ap

• Ang KARAPATANG PANTAO mula Pagkabata Hanggang Kamatayan:

  • Tiyak, di-mahihiwalay, buo, at di-maitatangging mga karapatan ang tao na mananatili sa kanya hanggang sa kanyang libingan
• Mabuhay ng Malaya:

  • Pagiging buhay
  • Manatiling Buhay
• Uri ng Karapatan:

  • Karapatang Likas o Natural: ang bawat tao ay may karapatang mabuhay, likas at wagas sa lahat
• Halimbawa ng likas na karapatan: mabuhay ang puspus, magkaroon ng sariling pangalan, identidad o pagkakakilanlan, at dignidad, at paunlarin ang iba’t-ibang aspekto ng pagiging tao gaya ng pisikal, mental, at espiritual
• Karapatang Ayon sa Batas:

  • Constitutional Rights: mga karapatang kaloob at pinangangalagaan o binibigyang proteksyon ng Konstitusyon ng bansa
  • Statutory Rights: mga karapatang kaloob ng mga batas na pinagtibay ng Kongreso o Tagapagbatas
• Kategorya ng Karapatang Ayon sa Batas:

  • Personal na karapatan
  • Karapatan ng mga grupo ng indibidwal o kolektibong karapatan na pinoprotektahan ng pamahalaan at institusyong panlipunan
• Karapatang Sibil o Panlipunan (Civil Liberties/Rights):

  • Karapatang magkaroon ng matiwasay at tahimik na pamumuhay, kalayaan sa pagsasalita, pag-iisip, pag-oorganisa, pamamahayag, malayang pagtitipon, pagpili ng lugar na tinitirhan, at karapatan laban sa diskriminasyon
  • Kabilang dito ang karapatang maging malaya at makapaglakbay
• Freedom of Speech

  • Freedom of Religion
  • Freedom of Press
  • Freedom of Assembly
  • Freedom to Travel
  • Property Ownership
• Karapatang Pampolitika:

  • Kinakatawan ang karapatan na makilahok sa pagtatakda at pagdedesisyon sa pamumuno at proseso ng pamamahala sa bansa
  • Kasama rito ang pagboto, pagiging kandidato sa eleksiyon, pagwewelga bilang bahagi ng pagrereklamo sa gobyerno, at pagiging kasapi ng anumang partidong politikal
• Karapatang Pang-ekonomiya o Pangkabuhayan:

  • Karapatan sa pagpili, pagpupursige, at pagsusulong ng kabuhayan, negosyo, hanapbuhay, at disenteng pamumuhay
  • Karapatan ng pagkakaroon ng ari-arian
  • Karapatan na maging mayaman
  • Karapatan sa paggamit ng yaman at ari-arian sa anumang nais basta't ito ay naaayon sa batas
• Mga Karapatan ng Akusado/Nasasakdal (Rights of the Accused):

  • Pinangangalagaan ang mga taong akusado o nasasakdal sa anumang paglabag ng batas
• Legal na Batayan ng mga Karapatan:

  • Konstitusyon ng Pilipinas - ang sandigan at saligang batas ng ating bansa
  • Article III ng Konstitusyon ay tungkol sa Bill of Rights o katipunan ng mga karapatan kung saan nakapaloob ang karapatang pantao na dapat ay tinatamasa ng bawat mamamayan
• Ang Pandaigdigang Deklarasyon ng Karapatang Pantao (Universal Declaration of Human Rights o UDHR):

  • Ang Pilipinas ay kasapi ng United Nations, kaya ang mga patakaran at batas nito ay batas din ng ating bansa
  • UDHR ay nilagdaan noong Disyembre 10, 1948, at ang Pilipinas ay lumagda dito, kaya't obligado ang bansa na ipatupad ang pagiging malaya at pagkakapantay-pantay ng bawat tao at pagbabawal sa diskriminasyon
• Karapatan ng Kababaihan sa Lipunang Pilipino:

  • Halos kalahati ng populasyon ay binubuo ng kababaihan
  • Ang mga karapatan at tungkulin ng kababaihan ay tulad din sa karaniwang mamamayang Pilipino, kasama ang karapatang makaboto at manatiling mamamayan ng Pilipinas
• Karapatan ng Kababaihan sa Lipunang Pilipino:

  • Halos kalahati ng populasyon ay binubuo ng kababaihan
  • Karapatan at tungkulin ng kababaihan tulad ng karaniwang mamamayang Pilipino
  • Ilan sa mga karapatan ng kababaihan:

  1. Karapatang makaboto

  2. Karapatang manatiling mamamayan ng Pilipinas kahit nakapag-asawa ng dayuhan

  3. Karapatang magtrabaho

  4. Karapatang makapag-aral

  5. Karapatang magplano ng pamilya

  6. Karapatang pangalagaan ang mga anak
• Republic Act 9710: The Magna Carta of Women:

  • Nagtatakda ng iba pang karapatan ng kababaihan
  • Sec. 8: Human Rights of Women - lahat ng karapatan sa Konstitusyon at sa mga internasyonal na kasunduan na nilagdaan at na-ratipika ng Pilipinas
  • Sec. 9: Proteksyon mula sa Karahasan - ang Estado ay dapat tiyakin na protektado ang lahat ng kababaihan mula sa lahat ng anyo ng karahasan ayon sa mga umiiral na batas
• Pangangalaga sa mga Indigenous People:

  • Iba't ibang pangkat ng mamamayan sa bansa
  • Bawat pangkat may sariling katangian pisikal, pananalita, pag-uugali, at tradisyon
  • Indigenous People: grupo ng mga tao o homogenous societies na kinikilala sa pamamagitan ng self-ascription at ascription ng iba
• National Commission on Indigenous People:

  • Batas Republika 8371 - pagpatupad sa Artikulo II, Seksiyon 22 ng Saligang Batas
  • Layunin: Igalang at mapanatili ang mga paniniwala, kaugalian, tradisyon, at institusyon ng mga pangkat-etniko
• Pagkakaiba ng KARAPATAN at PRIBILEHIYO:

  • Karapatan: angking laya na kaloob sa atin ng Diyos at iba't ibang batas upang maligayaang ating pamumuhay
  • Pribilehiyo: espesyal na konsiderasyon o advantage na kaloob sa isang tao o grupo
• Mga Paglabag sa Karapatang Pantao:

  • Lahat ng tao may karapatang mabuhay nang malaya at may dignidad
  • Pagpatay, karahasan, at pang-aabuso ay paglabag sa karapatan ng taong mabuhay nang malaya, payapa, at walang pangamba
  • Mga uri ng pisikal na paglabag:
  • Pagdukot
  • Kidnapping
  • Hazing
  • Mutilation
  • Pagkitil ng buhay
  • Pagkulong ng mahigit 24 oras nang walang anumang sakdal
  • Rape
  • Panghihipo
  • Pagsamantala
  • Domestic Violence
  • Torture
  • Police Brutality
  • Extrajudicial at extralegal killing
  • Mga uri ng sikolohikal at emosyonal na paglabag:
  • Sigawan
  • Pagbibitaw
• Mga uri ng pisikal na paglabag:

  • Pagdukot
  • Kidnapping
  • Hazing
  • Mutilation
  • Pagkitil ng buhay
  • Pagkulong ng mahigit 24 oras nang walang anumang sakdal
  • Rape
  • Panghihipo
  • Pagsamantala
  • Domestic Violence
  • Torture
  • Police Brutality
  • Extrajudicial at extralegal killing
• Mga uri ng sikolohikal at emosyonal na paglabag:

  • Sigawan, pagbibitaw ng masasakit na salita
  • Panlalait
  • Pang-aalipusta
  • Bullying
  • Cyberbullying
  • Pananakot upang mapilit na gumawa ng isang bagay na labag sa kanyang kagustuhan
  • Pamimilit
• Mga uri ng estruktural o sistemikong paglabag:

  • Hindi naaabot ng mga serbisyo ng pamahalaan ang mga mahihirap na naninirahan sa mga lalawigan na mahirap marating
  • Preferential treatment
  • Sino ang lumalabag sa Karapatang Pantao:

  1. Mga magulang at nakakatanda

  2. Mga kamag-anak, kaibigan, at ibang tao sa paligid

  3. Mga kawani, opisyal, at pinuno

  4. Mga kriminal

  5. Mga terorista at mga samahan laban sa bansa
• Pangangalaga sa mga Karapatan:

  • Makipagtulungan sa pagpapatupad ng mga batas para sa pangangalaga ng mga Karapatan
  • Ang Karapatan ay dapat din nating igalang at ipagsanggalang
  • Ang karapatan ng iba ay apat din nating galang at ipagsanggangalang
  • Kung ikaw o ang batang tulad mo o iba pang tao ay naabuso, madari nating ipagbigay-alam ito sa mga taong makatutulong sa atin gaya ng Bantay Bata 163 o sa Komisyong Pantao, o sa Women and Child Protection Section ng bawat presinto ng pulis