APAN - IX

• Sistemang Pang-ekonomiya


  Mga estruktura, institusyon at mekanismo na batayan sa pagsasagawang ng mga Gawain pamparoduksiyon upang agutan ang mga pangunahing katanungan pang-ekonomiya
• Mga Uri ng Sistemang Pang-ekonomiya

  • Tradisyonal na Ekonomiya
  • Market na Ekonomiya
  • Piyudalismo
  • Merkantilismo
  • Kapitalismo
  • Command na Ekonomiya
  • Komunismo
  • Sosyalismo
  • Pasismo
• Tradisyonal na Ekonomiya

  • Sinasagot ang mga suliraning pang-ekonomiya sa pamamagitan ng mga tradisyon, paniniwala, kagawian at patakaran ng lipunan
  • Walang karapatan ang mga mamamayan na magdesisyon sa mga uri ng produkto at serbisyo na gusto nilang matamo, bagkus, ang lipunan ang siyang nagdedesisyon sa mga produkto at serbisyo na gagawin at ipamamahagi
• Market na Ekonomiya

  • Ang pagdedesisyon sa sistemang ito ay isinasagawa ng indibidwal at pribadong sektor
  • Ang market o pamilihan ay nagpapakita ng organisadong transaksyon sa pagitan ng konsyumer at nagbebenta
• Piyudalismo


  • Mayroong kinalaman sa pagmamay-ari ng lupa
  • Pinagkakalooban ng lupa ang mga taong naglilingkod sa nagmamay-ari ng lupa na kung tawagin ay feudal lord
  • Vassals- ang tawag sa mga taong nagkakaloob ng serbisyo at nagbibigay proteksyon sa feudal lord
  • Fief - ang lupang ipinagkakaloob ng feudal lord sa vassal bilang kabayaran sa serbisyo at proteksyon
  • Manor - ang sentro ng agrokultural na gawain noong panhon ng sistemang manorial
  • Serf - nagsasagawa ng pagbubungkal ng lupa
• Merkantilismo


  • Ang sistemang umiral sa Europe sa pagitan ng ika-15 at ika-18 na siglo kung saan ang batayan ng kapangyarihan ng bansa ay sa dami ng supply ng ginto at pilak
  • Hinigpitan ang control ng pamahalaan sa pambansang ekonomiya upang matiyak ang supply ng hilaw na materyales
  • Ginawa ang paglilikom ng maraming pilak at ginto sa pamamagitan ng pananakop sa mga mas mahihinang bansa
• Kapitalismo

  • Ang pagmamay-ari ng yaman at produksyon ay nasa Kamay ng mga indibidwal at pribadong sektor
  • Ang sinumang indibidwal ay may kalayaang magnegosyo na hindi labag sa batas, magtakda ng presyo, at lumikha ng ninanais na produkto
• Adam Smith


  • Tinaguriang "Ama ng Makabagong Ekonomiks"
  • Sumulat ng "An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations" na tungkol sa gagampanan ng pamahalaan sa pamamahala ng ekonomiya
  • Isinulat na ang hangaring tumubo at kompetisyon ang nagpapasigla sa ekonomiya
  • Laissez Faire - doktrinang ni Adam Smith na nagsasabing ang pamahalaan ay hindi dapat makialam sa pagpapaulad at pagpapatakbo ng mga indibidwal sa kanilang industriya at negosyo
• Command na Ekonomiya


  • Ang estado ang may responsibilidad sa pagsagot sa mga suliraning pang-ekonomiya
  • Ang pagpapasiya ukol sa mga gawaing pang-ekonomiya ay isinasagawa ng estado at inaasahan na ang mga mamamayan ay susunod sa mga naging desisyon
• Komunismo


  • Ang estado ang nagmamay-ari at kumokontrol sa yaman ng bansa at produksyon
  • Pangkabuhayan ng pamahalaan na isinasagawa ng isang Central Planning Board
  • Ipinagbabawal ang pribadong pagmamay-ari ng mga industriya
• Karl Marx at Friedrich Engels

  • Ang unang bumalangkas sa teorya ng komunismo sa mga aklat na "Communist Manifesto at "Das Kapital
  • Naniwala na magbubunga ang tunggalian ng uri (Class Conflict) ng isang lipunang walang-uri (Classless Society) at mabibigyan ng kapangyarihan ang mga manggagawa na tinawag nilang Proletariat
• Sosyalismo


  • Pinaghalong ekonomiya dahil sa pag-iral ng command at market na ekonomiya
  • Ang estado ang humahawak at kumokontrol sa mga pangunahing industriya at ang mga mamamayan ay pinapayagan na magmay-ari ng maliit na negosyo na maaaring pakialaman ng estado
  • Hangarin nito ang pagkakapantay-pantay ng mga tao sa lipunan
  • May welfare state na siyang nagbibigay daan upang ang mga pangangailangan ng lahat ng tao ay maibigay ng pamahaalan
• Pasismo


  • Ang mga yaman at industriya ay kontrolado at pagmamay-ari ng estado na pinamumunuan ng isang diktador
  • Ang produksyon ay naaayon sa pangangailangan ng ekonomiya kaya't ang bawat indibidwal ay walang karapatang magreklamo at sumuway sa itinadhana ng batas ng estado
• Rebolusyong Industriyal - ang nagbigay-daan sa pagkilala ng mga karapatan ng pribadong sektor sa pagpapaunlad ng industriya
• Pasismo is an economic and political system started by Benito Mussolini in Italy in 1922
• Benito Mussolini founded the Fascist Party
• Adolf Hitler introduced Fascism in Germany
• Speaker: 'Quote'