, parirala at pangungusap
  • pagbibigay isipan ng tao ng kahulugan batay sa: DENOTASYON AT KONOTASYON
• denotasyon


  literal na pagkahulugan
• konotasyon


  malalim na kahulugan