THEMA 1C

• Torah

  Llyfr sanctaidd/hen destament yr Iddewon

  5 llyfr cyntaf Moses yw'r Torah

  Dogfen fwyaf pwysig o fewn Iddewiaeth
• 5 llyfr y Torah

  Genesis, Exodus, Lefiticus, Numeri a Deuternium
• Moses ar ben mynydd Sinai

  Ymgasglodd Moses a'i bobl o gwmpas Mynydd Sinai er mwyn i Dduw cyflwyno'r rheolau i nhw fel bobl etholedig cyflawni

  Uniongred - llythrennol yn adrodd y Torah i Moses

  Dysgodd gyfraith y Torah, a wedyn bu dysgodd gweddill yr Iddewon am hyn
• Dyfyniad Anderson


  “byddai’r bobl yma’n bobl Yaweh pa bydde nhw’n dilyn yr amodau”
• Torah a'i phwrpas

  Dysgu rheolau ar sut i fyw e.e 613 mitzvot, rhan hollbwysig o'r Torah

  Dysgu rheolau moesol, e.e yn Lefiticus (cyfreithiau moesol)

  Canolbwynt y ffydd, sut mae Duw yn cyfathrebu gyda Iddewon
• TeNaKh

  Torah (Straeon e.e Abraham a Moses)

  Nevim (Proffwydi)

  Ketuvim (Barddoniaeth psalmau)
• Syniadau Uniongred

  Datguddio i Moses ar ben mynydd Sinai

  Derbyn ei awdurdod yn ddigwestiwn

  Gyfraith Dwyfol

  Cysylltu'r geiriau efo meddwl ac ewyllus Duw

  Rhoi cyfarwyddiadau neu disgwyliadau

  Cysylltu efo'r Patriarchaid (Moses ac Abraham)

  Gwerthfawr - e.e claddu'r sgroliau fel claddu bod dynol
• Syniadau Diwygiedig

  Credu mewn gair Duw, ond y Torah wedi ei hysbrydoli gan awduron y Torah

  Iddewiaeth wastad yn datblygu - bosib ailddehongli'r 613 mitzvot

  Bywyd cyfoes - nid oes rhaid dilyn pob un, deddfau hen ac amherthnasol
• Dyfyniad Chase


  "Dynion a ysbrydolwyd gan Duw oedd awduron y Torah"
• Torah yn gynfydol

  Trafodaethau dros dechreuad y Torah wedi bod ar draws hanes

  Creda rhai fod y Torah yn gynfydol, neu wedi dechrau cyn y byd cael ei greu

  Mi oedd y geiriau yn bodoli oherwydd roedd Duw

  Rabbi Akiva - defnyddiwyd y Torah i greu'r byd
• Gwrthwynebiadau'r Torah fel ffynhonnell cynfydol

  Rabbi Gaon - ex nihilio yw dim byd, felly sut cafodd y byd ei wneud?

  I rai, dyw'r Torah ddim yn dechrau tan bod Moses yn derbyn yr ail cyfamod ar ben mynydd Sinai

  Mae'r gyfraith dragwyddol wedi parhau i fod yn hollbwysig trwy hanes
• Sefer Torah

  Sgroliau'r Torah, cynnwys 5 llyfr Moses

  Wedi cadw yn y Synagog fel yr eitem mwyaf sanctaidd

  Cynnwys y 613 mitzvot

  Rhaid dechrau eto os oes camgymeriad a chladdu fel person

  Seremoni dathlu pan mae sgrol newydd

  Wedi wneud allan o groen anifail Kosher

  Anrhydedd i gael eich dewis i sgwennu gair olaf y Torah
• Aron Hakodesh

  Arch i gadw'r Torah

  Wynebu Jerwsalem fel arwydd o barch at y wlad sanctaidd
• Astudio'r Torah

  Gwobrwyo gan Duw os ydych chi'n ei astudio

  Gwella eich dealldwriaeth o'r 613 mitzvot

  Bosib cael astudiaeth pellach o'r Torah yn y Yeshiva - ysgol Iddewig
• Torah llafar

  Uniongred - Duw yn drosglwyddo'r Torah llafar i Moses, pawb arall yn cofnodi beth oedd Moses yn dweud

  Torah llafar yw ffordd i esbonio'r Torah ysgrifennedig ymhellach

  Adrodd straeon y Torah
• Mishnah

  Ffurfiwyd tua 200 OCC

  Cyfres o drafodaethau gan Rabiniaid wedi trefnu i 6 orchymyn

  Cysylltiedig a Maimonides
• Haden - Mishnah


  Amaethyddiaeth, twf a rhoddion i'r dlawd
• Gwyliau Iddewig - Mishnah


  Sut ydym yn dathlu gwyliau, fel Shabbat
• Menywod - Mishnah

  Priodas, ysgariad, godineb, eiddo
• Lawndal - Mishnah


  Y gyfraith sifil e.e arian a chosbi
• Pethau sanctaidd - Mishnah


  Aberthiadau deml, rheolau Kashrut
• Purdeb - Mishnah


  Glendid defodol ac amhurdeb