Automatyzm serca

• Serce, żyły i tętnice pełnią funkcje wyłącznie transportową. Naczynia włosowate zapewniają wymianę substancji między tkankami, a krwią.
• Serce pełni funkcję pompy tłocząco-ssącej, która tłoczy krew z komór do tętnic oraz zasysa ją z żył do przedsionków.
• Automatyzm serca to zdolność do samowytwarzania bodźców wywołujących skurcz i rozkurcz mięśnia sercowego. Wynika on z obecności w mięśniu sercowym ośrodków stymulujących jego pracę, tworzących tzw. układ bodźcowo-przewodzący serca.
• Ośrodki automatyzmu serca są zbudowane ze specjalnie zmodyfikowanych włókien mięśniowych, które mają zdolność do generowania i przewodzenia impulsów elektrycznych niezależnie od pobudzenia nerwowego.
• Nadrzędnym ośrodkiem automatyzmu umożliwiającym pracę serca jest węzeł zatokowo-przedsionkowy, umiejscowiony w tylnej ścianie prawego przedsionka. Następnie pobudzenie jest przekazywane to węzła przedsionkowo-komorowego znajdującego się w ścianie między prawym przedsionkiem, a prawą komorą. Stąd impulsy docierają do pęczka przedsionkowo-komorowego, który rozdziela się na 2 odnogi biegnące wzdłuż przegrody międzykomorowej do koniuszka serca.
• W ścianach komór odnogi rozdzielają się na wiele drobnych włókien Purkiniego, pobudzających komory do skurczu.
• Warunkiem przywrócenia akcji serca jest wykonanie masażu serca do 5 minut po zatrzymaniu akcji serca.
• W przypadku zaburzeń pracy ośrodków automatyzmu serca lub w sytuacji ich uszkodzenia jest możliwość wszczepienia sztucznego rozrusznika serca - elektronicznego urządzenia, które umieszcza się pod skórą klatki piersiowej.
• Pracę serca regulują: ośrodki automatyzmu, układ nerwowy i układ hormonalny. Dzięki temu możliwa jest modyfikacja częstości uderzeń serca i siły jego skurczu.
• Zmiany częstości uderzeń serca odbywają się mimowolnie.
• Na przyspieszenie akcji serca wpływają: bodźce z mózgowia, wysiłek fizyczny oraz wzrost temperatury ciała.
• Węzeł zatokowo-przedsionkowy inicjuje pracę serca przez pobudzanie do skurczu komórek mięśniowych przedsionków serca.
• Węzeł przedsionkowo komorowy przekazuje pobudzenie do pęczka przedsionkowo-komorowego.
• Pęczek przedsionkowo-komorowy rozdziela się na 2 odnogi, które przenoszą pobudzenie do komór serca i wyzwalają ich skurcz.
• Miejsca styku kardiomiocytów to wstawki. W obrębie wstawek w błonach komórkowych znajdują się liczne koneksony, które łączą cytoplazmy sąsiadujących komórek. Koneksony umożliwiają szybki przepływ pobudzenia między kardiomiocytami - w rezultacie pojedynczy bodziec wywołuje skurcz całego mięśnia sercowego.
• Między kardiomiocytami znajdują się liczne połączenia międzykomórkowe szczelinowe i desmosomy.
• W kardiomiocytach dochodzi do powstawania i przewodzenia bodźca elektrycznego. Podstawą pobudliwości są zjawiska elektrochemiczne zachodzące w błonie komórkowej związane z transportem jonów.
• Impulsy elektryczne dostają się do powierzchni skóry, dzięki czemu można je rejestrować za pomocą elektrod elektrokardiografu i zapisać w formie elektrokardiogramu.
• Jest 5 widocznych załamków. Załamek P to wynik rozprzestrzeniania się pobudzenia wygenerowanego przez węzeł zatokowo-przedsionkowy w komórkach mięśni przedsionka. W jego wyniku następuje skurcz przedsionków. Załamek Q,R,S to wynik przejścia stanu pobudzenia z węzła zatokowo-przedsionkowego przez węzeł przedsionkowo-komorowy i pęczek przedsionkowo-komorowy do mięśnia komór. W wyniku tego pobudzenia następuje skurcz komór. Załamek T jest wynikiem stanu spoczynku w komórkach mięśniowych komór. Dzięki temu następuje rozkurcz komór.
• Ruch krwi w układzie krążenia jest uwarunkowany gradientem ciśnień, czyli różnicą między ciśnieniami w tętnicach i żyłach.
• Gradient ciśnień powstaje gdy z komór serca krew jest wtłaczana do tętnic - aorty i pnia płucnego. Prędkość przepływu krwi jest wprost proporcjonalna do gradientu i odwrotnie proporcjonalna do oporu naczynia krwionośnego.
• Opór naczynia krwionośnego zależy od: średnicy naczynia - w dużych naczyniach krwinki płyną w centralnej części strumienia krwi, a osocze przy ścianach, co zmniejsza tarcie i ułatwia przepływ krwi, rozgałęzień naczynia - nieliczne rozgałęzienia o małym kącie zwiększają prędkość przepływu, lepkość krwi - im wyższa wartość hematokrytu, tym większa lepkość krwi.
• Objętość krwi wyrzucanej z każdej komory do odpowiedniego naczynia tętniczego podczas jednego skurczu nosi nazwę objętości wyrzutowej.
• Objętość krwi tłoczona przez każdą komorę do odpowiedniego naczynia tętniczego w czasie jednej minuty to objętość minutowa. Wynosi ok. 5-6 dm3
• Na objętość wyrzutową i minutową wpływają: siła skurczu serca, która zależy od ilości krwi wpadającej do przedsionków i komór oraz od wydajności procesów energetycznych w mitochondriach kardiomiocytów oraz ciśnienie krwi w naczyniach tętniczych. Na objętość minutową serca ma także wpływ częstość skurczów serca.
• Obieg ustrojowy, czyli duży odpowiada za wymianę tlenu i dwutlenku węgla między krwią i tkankami. Obieg płucny, czyli mały odpowiada za wymianę tlenu i dwutlenku między krwią, a powietrzem w pęcherzykach płucnych.
• Siłą napędową ruchu krwi w obiegu ustrojowym jest różnica ciśnień między aortą (100mm Hg), a żyłą główną (10mm Hg).
• Obieg ustrojowy zaczyna się w lewej komorze serca, przez której skurcz krew utlenowana dostaje się do aorty. Ciśnienie krwi wzrasta z 70(rozkurczowe) do 100(skurczowe), a prędkość przepływu jest bardzo duża. Im dalej jest krew, tym wolniej płynie i trafia do naczyń włosowatych tkanek ciała. Tam przez śródbłonek oddaje tlen i odbiera dwutlenek węgla. Z tkanek ciała krew odtlenowana przepływa do żył. Ich ostatnim odcinkiem jest żyła główna, którą krew wraca do prawego przedsionka.
• Siłą napędową obiegu płucnego jest różnica ciśnień krwi między pniem płucnym (15 mm Hg) a żyłą płucną (7 mm Hg).
• Obieg płucny rozpoczyna się w lewej komorze, przez której skurcz krew trafia do pnia płucnego. Ciśnienie wzrasta do ok 15 mm Hg. Pień płucny dzieli się na 2 tętnice płucne - prawą i lewą - które rozgałęziają się na tętniczki o coraz niższym ciśnieniu i wolniejszym przepływie krwi. Wolno płynąca krew trafia do naczyń włosowatych pęcherzyków płucnych, gdzie przez śródbłonek oddaje dwutlenek węgla i pobiera tlen. Krew utlenowana z płuc przepływa do naczyń żylnych i żyłą płucną wraca do lewego przedsionka.
• Przepływ krwi w żyłach jest trudniejszy, ponieważ przepływa ona pod niskim ciśnieniem i w przypadku niektórych żył wbrew sile grawitacji.
• W dużych żyłach, z których krew spływa do przedsionków oraz w rozkurczonych przedsionkach panuje niskie ciśnienie. Dzięki temu serce zasysa krew w układu żylnego.
• Przepływ krwi w układzie żylnym umożliwiają zmiany objętości jamy klatki piersiowej i jamy brzusznej, które zachodzą podczas wentylacji płuc. Podczas wdechu zmniejsza się ciśnienie w klatce piersiowej, co powoduje rozszerzenie żył głównych w klatce i ułatwia dopływ krwi do serca. Podczas wydechu zwiększa się ciśnienie w jamie brzusznej, dzięki czemu krew jest wypychana z żył brzucha w kierunku serca.
• Przepływ krwi w żyłach kończyn dolnych odbywa się wbrew sile grawitacji. Ułatwia go praca mięśni szkieletowych, które podczas pracy naciskają na ściany żył i popychają krew w 2 kierunkach - od serca i do serca, lecz zastawki wymuszają tylko ruch do serca.
• Ciśnienie skurczowe powinno mieścić się w przedziale 90-135 mm Hg, rozkurczowe 50-90 mm Hg.
• Tętno to rytmiczne rozciąganie naczyń tętniczych podczas wypełniania ich krwią wyrzucaną z serca w czasie skurczu komór.
• Tętno bada się najczęściej na tętnicy promieniowej.
• Tętno powinno w temperaturze pokojowej wynosić ok. 70 uderzen na minutę.
• Zmiany ciśnienia są rejestrowane przez baroreceptory umieszczone w dużych tętnicach.
• Ośrodek naczynioruchowy znajduje się w rdzeniu przedłużonym.