organ, nifer o feinweoedd gwahanol sy'n cydweithio i wneud swyddogaeth spesifig
y system nerfol
system, maent yn organau a meinweoedd gwahanol wedi trefni i cydweithio
coeden dderw
organeb, nifer o systemauorgangwahanol sy'n cydweithio
mae proteinau wedi neud mas o wahanol asidau amino wedi'u cysylltu i ffurfio cadwyn
mae gan ensymau tymheredd optimwm (tua 40°C i ensym dynol) a pH optimwm sy'n dibynnol ar eu lleoliad
beth yw swbstrad?
mae'r swbstrad yn ffitiomewnisafleactifyrensym
mae'r ensym yn gweithio ar ensym penodol yn unig oherwydd mae siap y swbstrad angen bod yn debyg i siap safle actif yr ensym
beth sy'n digwydd i ensymau ar tymheredd 50°C neu mwy?
ensym yn dadnatureiddio
catalydd- cyflymu adweithiau
microscop golau
gallwn weld delwedd hyd at chwyddhad o X1500, fwy na hyn bydd y delwedd yn blurry
gallwn edrych at sbesimenau fyw a marw
cyfrifo'r chwyddhad cyfan tryw= pwerlens y sylladur x pwerlens y gwrthrych
mae staen lliw yn cael ei osod dros y specimen er mwyn gweld mwy o fanylebtufewnygell
microscop electron
gallwn weld speciminau i chwyddhad mwy (hyd at X500,000)
rhaid defnyddio staen metal yn lle staen lliw
anfantais=bosib arsylwi sbesiminau marw yn unig (angen gwactod i'r pelydryn electron i deithio trwyddo)
cyfrifo chwyddhad
chwyddhad = maintafesurwyd
maintgoiawn
ensym a cynhyrchion- ensym heb newid ar ddiwedd yr adwaith
mae adweithiau cemegol tu fewn celloedd yn cael ei rheoli gan ensymau
proteinau yw ensymau sy'n cael ei creu gan celloedd byw
mae ensymau yn cyflymu/cataleiddiocyfraddadwaithcemegol ond NAD ydynt yn cael ei defnyddio yn ystod yr adwaith
mae'r gellbilen yn athraidddetholus-yngadaeliraisylweddaufyndtrwyddiondynataleraill
mae'r symydiad trwy'r bilen yn digwydd trwy 1 o'r 3 proses=
trylediad - osmosis - gludiant actif
trylediad
symydiadosylweddaulawrgraddfacrynodiad (e.e symyd o grynodiad uchel i isel)
mae trylediad yn broses oddefol (ddim angen egni)
bydd y gronynau yn symyd i bob cyfeiriad, ond mae'r symydiad cyffredinol bob amser o ardal a crynodiaduchel i ardal sydd a crynodiadisel
dyma un ffordd mae'r sylweddau'n symyd i mewn ac allan o'r celloedd trwy'r cellbilen
beth mae buanedd (speed) trylediad yn dibynnu ar?
tymheredd, bydd cynyddu'r tymheredd yn cyflymu trylediad achos bydd y gronnynau'n symyd yn gyflymach
maint y graddiant crynodiad, y mwyaf mae'r graddiant crynodiad, ycyflymafbyddtrylediad
defnyddio tiwb visking fel model o gell bilen
bilenblastiggydathyllaumantriwyrarwyneb yw tiwbin visking
model dda o cell bilen achos gall sylweddau bach symyd trwy'r bilen ond yn atalsymydiad o sylweddaumawr
iodin yn tryledu o crynodiad uchel i isel, mae'r iodin yn tryledu mewn i'r tiwb achos mae'r molecylau yn gallu ffitio trwy'r gapiau, molecylau starts ddim gallu symyd allan oherwydd mae'n fawr
ocsigen yn tryledu o'r alfeolws i'r gwaed, mae'n symyd o crynodiad uchel i isel
osmosis
math penodol o trylediad, sef trylediad molecylau dwr drwy bilen athraidd detholus
mae dwr yn symyd o hydoddiant lle mae crynodiad isel o'r hydoddyn (mwy o dwr) i crynodiant uchel o'r hydoddyn (llai o dwr)
molecylau'n symyd i'r dau cyfeiriad, ond mae'r symydiadnet o'r hydoddiant mwy gwaenedig i'r hydoddiant mwy crynodedig