Farmakologia

• Efedryna:

  • Uwalnia katecholaminy z ziarnistości neuronów i hamuje ich zwrotne wchłanianie
  • Działa bezpośrednio poprzez pobudzanie receptorów beta-adrenergicznych, głównie mięśni gładkich oskrzeli i mięśnia sercowego
  • Posiada ośrodkowe działanie pobudzające, łatwo pokonuje barierę krew-mózg
  • Może uzależniać
  • Stosowana w stanach skurczowych dróg oddechowych, np. podczas zapalenia oskrzeli w celu miejscowego zwężenia naczyń krwionośnych
  • Częściowo metabolizowana w wątrobie
• Przeciwwskazania dla efedryny:

  • Nadciśnienie tętnicze i inne choroby układu sercowo-naczyniowego
  • Ciśnienie tętnicze > 130/80 mmHg
  • Nadczynność tarczycy
  • Cukrzyca
  • Guz chromochłonny
  • Łagodny rozrost gruczołu krokowego z zastojem moczu
  • Jaskra z zamykającym się kątem przesączania
• Działania niepożądane efedryny:

  • Wzrost ciśnienia tętniczego
  • Kołatanie serca
  • Tachykardia
  • Inne zaburzenia rytmu serca
• Pseudoefedryna:

  • Wykazuje podobne działanie na obwodzie jak epinefryna
  • Ośrodkowo działa słabiej niż amfetamina, zwiększa ciśnienie wewnątrzgałkowe i rozszerza oskrzela
• Leczenie łagodnego przerostu gruczołu krokowego:

  • Alfa-antagoniści: Alfuzosyna, tamsulosyna, sylodosyna mają duże powinowactwo do receptorów alfa a1 występujących w gruczole krokowym
  • Alfuzosyna zmniejsza objętość zalegającego moczu w pęcherzu moczowym po oddaniu moczu, poprawia przepływ moczu i ułatwia opróżnianie pęcherza moczowego
  • Tamsulozyna poprawia przepływ cewkowy, zmniejsza objawy spowodowane obturacją
  • Terazosyna i doksazosyna są również stosowane w leczeniu nadciśnienia
• Działania niepożądane alfa-antagonistów:

  • Zwiększa ryzyko wydłużenia odcinka QT
  • Zawroty głowy
  • Bóle brzucha, suchość w ustach, nudności, biegunka, niestrawność
  • Astenia, złe samopoczucie
• Leki spazmolityczne:

  • Drotaweryna: działa spazmolitycznie na mięśnie gładkie poprzez hamowanie aktywności fosfodiesterazy typu 4
  • Papaweryna: powoduje zwiotczenie mięśni gładkich, uważana za przestarzałą
  • Mebeweryna: lek o działaniu neurotropowo-muskulotropowym, stosowany w zespole jelita drażliwego
  • Propiweryna i oksybutynina: stosowane w zaburzeniach opróżniania pęcherza
• Charakterystyka po podaniu dożylnym, teoria jedno i dwukompartmentowa:

  • Podanie dożylne to podanie leku z pominięciem wchłaniania, co skraca okres latencji między podaniem a działaniem
  • Model jednokompartmenowy zakłada, że cała substancja aktywna znajduje się w jednym kompartmencie organizmu
  • Model dwukompartmenowy zakłada, że substancja aktywna rozkłada się i rozprzestrzenia w dwóch oddzielnych kompartmentach organizmu
• Agoniści receptorów muskarynowych:

  • Pobudzają układ przywspółczulny
  • Działają na układ sercowo-naczyniowy, mięśnie gładkie, gruczoły egzokrynne, mięśnie źrenicy i rzęskowy
  • Metacholina: używana w inhalacji do skurczu oskrzeli
  • Betanechol: stosowany w pooperacyjnej atonii jelit i pęcherza moczowego
• Pilokarpina:

  • Jest alkaloidem pochodzenia roślinnego
  • Lek podawany miejscowo w celu leczenia jaskry
  • Obniża ciśnienie śródgałkowe poprawiając współczynnik odpływu cieczy wodnistej
  • W ostrym ataku jaskry zamkniętego kąta przesączania powoduje skurcz zwieracza źrenicy i odblokowywuje dostęp beleczkowania
  • Wykorzystywany w próbie potowej w diagnostyce mukowiscydoyzy
• Karbachol:

  • Ester choliny, rozkładany wolniej niż cholina
  • Pobudza receptory M- i N-cholinergiczne
  • Podawany miejscowo, najczęściej stosowany w operacjach dna oka
  • Działa silniej i dłużej niż pilokarpina
  • Stosowanie wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia efektów niepożądanych związanych z nadmiernym pobudzeniem układu przywspółczulnego
• Urapidyl:

  • Antagonista receptorów alfa 1
  • Pobudza receptory serotoninowe 5HT1A
  • Powoduje szybkie zmniejszenie ciśnienia bez odruchowej tachykardii
  • Podawany dożylnie w stanach nagłych, np. w konieczności obniżenia ciśnienia tętniczego w udarze mózgu
  • Wskazania: przełom ciśnieniowy, ciężkie i bardzo ciężkie nadciśnienie oraz nadciśnienie tętnicze oporne na inne leki
• Klonidyna:

  • Pochodna imidazolu, przenika do OUN i oddziałuje na receptory alfa 2
  • Osłabia pobudzenie w ośrodku naczynioruchowym i obniża napięcie w układzie współczulnym
  • Stymuluje receptory presynaptyczne alfa2 adrenergiczne, zmniejszając uwalnianie noradrenaliny
  • Dodatkowo działa agonistycznie na receptory imidazolowe, obniżając ciśnienie krwi
  • Wskazania: nadciśnienie tętnicze, migreny, jaskra
• Fizostygmina:

  • Parasympatykomimetyk działający pośrednio
  • Hamuje acetylocholinoesterazę, zahamowanie rozkładu acetylocholiny
  • Stosowany jako odtrutka w zatruciach związkami o działaniu parasympatykolitycznym
  • Może znosić ośrodkowe działanie atropiny
  • Może prowadzić do uogólnionych napadów drgawkowych i bradykardii
• Propranolol:

  • Nieselektywny antagonista receptorów beta
  • Blokuje receptory beta1, zmniejszając siłę i częstość skurczów serca oraz spadek ciśnienia krwi
  • Blokowanie receptorów beta2 odpowiada za skurcz mięśniówki gładkiej oskrzeli, naczyń krwionośnych i przewodu pokarmowego
  • Stabilizuje błony komórkowe, zmniejsza zapotrzebowanie serca na tlen, zmniejsza ilość epizodów w dławicy piersiowej
  • Wskazania: tachyarytmia nadkomorowa i komorowa, samoistne drżenia, zaburzenia lękowe, profilaktyka migreny, przełom tarczycowy
• Tolerancja:

  • Przy ponownych podaniach leku należy zwiększać dawkę aby uzyskać ten sam efekt
  • Wyróżniamy tolerancję farmakokinetyczną i farmakodynamiczną
  • Tolerancja farmakokinetyczna osłabia działanie najczęściej w wyniku indukcji enzymów
  • Tolerancja farmakodynamiczna zmienia liczbę lub wrażliwość receptorów albo sprzężenie receptor-efektor
• Tachyfilaksja:

  • Do rozwoju tolerancji dochodzi dość szybko
  • Po zaprzestaniu podawania leku w relatywnie krótkim czasie można znowu wywołać efekt o prawidłowym nasileniu
• Receptory muskarynowe:

  • Receptor M1: występuje w neuronach OUN oraz zwojach, transdukcja sygnału przez białko Gq, aktywacja wywołuje spadek częstości skurczów serca oraz hamowanie presynaptyczne
  • Receptor M2: występuje w sercu oraz na zakończeniach presynaptycznych neuronów, transdukcja sygnału przez białko Gi, aktywacja wywołuje spadek częstości skurczów serca oraz hamowanie presynaptyczne
• • Receptor M3: występuje w gruczołach egzokrynnych, mięśniówce gładkiej oraz na śródbłonku naczyniowym, transdukcja sygnału przez białko Gq, aktywacja wywołuje wzrost wydzielania gruczołów, skurcz mięśni gładkich oraz rozkurcz naczyń krwionośnych
  • Receptor M4 i M5: w OUN, funkcje nie do końca poznane
• Monitorowanie efektu działania leku:

  TDM (therapeutic drug monitoring) oznacza pomiar stężenia leku we krwi pacjenta w celu uzyskania danych na temat jego indywidualnej farmakokinetyki, celem odpowiedniego dopasowania dawki.
• Wskaźnik terapeutyczny (IT) - jest współczynnikiem używanym do oceny bezpieczeństwa i przydatności stosowania leku w określonym wskazaniu. Opisuje zależność między dawkami wywołującymi działanie niepożądane, a dawkami wywołującymi działanie pożądane.
• Receptor alfa 1

  • działa za pośrednictwem białka Gq
  • Drugim przekaźnikiem są IP3 i DAG, a następnie jony wapnia
  • Powodują skurcz mięśni gładkich (z wyjątkiem przewodu pokarmowego)
  • Selektywnym agonistą jest Fenylefryna
  • Selektywnym antagonistą jest prazosyna, terazosyna, doksazosyna
  • Znajdują się w naczyniach krwionośnych
• Receptor alfa 2:

  • Działają za pośrednictwem białka Gi
  • Drugim przekaźnikiem jest spadek produkcji cAMP
  • Powodują hamowanie uwalniania neuroprzekaźników, obniżanie ciśnienia krwi, agregację płytek krwi
  • selektywny agonista - Klonidyna
  • Znajdują się na wszystkich synapsach układu współczulnego (na błonie presynaptycznej)
• Receptor beta 1:

  • Działa za pośrednictwem białka Gs
  • Drugim przekaźnikiem jest wzrost produkcji cAMP
  • Wpływają na zwiększenie częstości i siły skurczu mięśnia sercowego (inotropowo i chronotropowo +)
  • Powodują uwalnianie reniny z aparatu przykłębuszkowego nerek
  • Selektywny agonista - dobutamina
  • Selektywny antagonista - np. atenelol, metoprolol, acebutolol
  • Znajdują się w sercu
• Receptory beta 2:

  • Działają za pośrednictwem białka Gs
  • Drugim przekaźnikiem jest wzrost produkcji cAMP
  • Przez działanie kinazy białkowej A (PKA) powodują rozkurcz mięśni gładkich
  • Powodują glikogenolizę w wątrobie
  • Selektywnym agonistą jest np. salbutamol, salmeterol
  • Znajdują się w narządach trzewnych (oskrzela, macica)
• Adrenalina:

  • grupa: aminy katecholowe
  • działa w równym stopniu na receptory alfa i beta
  • w małych stężeniach powoduje skurcz naczyń skóry, błon śluzowych i narządów jamy brzusznej
  • Rozszerza naczynia krwionośne mięśni szkieletowych i serca
  • Zmniejsza przepływ nerkowy
  • Spadek ciśnienia rozkurczowego (stymulacja beta 2)
  • wzrost ciśnienia skurczowego (stymulacja beta 1)
• Adrenalina pt.2:

  wywiera efekt dodatni efekt ino- i chronotropowy

  Zwiększa zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen

  działa zwiotczająco na mięśniówkę gładką przewodu pokarmowego i oskrzeli

  nie przenika przez barierę krew-mózg (obecne w mózgu katecholaminy nie pochodzą z krwioobiegu, ale są w nim syntezowane)

  powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi i nasila lipolizę
• Adrenalina: przeciwwskazania

  • Guz chromochłonny
  • Choroba niedokrwienna serca
• Noradrenalina:

  • działa głównie na receptory alfa
  • zwęża wszystkie naczynia (poza wieńcowymi), przez co podwyższa ciśnienie skurczowe i rozkurczowe (pobudzenie alfa 1)
  • bardzo słaby wpływ na beta 2 w mięśniach gładkich oskrzeli i przewodu pokarmowego
• Wskazania do noradrenaliny:

  • znaczny spadek ciśnienia spowodowany poszerzeniem łożyska naczyniowego
  • dodatek do środków znieczulających
• Działania niepożądane noradrenaliny:

  • niepokój
  • drżenie
  • bladość powiek
  • nadciśnienie tętnicze
  • nadmierna potliwość
• Dobutamina:

  • pochodna dopaminy
  • działa bezpośrednio na receptory beta 1
  • poprawia kurczliwość mięśnia sercowego
  • zwiększa objętość wyrzutową lewej komory oraz pojemność minutową
• wskazania do dobutaminy:

  • ostra niewydolność serca
  • echokardiograficzna próba dobutaminowa
• Przeciwwskazania: guz chromochłonny

  Działania niepożądane dobutaminy:

  • przyspieszenie czynności serca >/= 30 /min
  • wzrost ciśnienia >/= 50 mmHg
  • komorowe zaburzenie serca (zależne od dawki dodatkowe skurcze komór)
  • przyspieszenie częstości pobudzeń komór u pacjentów z migotaniem przedsionków
  • ból dławicowy
  • kołatanie serca
• Przeciwwskazania efedryny:

  • nadciśnienie tętnicze i inne choroby układu sercowo-naczyniowego
  • ciśnienie tętnicze >130/80 mmHg u kobiet w ciąży
  • nadczynność tarczycy
  • cukrzyca
  • guz chromochłonny
  • łagodny rozrost gruczołu krokowego
  • jaskra z zamykającym się kątem przesączania
• Działania niepożądane efedryny:

  • wzrost ciśnienia tętniczego
  • kołatanie serca
  • tachykardia
  • inne zaburzenia rytmu serca
• Wskazania do pseudoefedryny:

  leczenie zapalenia błony śluzowej nosa i zapalenia zatok w przebiegu zakażeń górnych dróg oddechowych lub alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa
• Przeciwwskazania do pseudoefedryny:

  • ciężkie nadciśnienie
  • ciężka choroba niedokrwienna serca
  • jaskra
• Działania niepożądane pseudoefedryny:

  • zaburzenia rytmu serca
  • tachykardia
  • podwyższenie ciśnienia tętniczego
  • zatrzymanie moczu u mężczyzn
• Ksylometazolina i Oksymetazolina:

  szybkie i długotrwałe pobudzenie receptorów alfa-adrenergicznych

  zwężenie naczyń krwionośnych

  spadek przekrwienia (łagodzenie odczynu zapalnego)