D. - oorzaken van mutaties

• Wat zijn spontane mutaties?

  Fouten die vanzelf ontstaan in de samenstelling van het DNA
• Wat gebeurt er bij spontane mutaties?

  De sequentie van basen kan wijzigen, maar ook de structuur van een base kan veranderen

  Het lichaam zelf maakt een fout

  Bv. tijdens DNA-replicatie
• Wat zijn de oorzaken van mutaties?

  Spontane mutaties

  Geïnduceerde mutaties
• Wat zijn mutagene factoren? (mutagenen)

  Milieufactoren die mutaties kunnen doen ontstaan

  Ze zijn vaak ook carcinogenen
• Wat zijn geïnduceerde mutaties?

  Gevolgen van de inwerking van milieufactoren (mutagenen)
• Geef 2 voorbeelden van mutagenen.

  Stralingen

  Chemische stoffen
• Wat is het gevaar van röntgen- en radioactieve straling?

  Ze zetten aan tot de productie van zeer reactieve chemische stoffen in het lichaam (vrije radicalen)
• Wat is het gevolg van vrije radicalen?

  Ze kunnen basen veranderen, waardoor ze niet meer herkend worden door DNA-polymerase, wat leidt tot willekeurige inbouw van basen

  Ze veroorzaken ook breuken in de suiker-fosfaatruggengraat van DNA
• Wat is het gevaar van ultraviolette straling?

  Thymine bindt met thymine op dezelfde streng, waardoor een thyminedimeer ontstaat. Deze kunnen uitgeknipt worden tijdens de DNA-replicatie, maar een teveel aan dimeren kan zorgen voor breuken bij het uitknippen in DNA-strengen, wat leidt tot mutaties
• Geef enkele voorbeelden van chemische stoffen die als mutageen optreden.

  Benzopyreen (tabak)

  Nitrieten

  Mosterdgas

  (cytosine -> uracil)
• Waarom is benzopyreen gevaarlijk?

  Het kan guanine chemisch wijzigen, met als gevolg dat DNA-polymerase tijdens de DNA-replicatie een willekeurige base aan het gewijzigde guanine hecht.
• Waar komen nitrieten voor en waarom zijn ze gevaarlijk?

  Komen voor in overmatig met kunstmest behandelde bladgroente

  Deze worden omgezet in het spijsverteringskanaal naar nitrosaminen, die cytosine omzetten in uracil
• Door wat worden deze mutaties vaak hersteld?

  DNA-herstelmechanisme
• Wat is het principe van DNA-reparatie? (DNA-herstelmechanisme)

  Controle en opsporen van fouten

  Verwijderen van de gemuteerde DNA-streng rond de fout

  Synthese van een nieuwe DNA-streng, complementair aan de oude streng

  Verbinden van de nieuwe DNA-streng met de originele streng