pericard aandoeningen

• Het pericard stabiliseert de hartpositie in de thorax dankzij ligamentaire aanhechtingen aan sternum, wervelzuil en diafragma
• Het pericard reduceert de wrijving tussen hart en omgevende organen
• Het pericard biedt een barrière tegen infectie of maligne celinvasie vanuit omgevende structuren naar de hartspier
• Het pericard speelt waarschijnlijk een rol bij de verdeling van de hydrostatische druk over de verschillende hartkamers
• Het pericard belet acute dilatatie van de hartkamers
• Het pericard beïnvloedt de diastolische koppeling tussen het linker- en het rechterventrikel
• Congenitale aandoening waarbij het pericard afwezig is, zonder manifeste beïnvloeding van de pompfunctie van het hart, met een duidelijk vergrote hartschaduw op de RX-thoraxopname
• Oorzaken van pericarditis of pericardvocht:

  • Infectieus: virale aandoeningen (bv. Coxsackie B-virus), minder vaak bacteriën, fungi, protozoa en rickettsia
  • Systeemaandoeningen: polyarthritis nodosa, reumatoïde artritis, acuut gewrichtsreuma, sclerodermie
  • Delayed injury syndrome: laattijdig na een myocardinfarct of pericardiotomie (dresslersyndroom)
  • Tumoraal: primaire tumoren, metastasen, invasie uit omliggende weefsel
  • Andere oorzaken: acute fase van een myocardinfarct, na een thoracotomie, na thoraxtrauma, na bestraling van de thorax, nierinsufficiëntie, hartfalen, myxoedeem
• Klinische beelden van pericardaandoeningen:

  • Acute pericarditis (meestal viraal)
  • Chronische pericardvochtuitstorting
  • Pericardtamponnade (meestal trauma als oorzaak)
  • Pericarditis constrictiva
• Acute pericarditis:

  • Aetiologie: meestal viraal (Coxsackie A en B, echovirussen, adenovirussen)
  • Klinisch beeld: symptomen van onderliggende virale infectie, thoracaal pijnsyndroom, pericardwrijven, beperkte pericardvochtuitstorting
  • Diagnosestelling: ST-segmentoptrekkingen, PR-segmentdepressie, echografie, seriele bepaling van virusantistoffen
  • Behandeling: rust, hoge dosissen acetylsalicylzuur, niet-steroïdale antiflogistica, colchicinepreparaten, corticosteroïden in ernstige gevallen, geleidelijke afbouw van acetylsalicylzuur dosis
• Chronische pericardvochtuitstorting:

  • Kan alle vormen van pericardpathologie veroorzaken
  • Klinisch beeld: vaak toevallige ontdekking, weinig klachten, normale systolische ventrikelfunctie
  • Diagnosestelling: vergroot cor op RX-thoraxopname
  • Behandeling: afhankelijk van specifieke context, langdurige behandeling met colchicine of combinatie met niet-steroïdaal antiphlogisticum
• Zeer uitzonderlijk is een pericardectomie noodzakelijk, recidieven berusten op een auto-immune reactie
• Bij acute bacteriële pericarditis is dringende chirurgische drainage aangewezen, bij tuberculeuze pericarditis worden tuberculostatica gebruikt
• Diagnosestelling:

  • RX-thoraxopname toont een vergroot cor en eventueel een pleura-uitstorting
  • Echocardiografie en CT-thorax (of NMR) bevestigen de aanwezigheid van vocht
  • Elektrocardiogram toont lage voltages en eventueel repolarisatiestoornissen
  • Aetiologie van pericarduitstorting kan soms worden bepaald na punctie van het pericardvocht
• Behandeling:

  • Diagnostische pericardpunctie gevolgd door drainage van het pericardvocht
  • Bij onvoldoende evacuatie van vocht, kan chirurgisch een pericardvenster worden aangelegd
  • Bij recidiverende pericardvochtuitstorting, kan een opening in het pericard worden aangebracht met behulp van een ballonkatheter
• Aetiologie van pericardtamponnade :

  • Meestal trauma of postoperatieve bloeding na cardiale chirurgie
  • Andere mogelijkheden zijn perforatie van de hartwand of coronaire vaatwand tijdens hartkatheterisatie of bloeding uit een metastase
• Klinisch beeld pericardtamponnade :

  • Arteriële pulsus paradoxus van meer dan 20 mm Hg
  • Veneuze pulsus paradoxus (teken van Kussmaul)
  • Belemmerde vulling van hartkamers leidt tot bloeddrukdaling en perifere vasoconstrictie
  • Diagnosestelling via klinisch beeld en echocardiografisch vaststellen van 'diastolische collaps' van rechteratrium en rechterventrikel
  • Behandeling: dringende pericardpunctie en evacuatie van pericardvocht
• Aetiologie pericarditis constrictiva:

  • Meestal doorgemaakte infectieuze pericarditis (bijv. tuberculose)
  • Bloeduitstorting in pericard van traumatische oorsprong of postoperatief kan leiden tot pericarditis constrictiva
  • Na bestraling van de thorax kan pericarditis constrictiva optreden
• Hemodynamisch beeld bij pericarditis constrictiva:

  • Egalisatie van diastolische drukken in rechteratrium, rechterventrikel, arteria pulmonalis, linkeratrium en linkerventrikel
  • Drukcurve in linker- en rechterventrikel heeft 'dip en plateau'-configuratie
  • Morfologie van drukcurve in linker- en rechteratrium toont diep symmetrisch y-dal
• Klinisch onderzoek bij pericarditis constrictiva:

  • Verhoogde CVD en diastolische collaps in halsvene
  • Positieve hepatojugulaire reflux en vergrote lever
  • Auscultatie geeft pericardial knock
  • Bij drukstijging in vena cava inferior kunnen complicaties optreden zoals protein-losing gastro-enteropathy en proteïnurie
• Diagnosestelling:

  • Echocardiografisch onderzoek en röntgenopname tonen verdikking van pericard
  • CT-scan en NMR leveren gevoeligere beelden op
  • Diagnose met hartkatheterisatie door vaststellen van egalisatie van diastolische drukken en typische dip en plateau-morfologie van drukcurven in linker- en rechterventrikel
• Behandeling pericarditis constrictiva:

  • Volledig verwijderen van het pericard voor blijvend succes
  • In sommige gevallen kan verwijderen moeilijk zijn en chirurgische ingreep beperkt resultaat hebben