urbanizacja w polsce

• Sieć osadnicza: miasto + wieś + przysiółek.
• Miasto - jednostka osadnicza posiadająca prawa miejskie. Ogółem w Polsce jest 1013 miast.
• Złotoryja - najstarsze miasto w Polsce (1211 r.)
• Depopulacja miast - spadek liczby ludności miast (występuje od 2000 r.). Przyczyny: ujemne saldo migracji, niski lub ujemny przyrost naturalny.
• Współczynnik urbanizacji: Wu = liczba ludności w mieście/liczba ludności ogółem * 100 [%]. W Polsce - 60%.
• Największe miasta w Polsce - położone głównie na południu Polski oraz nad dużymi rzekami (wyjątek Łódź).
• Funkcje miast: usługowa: administracyjna, handlowa, rekreacyjno-turystyczna (Karpacz, Zakopane), edukacyjna, uzdrowiskowa (Ciechocinek, Polanice Zdrój), pielgrzymkowa (Częstochowa); przemysłowa: Bogatynia, Polkowice; wielofunkcyjność.
• Fazy urbanizacji: urbanizacja wstępna - powolny wzrost ludności miast przez migracje ze wsi; suburbanizacja - wzrost liczby ludności przedmieść; dezurbanizacja - odpływ ludności z centrum i przedmieść na tereny bardziej oddalone; reurbanizacja - ponowny napływ ludności do centrów miast w wyniku ich odnowienia.
• Hierarchia miejskich jednostek osadniczych w Polsce: konurbacja (aglomeracja policentryczna) - górnośląska; aglomeracja monocentryczna - warszawska, łódzka, poznańska, krakowska, wrocławska, szczecińska; aglomeracja dwubiegunowa - bydgosko-toruńska; krajowy ośrodek wzrostu - Włocławek, Olsztyn, Piła; regionalny ośrodek wzrostu - Inowrocław, Chojnice.
• Metropolia (obszar metropolitalny) - spójny funkcjonalnie wielkomiejski układ wielu jednostek osadniczych oraz terenów o wysokim stopniu zurbanizowania (duże miasta o funkcjach międzynarodowych). Są głównymi w państwie regionami kapitału inteligentnego i finansowego - Warszawa, Poznań, Kraków, Gdańsk-Gdynia-Sopot, Łódź, Wrocław, Bydgoszcz
• Układy przestrzenne polskich miast (fizjonomia): miasta średniowieczne (owal) - Paczków, Kraków, Poznań, Wrocław; miasta renesansowe (wielobok) - Zamość; miasta barokowe (w centrum rezydencja magnata) - Białystok; miasta przemysłowe (szachownica) - Katowice; miasta socjalistyczne (bloki mieszkalne) - Bydgoszcz, Rzeszów; miasta współczesne - Warszawa; miasta inteligentne.
• Genius loci miast (duch opiekuńczy miejsca) zależy od: układu przestrzennego miasta, architektury, atmosfery wynikającej z historii, krajobrazu, pełnienia ważnych funkcji społecznych, współczesnych wydarzeń - Toruń, Zamość, Wrocław, Gdańsk, Sandomierz, Chełmno, Poznań.
• Gettoizacja przestrzeni miejskiej - zamknięte osiedla mieszkaniowe: getta dobrobytu, getta biedy.
• Rewitalizacja podupadłych dzielnic: społeczna, techniczna, środowiskowa, przestrzenno-funkcjonalna, gospodarcza - Wyspa Młyńska w Bydgoszczy, Bydgoskie przemieście w Toruniu, Dolne miasto w Gdańsku.
• Więzi człowieka z miastem - emocjonalne, instrumentalne.
• Małe wsie (do 200 mieszkańców) dominują w woj. podlaskim, łódzkim, mazowieckim i świętokrzyskim.
• Duże (ponad 2000 mieszkańców) dominują w woj. śląskim, małopolskim, podkarpackim.
• Najwięcej wsi w centralnej Polsce, najmniej w woj. śląskim.
• Typy wsi (typy genetyczne kształtów wsi): okolnica (krąg), owalnica (duże ulice schodzące się, z placem na środku), rzędówka (zabudowane po jednej stronie drogi), ulicówka (jedna droga ze zwartą zabudową po obu stronach), łańcuchówka (wzdłuż drogi po obu stronach, luźna zabudowa), wielodrożnica (zabudowa wzdłuż wielu dróg).
• Przyczyny zmian w osadnictwie wiejskim: modernizacja wsi (rozbudowa infrastruktury), urbanizacja wsi (rozwój działalności nierolniczej), odpływ ludności z obszarów wiejskich o niskim poziomie gospodarczym, migracja ludności z dużych miast do pobliskich wsi.
• Demograficzne i społeczne przemiany na obszarach wiejskich: wzrost ludności miejskiej, depopulacja i starzenie się mieszkańców wsi na obszarach oddalonych od dużych miast, upowszechnianie miejskiego stylu życia, duży wzrost w zatrudnieniu w zawodach pozarolniczych.
• Zalety dynamicznie rozwijających się obszarów wiejskich: wysoki poziom rozwoju infrastruktury technicznej oraz transportowej; poprawa dostępności infrastruktury społecznej, handlowej i usługowej; rozwój usług kojarzonych tylko z miastem; większe możliwości zatrudnienia i podjęcia dobrze płatnej pracy; bliskość przyrody.
• Wady dynamicznie rozwijających się obszarów wiejskich: wysokie ceny działek budowlanych i domów; niedostatek obiektów infrastruktury społecznej, handlowej i usługowej; niedostatecznie rozwinięty transport publiczny; niewystarczająca lub przeciążona infrastruktura wodno-kanalizacyjna; zły stan dróg; konflikty między ludnością napływową a miejscową.
• Zalety obszarów wiejskich o niskim poziomie rozwoju: wolniejszy tryb życia; silne więzi między mieszkańcami; dostęp do świeżej i zdrowej żywności; duże poczucie bezpieczeństwa; mały ruch samochodowy; bliskość przyrody; małe zanieczyszczenie środowiska.
• Wady obszarów wiejskich o niskim poziomie rozwoju: wykluczenie komunikacyjne; niedostatek obiektów infrastruktury społecznej; niski stopień rozwoju infrastruktury technicznej i transportowej; utrudniony dostęp do instytucji kulturalnych, oświatowych, handlowych i sportowych; niższa jakość zaoferowanych usług; mniejsze możliwości zatrudnienia i pojęcia dobrze płatnej pracy.