5. Zróżnicowanie etniczne i etnograficzne ludności Polski

• Co to jest mniejszość narodowa?

  Obywatele z inną kulturą i językiem. Utożsamiają się z innym narodem mającym współcześnie własne państwo
• Jakie są warunki uznania mniejszości narodowej?

  Przodkowie musieli mieszkać 100 lat na danym terytorium kraju

  - nie zalicza się do nich grup imigranckich np. Wietnamczycy
• Jakie mniejszości narodowe występują w Polsce (według danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji)?

  Niemcy, Ukraińcy, Białorusini, Rosjanie, Litwini, Żydzi, Ormianie, Czesi, Słowacy
• Co to jest mniejszość etniczna?

  Utożsamiają się z innym narodem niemających własnego państwa
• Jakie mniejszości etniczne występują w Polsce?

  Romowie, Tatarzy, Karaimi, Karaimi
• Skąd przywędrowali Romowie?

  Z Indii (stan Radżastanu)
• Od kiedy Romowie są w Polsce?

  Od 1401 roku
• Jakie są tradycyjne zajęcia Romów?

  Rzemiosło, handel, rozrywka, wróżba
• Co według etnologów jest najistotniejszą cechą Romów?

  Nomadyzm - ich wcześniejszy wędrowny tryb życia
• Jakie są problemy Romów?

  Przez PRL przymus osiedlenia się, przedstawiciele mniejszości zamieszkują głównie: Warszawę, Poznań i Wrocław.

  Mniejszość rozmska ma niski stopień asymilacji z pozostała częścią społeczeństwa i często doświadcza marginalizacja (wykluczenie)

  - W UE taki sam problem - wdrożono programy wspierające społeczność Romów
• Jakim językiem posługują się Romowie?

  Językiem romskim - romani. Istnieje tam wiele dialektów, wiąże się to z zapożyczeniem wyrazów z języków obowiązujących w państwach, odwiedzone przez migracje.
• Ile organizacji pozarządowych funkcjonuje w Polsce?

  WPonad 80 romskich organizacji pozarządowych - np, Związek Romów Polskich
• Jakie tereny zamieszkują głownie Tatarzy

  • rdzenne kolonie tatarskie na Białostocczyźnie (w Bohoniiach i Kruszynianach), Białystok, Sokółka, Dąbrowa Białostocką, Warszawę i Gdańsk
  • W XIV w. mieszkali w Wielkim Księstwie Litewskim (byli emigrantami/uciekinierami z Krymu i Złotej Odry)
• Jakim językiem posługują się Tatarzy?

  Polscy Tatarzy nie posługują się już językiem przodków
• Jakiego wyznania są Tatarzy?

  • Tradycyjnie wyznawcy islamu
• Co miało istotny wpływ na życie Tatarów w Polsce?

  Muzułmański Związek Religijny w RP, Związek Tatarów RP (1992 r.)
• Jaka grupa są Łemkowie?

  Wschodnioslowianka grupa etniczna
• Jakim językiem posługują się Łemkowie

  Językiem łemkowskim
• Jakie województwa zamieszkują Łemkowie?

  • dolnośląskie
  • małopolskie
  • lubuskie

  Dawniej na Łemkowszczyźnie (Beskid Niski i część Beskidu Sądeckiego)

  
  

  Przymusowo przesiedleni na obszar zachodnich województw (przez akcje „Wisła” 1947r.)
• Jakie wyznanie mają Łemkowie?

  • Większość należy do związków wyznaniowych: Polskiego Autokefalicznego Kościóła Prawosławnego
  • Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego
• Karaimi

  • Najmniej liczba mniejszość etniczna w Polsce
  • W 2011 r. - zdeklarowani 313 obywateli
  • Mieszkają w Warszawie, Łodzi, Wrocławiu
  • Pierwotnie zamieszkiwali Krym (w wyniku repatriacji z Kresów Wschodnich)
  • Wywodząca z judaizmu religia karaimska
• Jaki język używany jest przez Karaimów?

  Język karaimski należy do grupy języków tureckich, używany podczas obrzędów religijnych. Posługuje się nim około 100 osób w Polsce
• Organizacja Karaimów

  • Karaimski Związek Religijny RP
  • Związek Karaimów Polskich - Organizacja spoleczno-kulturalna
• Współczesna struktura narodowa-etniczna Polski

  • 95% - deklarowanie wyłącznie polska tożsamość narodową (36 522 tys. os.)
  • 2% - polska i niepolska tożsamość narodowo-etniczna (871 tys os.)
  • 1,5% - wyłącznie niepolska (597 tys osób)
• Identyfikacja narodowo-etniczna

  • Niemiecka - 148 tys. os.
  • Ukraińska - 51 tys. os.
  • Białoruska - 47 tys. os.
• Zmiany w wynikach ostatniego spisu powszechnego

  Wzrost poczucia odrębności Ślązaków i Kaszubów

  Śląska identyfikacja - 857 tys. os.

  Kaszubi - 233 tys. os.
• Ludność o innej niż polska identyfikacji narodowo-etnicznej zamieszkuje województwa

  • Śląskie
  • Opolskie
  • Pomorskie
  • Podlaskie
• Z grupy etnicznej wyróżnia się

  • grupa etnograficzna (musi być świadoma własnej odrębności)
• Cechy grup etnogrsficznych

  • odrębność zwyczaji, gwar, ubioru, budownictwa, rękodzieła - charakterystyczne dla danego regionu i wyraźnie odbiegają od tych, które przeważają na innych terenach
• Obszar zamieszkiwany przez przedstawicieli jednej grupy etnograficznej to:

  Region etnograficzny m. in. Wielkopolska, Małopolska, Górny Śląsk, Pomorze, Mazowsze.

  Obecnie zmniejsza się liczba regionów etnograficzne - wyróżnia się tylko kilka

  • Przez sytuację społeczno-polityczną w PRL oraz rozpoczęcie w 1989 r. transformacji gospodarczej - zanikanie kultur ludowych
• Tylko niektóre grupy etnograficznej kultywują tradycje i budują świadomość własnej odrębności w kolejnych pokoleniach.


  • W największym stopniu różniły się od mieszkańców innych regionów elementami faworki (obecnym w codziennym życiu, językiem, gwara)
  • Należą do nich przede wszystkim Ślązacy i Kaszubi, Górale Podhalańscy i Kurpie
• Ślązacy - grupa etnograficzna

  • zamieszkują głownie Górny Śląsk
  • posługują się zespołem slaskiskich gwar lub dialektów języka polskiego (z dużym wpływem j. niemieckiego i czeskiego) oraz bogatą i zróżnicowaną kulturą
  • większość katolicy (liczebnie), dużo protestantów (ewangelickich)
• Ślązacy - historia

  • skomplikowana przeszłość Polski, Niemiec, Czech doprowadziło do ukształtowania się różnych identyfikacji narodowych lub poczucia śląskości
  • od 1990r. Ruch Anatomii Śląska - zrzesza Ślązaków dążących do autonomii regionu w historycznych granicach
  • Wielu Ślązaków pracowało w kopalniach - silne zakorzenione zwyczaje z górnictwem np. Barbórka
• Kaszubi

  • słowiańska rdzenna ludność Pomorza
  • zamieszkują atrakcyjne obszary - Kaszubi
  • Powiaty: bytowski, chojnickim kartuski, kościerski, pucki, wejherowski
  • Większość identyfikuje podwójna identyfikację narodowo-etniczna: polska i kaszubska, jednak niektórzy czują się jedynie Kaszubami
  • Silne poczucie przynależności: kultywowanie tradycji i posługiwanie się j. kaszubskim
  • Język kaszubski - uznany za jedyny język regionalny w Polsce w 2005r.
  • Można się go uczyć w szkole i zdawać z niego mature
• Kaszubi - dawniej

  Kaszubi dawniej zajmowali się rybołówstwem - coroczna morska pielgrzymka rybaków do Pucka na odpust z okupacji święta Świętych Piotra i Pawła
• Małe zróżnicowanie narodowo-etniczne

  Mniejszości narodowe i etniczne w 20-leciu międzywojennym ok. 30% Polaków. Obecnie do mniejszości należy nieco ponad 3% mieszkańców.
• Przyczyny niewielkiego zróżnicowania narodowo-etnicznej ludności Polski

  • zmiana granic po II wojnie światowej - odłączenie znacznych obszarów na wschodzie i przyłączenie Ziem Odzyskanych, z których wysiedlono Niemców
  • masowe deportacje ludności w ramach akcji „Wisła” (1947-1950) - z południowo-wschodniej Polski na tereny m. in. Ukraińcom, Łemków i rodziny polsko-ukraińskich - zmniejszenie poczucia odrębności kulturowej
  • polityka PRL - PL państwem jednonarodowym (sytuacja ekonomiczna i polityczna)
• Przyczyny małego zróżnicowania narodowo-etnicznego

  • transformacja społeczno-gospodarcza po 1989r. - rozwój ekonomiczny - migracje ze wsi do miast - wyludnienie części obszarów wiejskich, gdzie tradycyjne zwyczaje i obrzędy były elementem życia codziennego
• Istotne do zwiększenia zróżnicowania narodowo-etnicznego

  • zaangażowanie oraz innowacyjność lokalnych działaczy i animatorów kultury
  • Zwiększenie świadomości wartości lokalnej kultury w społeczeństwie
  • Poprawienie sytuacji ekonomicznej (np. poprzez rozwijanie turystyki)