Geografia społeczno-ekonomiczna

• Geografia społeczno-ekonomiczna: zajmuje się zjawiskami i procesami ludnościowymi, osadniczymi, kulturowymi, politycznymi i gospodarczymi w ujęciu przestrzennym i środowiskowym.
• Przedmiot badań geografii społeczno-ekonomicznej

  systemy społeczno-gospodarcze, czyli ludzie (układy społeczne) i ich wytwory, czyli układy techniczno-kulturowe; zjawiska i procesy społeczno-gospodarcze na świecie w zróżnicowaniu przestrzennym.
• Atrybuty państwa:

  • terytorium (obszar jurysdykcji państwa, określony granicami ustalonymi na drodze traktatów międzynarodowych)
  • mieszkańcy (obywatele i cudzoziemcy podlegający prawu danego państwa)
  • ustrój i władza polityczna na których opiera się organizacja i sposób rządzenia państwem
  • system gospodarczy regulujący zasady produkcji, rozdziału i konsumpcji dóbr i usług
  • suwerenność (niezależność), niepodzielne zwierzchnictwo na swoim terytorium i zdolność do utrzymania stosunków z innymi państwami
• Siła państw to suma kapitału ekonomicznego, wojska oraz zdolności militarnych, ziemi, zasobów ludzkich, kultury, zasobów naturalnych, a także siły dyplomacji danego kraju
• Hard power jest to potencjał danego państwa wynikający z czynników geostrategicznych i ekonomicznych
• Soft power to zdolność państwa do pozyskiwania sojuszników, zdobywania wpływów dzięki atrakcyjności własnej kultury, polityki, dyplomacji i ideologii
• Państwa niepodległe - samodzielne, suwerenne
• Państwa stowarzyszone - terytorium o suwerenności dobrowolnie ograniczonej na rzecz innego państwa, konstytucyjne powiązanie z drugim, większym państwem, np. Portoryko na rzecz USA
• Terytoria powiernicze - obszar o ograniczonej suwerenności, scedowanej przez ONZ na inne państw
• Protektorat - terytorium o ograniczonej suwerenności korzystające z osłony innego państwa
• Terytoria autonomiczne - fragment obszaru państwa, cieszący się pewną niezależnością od władzy centralnej, niejednokrotnie posiadający własną władzę, parlament i ustawodawstwo, np. Grenlandia (Dania)
• Terytoria o skomplikowanym lub nieuregulowanym statusie politycznym - Tajwan, Sahara Zachodnia
• Ziemie niczyje - regulowane prawem międzynarodowym, np. Antarktyka
• Terytoria zależne i niesamodzielne - terytoria pozbawione suwerenności, przyporządkowane jurysdykcji innego państwa, najczęściej zamorskie
• Secesja - oderwanie się części terytorium od państwa już istniejącego
• Fuzja - połączenie państw w jeden organizm polityczny, np. RFN i NRD
• Konwencja praw morza wyznacza pas wód terytorialnych o szerokości do 12 mil morskich, jako integralna część danego państwa oraz wyłączne strefy ekonomiczne, które obejmuje wody, dno morza i znajdujące się pod nim wnętrze ziemi
• Traktat Antarktyczny - międzynarodowa umowa regulująca polityczno-prawny status Antarktydy, jedynego niezamieszkanego kontynentu. W tym porozumieniu Antarktyda zdefiniowana jest jako lądolód położony na południe od równoleżnika 60*S.
• Traktat z Wellington - jego postanowieniem Antarktyda stała się światowym rezerwatem biosfery
• Koncepcja morza pełnego - na terenie Arktyki panuje wolność żeglugi taka jak na morzu pełnym; jest to pas morza eksterytorialny jak oceany
• Koncepcja sektorów - kraj, którego terytorium przylega do obszarów arktycznych rości sobie prawo do sektora
• Koncepcja kontynentalna - przedłużenia kontynentów pod dnem morskim
• Wojna hybrydowa to strategia polegająca na połączeniu różnorodnych działać w celu osiągnięcia efektu politycznego; nie ma charakteru konwencjonalnego konfliktu zbrojnego i jest prowadzona bez oficjalnego wypowiedzenia; jej charakter ma pozwolić agresorowi na osiągnięcie celów politycznych przy jednoczesnym uniknięciu odpowiedzialności
• Piractwo morskie - każdy bezprawny akt gwałtu, zatrzymania czy grabieży, popełniony dla celów osobistych przez załogę prywatnego statku i skierowany przeciwko innym statkom czy załodze; dobrowolne uczestnictwo ze świadomością zamiarów piratów
• Cyberterroryzm - polega na politycznie motywowanych atakach na komputery itd. dla korzyści, np. wyborczych
• Działalność wywiadowcza - polega na próbie uzyskania niejawnych informacji z serwerów
• Cyberwojna - działalność państw mająca na celu penetrację systemów i sieci komputerowych innych podmiotów międzynarodowych dla dokonania określonych zniszczeń lub zakłóceń
• Organizacja międzynarodowa - organizacja zrzeszająca trzy podmioty, utworzona dla realizacji wspólnego celu, który ma charakter międzynarodowy lub realizowany przez działalność międzynarodową
• Rada bezpieczeństwa ONZ - składa się z 5 członków stałych i 10 niestałych, wybieranych na 2 lata zgodnie z tzw. kluczem regionalnym
• UE to rodzina demokratycznych państw europejskich, której celem jest współpraca na rzecz pokoju i dobrobytu.
• Neomaltuzjanizm - przezwyciężenie przeludnienia świata upatruje w ograniczaniu przyrostu naturalnego za pomocą regulacji urodzeń
• Nomadyzm - każda forma bytowania ludzi nie związana z osiadłym trybem życia; wędrowny tryb życia uwarunkowany klimatem, aktywnością ekonomiczną, kulturą i tradycją; stanowi pomost pomiędzy akumeną i ekumeną
• Przyrost rzeczywisty - wzrost lub ubytek zaludnienia na danym obszarze
• Eksplozja - zjawisko gwałtownego wzrostu liczby ludności
• Implozja - zjawisko gwałtownego spadku przyrostu naturalnego
• Modernizacja demograficzna - rozwój demograficzny
• Społeczeństwa ponowoczesne demograficznie - cechuje je spadek dzietności, ujemny przyrost naturalny, coraz późniejsze macierzyństwo
• Przyrost naturalny - różnica pomiędzy liczbą urodzeń żywych, a liczbą zgonów w danym okresie
• Dzietność - przeciętna liczba dzieci, którą urodziłaby kobieta w ciągu całego okresu rozrodczego
• Migracja - przemieszczenie ludności związane ze zmianą miejsca zamieszkania (pobytu stałego lub czasowego) połączone z przekroczeniem granicy administracyjnej podstawowej jednostki terytorialnej