Komórka

• Komórki są podstawową jednostką budowy wszystkich organizmów żywych.
• Rzęski – krótkie, gęsto otaczające komórkę wici.
• Wić - organellum ruchu, wyrastająca z powierzchni komórki, zbudowana z dwóch wewnętrznych i dziewięciu obwodowych mikrotubul, osadzonych w kinetosomie – ciałku podstawowym.
• Komórka - najmniejsza, podstawowa jednostka budulcowa i funkcjonalna organizmu, zdolna do wykonywania wszystkich czynności życiowych.
• Funkcje życiowe: oddychanie - pozyskiwanie energii, uwalnianie energii z wiązań kowalencyjnych, odżywianie - dostarczanie do organizmu składników pokarmowych, dzielimy na autotroficzne i heterotroficzne, wydalanie - usuwanie z organizmu szkodliwych lub niepotrzebnych substancji przemiany materii np woda, sole mineralne, mocznik, dwutlenek węgla, amoniak, wzrost i rozwój - zwiększanie rozmiarów ciała, specjalizacja poszczególnych narządów, ruch - zmiana położenia ciała lub jego części, ruch wewnątrzkomórkowy, rozmnażanie - płciowe - wytworzenie nowego pokolenia lub bezpłciowe - wytworzenie dod
• Podziały komórkowe: mitoza, mejoza.
• Podział komórek: prokariotyczne - bez jądrowe np bakterie, eukariotyczne - jądrowe np komórki roślinne, zwierzęce, grzybowe.
• Przedziały komórkowe komórek eukariotycznych: błona komórkowa, jądro komórkowe, mitochondria, chloroplasty, siateczka śródplazmatyczna szorstka, siateczka śródplazmatyczna gładka, aparat Golgiego, lizosomy, peroksysomy, wakuole, rybosomy, cytozol, centrosomy.
• Komórki mają kuliste, sześcienne lub wydłużone kształty.
• Podobieństwa między komórkami eukariotycznymi, a prokariotycznymi: są oddzielone od otoczenia błoną komórkową i często ścianą komórkową, zawierają rybosomy, ich materiał genetyczny ma postać DNA, ich wnętrze wypełnia Cytozol.
• Filamenty pośrednie są grubsze niż mikrofilamenty, nieregularna, rozgałęziona sieć, zwłaszcza wokół jądra komórkowego, nadaje odporność na rozrywanie i rozciąganie, usztywniają komórki.
• Funkcje cytoszkieletu obejmują utrzymywanie organelli komórki w miejscu, utrzymywanie prawidłowej struktury tkanek, poruszanie się komórek, podziały komórek, przekazywanie informacji między komórkami, udział w apoptozie, umożliwienie ruchu wici i rzęsek.
• Cytozol jest środowiskiem wodnym i środowiskiem reakcji chemicznych, ma konsystencje żelu przez rozpuszczone w nim białka.
• Mikrofilamenty są zbudowane z aktyny, są to cienkie i elastyczne włókna białkowe, ciągle przebudowywane, głównie tuż pod błoną komórkową, umożliwiają zmianę kształtu i ruch pełzakowaty.
• Wić to organellum ruchu, wyrastające z powierzchni komórki u niektórych bakterii, pierwotniaków, grzybów, niższych roślin i komórek zwierzęcych.
• Cytoplazma to cytozol plus zawieszone w nim organella komórkowe.
• Mikrotubule są to spiralne łańcuchy białka tubuliny, znacznie grubsze niż mikrofilamenty aktynowe, statyczne końce tworzą centrosom w okolicy jądra komórkowego, dynamiczne końce rozchodzą się promieniście w cytoplazmie komórki, przyłączają się do nich MAP (mictobule – associated proteins), które przenoszą pęcherzyki i organelle jak wagoniki po torach.
• Cytoszkielet to sieć włóknistych struktur białkowych w komórce eukariotycznej dzięki którym organella i substancje nie pływają swobodnie w cytozolu lecz zajmują pewne przypisane sobie miejsca.
• Różnice między komórkami eukariotycznymi, a prokariotycznymi: w komórkach prokariotycznych nie występuje zorganizowany system błon śródplazmatycznych, natomiast komórki eukariotyczne mają liczne błony śródplazmatyczne.
• Roztwór izotoniczny - stężenie substancji po obu stronach błony jest takie same.
• Siatceczka śródplazmatyczna szorstka - miejsce syntezy białek, jest pokryta rybosomami.
• Przedziały komórki grzybowej: ściana komórkowa, cytozol, centrosomy, błona komórkowa, siateczka śródplazmatyczna gładka, siateczka śródplazmatyczna szorstka, wakuola, mitochondria, rybosomy, aparat Golgiego, jądro komórkowe, peroksysomy.
• Mitochondria - uwalniają energię.
• Błona komórkowa w komórkach roślinnych jest zbudowana z celulozy, mikrofibryl, hemicelulozy, pektyn, białek budulcowych i enzymatycznych.
• Chloroplasty - zachodzi w nich fotosynteza.
• Rybosomy przeprowadzają syntezę białek.
• Aparat Golgiego modyfikuje, sortuje i transportuje białka.
• Roztwór hipertoniczny - stężenie substancji rozpuszczonej jest większe na zewnątrz komórki.
• Organizmy wielokomórkowe - zbudowane z wielu zależnych od siebie komórek, dzielimy je na organizmy plechowe, które mają ciało niezróżnicowane lub słabo zróżnicowane na tkanki, np protisty, grzyby, rośliny pierwotnie wodne oraz organizmy tkankowe mające ciało wyraźnie zróżnicowane na tkanki, każda z tych tkanek ma odmienną budowę i pełni ściśle określone funkcje, np zwierzęta, rośliny.
• Funkcje ściany komórkowej w komórkach roślinnych: nadaje kształt komórce, chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi, chemicznymi, wnikaniem drobnoustrojów, bierze udział w transporcie wody, chroni przed pęknięciem w środowisku hipotonicznym.
• Peroksysomy to miejsce zachodzenia reakcji utlenienia różnych związków oraz neutralizacji reaktywnych form tlenu.
• Przedziały w komórce otoczone jedną błoną: siateczka śródplazmatyczna gładka i szorstka, aparat Golgiego, lizosomy, peroksysomy, wakuola
• Centrosomy uczestniczą w podziałach komórek.
• W błonie następuje w sposób ciągły przemieszczanie się białek i lipidów w obrębie jej warstw.
• Lizosomy zachodzą w nich trawienie wewnątrzkomórkowe.
• Roztwór hipotoniczny - stężenie substancji rozpuszczonej jest większe wewnątrz komórki.
• Błona komórkowa w komórkach zwierzęcych jest zbudowana z dwuwarstwy lipidowej, dwóch warstw fosfolipidów, cholesterolu, białek transbłonowych, białek powierzchniowych, białek błonowych, hydrofilowych głów, hydrofobowych ogonów, kwasów tłuszczonych nasyconych lub nienasyconych.
• DNA komórek prokariotycznych zazwyczaj ma postać kolistych cząsteczek, znajdujących się bezpośrednio w cytozolu, a DNA komórek eukariotycznych mają zwykle kształt liniowych cząsteczek oddzielonych od cytozolu otoczką jądrową.
• Funkcje błony komórkowej w komórkach zwierzęcych: odgranicza wnętrze od zewnętrza komórki, chroni komórkę, kontroluje transport w obie strony, miejsce przyczepu cytoszkieletu, bierze udział w przyleganiu komórek, przewodnictwie jonowym, komunikacji komórkowej.
• Organizmy jednokomórkowe - zbudowane z jednej komórki zdolnej do wykonywania wszystkich czynności życiowych, np protisty, grzyby, bakterie, rośliny pierwotnie wodne.