historia starożytność

• Pojęcia:

  • Antropogeneza: pochodzenie i wczesne dzieje człowieka
  • Antropologia: nauka zajmująca się antropogenezą
• Paleolit - starsza epoka kamienna, od pojawienia się hominidów do rewolucji neolitycznej
• Rewolucja neolityczna (X - VIII tys. lat p.n.e.): zmiana trybu życia ludności z koczowniczego na osiadły, od myślistwa i zbieractwa do rolnictwa i hodowli
• Cywilizacje starożytnego Bliskiego Wschodu:

  • Położenie w dolinach wielkich rzek
  • Uzależnienie gospodarki od wylewów
  • Powstanie państwa
• Cywilizacja to całokształt materialnego i duchowego dorobku społeczeństwa, wytworzonego w ciągu dziejów i przekazywanego z pokolenia na pokolenie
• Kodeks Hammurabiego przywiązywał duże znaczenie do spraw handlu, obrotu pieniężnego i kredytów, co świadczy o stopniu rozwoju gospodarczego starożytnej Mezopotamii
• Elementy republikańskie:

  • Senat, decyzje a składzie sexatu (cenzor), urzędnicy, konsulowie, pretorowie, kwestorowie
  • Prowincje podległe władzy Senatu, rekomendacja wyboru
• Upadek znaczenia miasta Rzym:

  • W 330 r. Konstantyn Wielki uczynił Konstantynopol drugą stolicą
  • 395 r. podział Imperium Rzymskiego na wschodnie i zachodnie
• Kryzys gospodarczy:

  • Upadek miast, inflacja, psucie monety, wysokie podatki
  • Podział latyfundiów na mniejsze działki oddawane w dzierżawę kolonom
• Wojny optymatów (zwolennicy senatu) z popularami (popierani przez plebejuszy i ekwitów) zakończyły się dyktaturą Sulli (82-79 r. p.n.e.)
• Brak stałego wojska - reforma Mariusza (104-100 p.n.e.) spowodowała pojawienie się wojska zaciężnego ślepo posłusznego dowódcom, którzy występowali przeciwko instytucjom republiki
• I triumwirat (60 p.n.e.): tajne, nieformalne porozumienie pomiędzy Gajuszem Juliuszem Cezarem, Gnejuszem Pompejuszem i Markiem Krassusem
• Wojna domowa 49-45 p.n.e. (Cezar przeciwko Pompejuszowi) zakończyła się dożywotnim urzędem dyktatora dla Cezara i końcem republiki
• Prowincje - obszary pozaitalskie, status poszczególnych miast i ludów wchodzących w ich skład określali zwycięzcy
• Podbój Galii przez Cezara, który w 52 r. p.n.e. pokonał Wercyngetoryksa, dowódcę powstania Galów
• Skargi na nadużycia namiestników oraz poborców podatkowych były powszechne i uzasadnione
• Mieszkańcy prowincji mieli małe szanse na dojście swych praw z powodu skorumpowanych trybunałów sądzących namiestników
• Struktura armii rzymskiej:

  • Armia składała się z dwóch legionów oraz z oddziału sprzymierzeńców (auxilia) dowodzona przez konsula
  • Centuria początkowo miała 100 ludzi, a później liczbę ludzi zmniejszono
  • Manipul składał się z 2 centurii
  • Legion składał się z 30 manipułów, łącznie 4500 żołnierzy: 3000 ciężkozbrojnej piechoty, 1200 lekkozbrojnej, 300 jeźdźców; w każdym legionie byli saperzy, kowale, płatnerze, rachmistrze, medycy, inżynierowie
• Szyk armii rzymskiej:

  • Lekkozbrojna piechota ustawiona w długą linię przed manipułami ciężkozbrojnej piechoty
• W późniejszych epokach, kiedy surowość obyczajów uległa rozluźnieniu, chętnie powoływano się na starorzymskie cnoty
• Kobieta w Rzymie cieszyła się większą niezależnością niż w większości państw greckich
• Struktura polityczna republiki rzymskiej:

  • Urzędnicy wyżsi: dwaj konsulowie, zgromadzenie i senat mieli inicjatywę ustawodawczą, kadencja rok
• Senat - byli urzędnicy, którzy zasiadali w nim w zasadzie dożywotnio według list prawo i gwarantował ciągłość państwa
• Zgromadzenie Ludowe obywateli rzymskich miało działalność ustawodawczą, decydowało o wojnie i pokoju, oraz wybierało urzędników
• Zgromadzenie centurialne wybierało urzędników, decydowało o wojnie i pokoju
• Senat kierował polityką zagraniczną, opiniował propozycje uchwał, udzielał rad urzędnikom, obsadzał namiestników
• Bogaci patrycjusze uzależniali od siebie uboższych plebejuszy oferując im swoją opiekę w zamian za różnorakie świadczenia (praca na roli, służba wojskowa)
• Plebejusze zaczęli domagać się zmiany stosunków politycznych, walka plebejuszy z patrycjuszami ciągnęła się przez dwa wieki i stanowiła główny wątek wewnętrznych dziejów Rzymu w V i IV w. p.n.e
• Dla uboższych o wiele ważniejsze było dopuszczenie do nadziałów ziemi przeprowadzanych na terenach podbijanych przez Rzym, domagano się także zniesienia niewoli za długi i spisania praw
• Walka trwała długo, dostęp do urzędów plebejusze zdobywali stopniowo, aż w końcu uzyskali równy z patrycjuszami udział w rządzeniu państwem
• Sukcesem zakończyły się działania zmierzające do kodyfikacji prawa - w poł. V w. p.n.e. ogłoszono Prawo Dwunastu Tablic
• Stopniowe zdobywanie równego udziału w rządzeniu państwem przez plebejuszy i patrycjuszy
• W połowie V w. p.n.e. ogłoszono Prawo Dwunastu Tablic
• W połowie następnego stulecia zniesiono niewolę z długu
• Nowa arystokracja, nobilitas nobilowie, zdominowała najwyższe urzędy i kierowała polityką Rzymu
• Podział monarchii pomiędzy diadochów po śmierci Aleksandra wyłonił trzy wielkie państwa: Egipt (rządy Ptolemeuszy), Macedonię (dynastia Antygonidów), monarchię Seleucydów w Azji
• Warunki naturalne Italii sprzyjały rozwojowi rolnictwa, uprawiano pszenicę na Półwyspie Apenińskim od najdawniejszych czasów
• Warunki naturalne Italii:

  • Uboga w surowce, ale zasobna w równiny i żyzne ziemie
  • Sprzyjały rozwojowi rolnictwa
• Na Półwyspie Apenińskim uprawiano od najdawniejszych czasów pszenicę, bób, figi, oliwki, winorośl, drzewa owocowe
• Wyniki rolnictwa na wielu terenach Włoch zależały od osuszania bagien lub sztucznego nawadniania