ADD: afasie, dysartrie en dysfagie

• Assensysteem (Sandt)

  1. Afasie (syndroom)
  2. Somatische status
  3. Neurologische en neuopsychologische uitval
  4. Psychosociale stressors
  5. Sociale omstandigheden
• Cliënt komt binnen en dan ga je hem onderzoeken:

  •  Eerste indruk: AAT, Screeling (CAT)
  • Hypothese: hoe functioneert het SS, speech output lexicon en de foneembuffer?
  • Hypothese testen
  • Eerste trap: AAT, screeling
  • Tweede trap: BBT, SAT
  • Daarna functionele communicatie: scenario, ANTAT
• Ellis & Young model

  Is op woordniveau, geeft ongeveer weer hoe woorden in ons hoofd opgeslagen zitten
• Ellis & young model bestaat uit 4 taalmodaliteiten

  • Spreken
  • Luisteren/begrijpen
  • Lezen
  • Schrijven
• Elke poot van het model is een modaliteit:

  • Auditieve-analysesysteem - Auditieve-inputlexicon - semantisch systeem = luisteren/begrijpen
  • Visuele-analysesysteem - visuele-inputlexicon - SS = lezen
  • Fonologische codering (buffer) - fonologisch-outputlexicon - SS = spreken
  • Grafemische codering (buffer) - grafemische-outputlexicon - SS = schrijven
• Bovenzijde semantisch systeem

  Alles aan de bovenzijde van het semantische systeem is receptief
• Onderzijde semantisch systeem

  Alles aan de onderzijde van het semantische systeem is expressief
• Grafeem

  Een geschreven letter
• Parafasieën


  Verspreken
• Auditief analysesysteem


  Onderscheid klank van alle andere klanken, slaat klanken op die je hoort. Lengte speelt een rol.
• Auditief input lexicon


  Kijk je of je het woord kent of niet, vocabulaire opgeslagen van woorden die je al vaker hebt gehoord. Frequentie van woorden, hoe vaak heb je een woord gehoord speelt mee hoe snel je een woord herkent.
• Semantisch systeem - modaliteit: luisteren


  Lemma's liggen opgeslagen, wat betekenen woorden. Voorstelbaarheid is belangrijk, hoe kan jij iets voor je zien. Hoe concreter iets is, hoe makkelijker je het op kan roepen. Hoe abstracter, hoe moelijker je iets op kan roepen. Moeite met alle modaliteiten. Niet genoeg semantische informatie.Je moet deze hele poot doorlopen om te begrijpen wat iemand zegt.
• Semantisch systeem voorbeelden

  1. Voorbeeld: olifant hoort iemand als ofilant of straat word staart, moeite met taalbegrip/ begrijpen van gesproken talen
  2. 2. Voorbeeld: je herkent het woord wat gezegd word niet, zelfde fouten kunnen voorkomen als bij de eerste stap. Onderscheiding komt nog. Er is een fout in de woordvorm op dit gebied
  3. 3. Voorbeeld: verkeerde betekenis koppelen aan het woord. Je kan het niet goed voor je zien, je denkt bijvoorbeeld bij een olifant aan een zitvlak met 4 poten en je ziet een stoel voor je of aan een ander dier met 4 poten.
• Visuele analysesysteem

  herken ik deze letters, onderscheiden van andere symbolen. Volgorde letters vaststellen.
• Visuele inputlexicon

  herken ik het woord

  Ook weer woordvorm
• Voorbeeld visuele inputlexicon

  1. Voorbeeld: je herkent de (volgorde van) letters niet. Letters liggen hier opgeslagen. Lengte heeft invloed
  2. 2. Voorbeeld: onregelmatig gespelde woorden lukt je niet om te lezen. Onregelmatig gespeld = je schrijft het niet zoals je het uitspreekt. Frequentie speelt een rol.
• Foneembuffer


  klanken op de goede volgorde aanbieden. Gaat fout op klankniveau. Lengte speelt een rol.
• Fonologisch output lexicon


  gesproken woordvormen liggen opgeslagen. Een soort raster waar zowel de klanken, als de klemtoon etc opgeslagen liggen. Frequentie speelt een rol 

  Fout: er mist een letter, verkeerde volgorde, klemtoon verkeer.

  Gaat fout op lettergreepniveau. Olifant -> lifanto.
• Semantisch systeem - modaliteit: spreken


  woordvormen koppelen aan een betekenis gaat fout. Neologisme kan voorkomen = nieuw verzonnen woord.
• Grafeembuffer


  klanken op de goede volgorde opschrijven. Lengte heeft invloed.
• Grafemisch output lexicon


  grafemen liggen hier opgeslagen. Schrijven van onregelmatig gespelde woorden gaat fout. Woorden schrijf je verkeerd op. Frequentie heeft invloed
• Semantisch systeem - modaliteit: schrijven


  betekenis van een woord gaat fout, verkeerd woord opgeschrijven.
• AAS -> FB


  een woord horen wat je niet kent (nonsenswoorden) en het na kunnen zeggen, buiten SS om
• VAS -> FB


  lezen van nonsenswoorden, buiten SS om
• Recurring utterances (RU)

  • Terugkerende herhalende uiting. Bijvoorbeeld Po-po-po-po-po of tu-tu-tu-tu. Het is meestal een klinker met een medeklinker, soms kan het ook dingen zijn als klek-klek-klek maar komt minder voor. 
• Taal automatisme

  het is een vormvaste uitdrukking, die niet passend is in de context en waarnaast andere taal nog geproduceerd wordt. Hier hebben wij allemaal last van, zoals bijvoorbeeld het woord: gewoon. Dit kan je in je zin weglaten want het is niet van belang.
• Echolalie

  de spreekpartner voortdurend herhalen zoals als iemand zegt goedemorgen mevrouw Jansen wordt dat herhaalt door de patiënt.
• Perseveratie


  • dan blijf je hangen, zoals een kras op een plaat. Bijvoorbeeld eerste plaatje is hond, dan is het volgende plaatje ook hond en de volgende. Het kan ook gebeuren in handelingen, zoals het scheren van de bovenlip en dat blijven herhalen. 
• Fonematische parafasie

  verspreking betreft klanken, wilt zeggen telefoon maar wordt letefoon, feletoon
• Semantische parafasie

  Verspreking betreft betekenis, wilt zeggen hond maar zeggen kat. Woord uit dezelfde categorie
• A-grammatisch

  Dit is iemand die niet vloeiend spreekt, dit noem je ook wel telegramstijl. Reduceren van zinnen naar inhoudswoorden. Het zijn veel zelfstandige naamwoorden en onvervoegde werkwoorden. 
• Neologisme

  Neo = nieuw, Logo = woord, alle parafasieen leiden tot een niet bestaand woord is neologisme. 
• Empty speech

  lege taal/spraak, iemand kletst veel maar zegt eigenlijk niks. 
• Jargon

  als mensen zoveel parafasieen dat er geen touw meer vast aan te knopen is (veel neologisme), dan is het jargon. 
• Hemianopsie

  hemi is halfzijdige, an is niet, opsie is zien. Dus Halfzijdig niet zien. Linkerkant van het lijf wordt geregeld met de rechterhelft van de hersenen en vice versa. Je kan met beide ogen de helft niet zien, mensen missen een stuk van hun gezichtsveld. Dit kan veroorzaakt worden door een beroerte, dit is dus een brein probleem en niet oog probleem.

  
  

  • Compenseren doormiddel van hoofd bijdraaien

  • Komt vaak voor bij verlies rechtergezichtsveld (laesies bij linkerhemisfeer)
• Afasiepatiënt en gespreksvoering

  • Trechteren, dus korte zinnen
  • Kernwoorden opschrijven
  • Gebaren
  • Tekenen
  • Wijzen
  • Respectvol omgaan met de persoon
  • Empathie tonen!
• Linguistische niveaus

  • Semantiek
  • Fonologie
  • Syntaxis
  • Morfologie
  • Pragmatiek
• Paragrammatisch


  spreken in normale snelheid en intonatie. Gebruiken vaak lange ingewikkelde zinnen die grammaticaal niet kloppen. Weinig tot geen inhoudswoorden.
• Broca-afasie


  iemand begrijpt korte en simpele zinnen
• Wernicke afasie


  Iemand vindt het moeilijk te begrijpen wat je zegt. Patiënten kunnen woorden uitspreken maar er zit geen logica in wat ze zeggen