3. Wpływ budowy geologicznej na środowisko wyżyn

• Gdzie występuje pas wyżyn w Polsce?

  Na południu Polski, między kotlinami a nizinami
• Jakie są granice pasa wyżyn w Polsce?

  Północna granica pokrywa się z zasięgiem skal plejstocenu, a południowa granica to system tektonicznych stopni
• Jakie są średnie wartości temperatury powietrza w pasie wyżyn?

  Średnie wartości temperatury powietrza są niższe o ok. 1°C
• Ile wynoszą roczne sumy opadów w pasie wyżyn?

  600–850 mm
• Jak zmienia się kontynentalizm klimatu w pasie wyżyn?

  Im bardziej na wschód, tym wzrasta kontynentalizm klimatu
• Jakie skały odkładały się na dnie w erze mezozoicznej?


  Skały węglanowe (wapienie, margle, kredy) oraz piaskowce
• Co spowodowało akumulację pokryw lessowych w południowej Polsce?

  Surowy klimat peryglacjalny podczas zlodowaceń
• Jakie wyżyny wyróżnia się w pasie wyżyn?

  1. Wyżyna Śląska
  2. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
  3. Niecka Nidziańska
  4. Wyżyna Kielecka (Wyżyna Małopolska)
  5. Wyżyna Lubelska z Roztoczem
  6. Roztocze
• Która wyżyna jest najbardziej wysunięta na zachód?


  Wyżyna Śląska
• Jakie są granice Wyżyny Śląskiej?

  Od zachodu graniczy z Niziną Śląską, od południa z Kotliną Ostrawską i Oświęcimską, a od północnego wschodu z Wyżyną Kroskowską-Częstochowską
• Jaki jest najwyższy punkt Wyżyny Śląskiej?

  Góra Świętej Anny (408 m n.p.m.)
• Co utworzyło się na obszarze Wyżyny Śląskiej podczas orogenezy hercyńskiej?

  Zapadlisko, które później wypełniło się utworami skalnymi zawierającymi pokłady węgla kamiennego
• Dlaczego Wyżyna Śląska jest jednym z najbogatszych surowcowo obszarów Polski?


  Ze względu na historię geologiczną obszaru
• Jakie złoża występują w regionie Wyżyny Śląskiej?

  Wyczerpane złoża cynku, ołowiu, żelaza oraz niektórych innych metali w śladowych ilościach
• Co pozostawił lądolód po zlodowaceniach południowopolskich i środkowopolskich?

  Morenę denną
• Jakie znaczenie ma Wyżyna Śląska w przemyśle?

  To ważny obszar przemysłowy i silnie zurbanizowany, znany z wydobycia węgla kamiennego
• Gdzie najłatwiej eksploatować węgiel kamienny w Wyżynie Śląskiej?


  Na obrzeżach niecki górnośląskiej, gdzie złoża są dość płytko zalegające
• Jakie zmiany zaszły w terenie Wyżyny Śląskiej w wyniku działalności górniczej?

  Teren mocno przekształcony, wzniesienia to pokopalniane hałdy, a zagłębienia to leje powstałe w wyniku osiadania terenu
• Jakie są zasoby wód powierzchniowych w Wyżynie Śląskiej?

  Niewielkie
• Na jakim dziale wodnym leży Wyżyna Śląska?

  Na dziale wodnym Wisły i Odry
• Jakie są źródła dopływów Odry w Wyżynie Śląskiej?

  Mała Panew, Kłodnica, Ruda
• Jakie są źródła dopływów Warty w Wyżynie Śląskiej?

  Liswarty i Prosny
• Gdzie odwadniana jest południowo-wschodnia część Wyżyny Śląskiej?

  Do Przemszy, która wpada do Wisły
• Jakie gleby przeważają w Wyżynie Śląskiej?

  Płowe, o średniej przydatności rolniczej
• Jakie zmiany zaszły w glebach Wyżyny Śląskiej w wyniku działalności człowieka?

  Silnie przekształcone przez człowieka - antropogeniczne, technogeniczne (technosole)
• Jaką długość ma Wyżyna Krakowsko-Częstochowska?

  Ok. 100 km
• Jaką szerokość ma Wyżyna Krakowsko-Częstochowska?

  Ok. 30 km
• Z jakimi wyżynami graniczy Wyżyna Krakowsko-Częstochowska od północy?

  Z Wyżyną Woźnicko-Wieluńską
• Jakie skały budują Wyżynę Krakowsko-Częstochowską?

  Górnojurajskie i kredowe wapienie
• Co świadczy o osadach wapieni w Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej?


  Skamieniałości organizmów morskich
• Jakie formy krasu powierzchniowego i podziemnego występują w Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej?

  • Powierzchniowego: Doliny, wąwozy, żłobki, skałki, ostańce, ponory, wywierzyska
  • Podziemnego: jaskinie, studnie, korytarze, szczeliny, różne formy naciekowe
• Jakie są formy krasowe w Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej?

  • Ponor - otwór wydrążony przez wodę
  • Leje krasowe
  • Wywierzysko (źródło krasowe)
  • Ostańce krasowe - strome ściany mogą liczyć kilkadziesiąt metrów wysokości np. Maczuga Herkulesa
  • Formy naciekowe (stalaktyty, stalagmity, stalagnaty)
  • Draperia
• Co to jest ponor w kontekście krasu?

  Otwór wydrążony przez wodę
• Jak powstają stalaktyty w jaskiniach krasowych?

  Z wody, która kapie ze stropu
• Co to jest stalagnat?

  Kolumna skalna z połączenia stalaktytu i stalagmity
• Jakie procesy geologiczne wpłynęły na powstanie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej?

  Alpejskie ruchy górotwórcze
• Jakie skały dominują w Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej?

  Skały jurajskie
• Jakie surowce mineralne występują w Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej?

  Margle, wapienie, dolomity, piaski, w okolicach Olkusza i Zawiercia - cynku i ołowiu
• Jaka jest wysokość najwyższego szczytu w Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej?

  515 m n.p.m.
• Jakie są cechy Doliny Prądnik?

  Strome zbocza i płaskie dno porośnięte łąkami