Lipidy

• Co to są lipidy ?

  Lipidy to tłuszczowce o wysokiej zasobności w energię.
• Z czego są zbudowane lipidy ?

  Lipidy są zbudowane z węgla (C), wodoru (H), tlenu (O) i czasem z azotu (N) i fosforu (P).
• Do jakiej grupy związków należą lipidy i dlaczego ?

  Lipidy zaliczają się do grupy związków hydrofobowych, ponieważ mają niepolarną budowę cząsteczek.
• Jaką gęstość mają lipidy ?

  Lipidy mają gęstość większą od gęstości wody dlatego na jej powierzchni tworzą oddzielną warstwę.
• Ze względu na budowę cząsteczki lipidów dzielimy na:

  Proste, złożone i izoprenowe.
• Podaj przykład lipidów prostych, złożonych i izoprenowych

  Lipidy proste:

  -> tłuszcze właściwe,

  -> woski,

  Lipidy złożone:

  -> fosfolipidy,

  -> glikolipidy,

  Lipidy izoprenowe:

  -> steroidy,

  -> karotenoidy
• Czym są lipidy proste

  Są estrami czyli produktami reakcji alkoholu z kwasem karboksylowym.
• Co jest alkoholem w tłuszczach właściwych ?

  W tłuszczach właściwych alkoholem jest glicerol który ma trzy grupy hydroksylowe co oznacza że jedna cząsteczka glicerolu może utworzyć wiązania estrowe z trzema cząsteczkami kwasów.
• Co to są kwasy tłuszczowe, z czego są zbudowane i na jakie się dzielą ?

  Kwasy tłuszczowe to są kwasy karboksylowe wchodzące w skład tłuszczów właściwych. Są zbudowane z długich łańcuchów węglowodorowych oraz z jednej grupy karboksylowej. Dzielą się na nasycone i nienasycone.
• Czym się różnią kwasy tłuszczowe nasycone od nienasyconych ?

  -> kwasy tłuszczowe nienasycone mają między atomami węgla co najmniej jedno wiązanie podwójne,

  -> kwasy tłuszczowe nasycone nie mają wiązania podwójnego miedzy atomami węgla.
• Jakie kwasy tłuszczowe przeważają (nasycone, nienasycone) w tłuszczach stałych, a jakie w tłuszczach ciekłych ?

  -> w tłuszczach stałych przeważają kwasy tłuszczowe nasycone,

  -> w tłuszczach ciekłych przeważają kwasy tłuszczowe nienasycone
• Jakie kwasy tłuszczowe zwykle wytwarzają zwierzęta, a jakie rośliny ?

  -> zwierzęta - kwasy tłuszczowe stałe,

  -> rośliny - kwasy tłuszczowe ciekłe
• Gdzie znajdują się tłuszcze właściwe u zwierząt i jakie mają funkcje ?

  Tłuszcze właściwe u zwierząt znajdują się głównie pod skórą i otaczają narządy wewnętrzne. Ich funkcje:

  -> termoizolacyjna - chronią przed nadmierną utratą ciepła i umożliwiają efektywne wytwarzanie ciepła,

  -> ochronna - chronią przed urazami mechanicznymi,

  -> zapasowa - przez dużą zasobność w energię są magazynowane w tkance tłuszczowej i są zużywane podczas głodu i wysokiego wysiłku fizycznego
• Gdzie znajdują się kwasy tłuszczowe u roślin i jakie mają funkcje ?

  Występują głównie w nasionach i są źródłem energii, związków budulcowych dla rozwijających się zarodków i młodych roślin.
• Czym są lipidy złożone ?

  Lipidy złożone są estrami alkoholi i kwasów tłuszczowych zawierających dodatkowe hydroforowe grupy pochodzące z innych związków chemicznych.
• Podział lipidów złożonych

  -> fosfolipidy - zbudowana z trzech grup hydroksylowych połączonych z resztą kwasu fosforowego (V). Z nią łączy się niewielka cząsteczka nietłuszczową np. cholina,

  -> glikolipidy - cząsteczką nietłuszczową jest cząsteczka cukry np. glukozy, galaktozy
• Z czego składają się łańcuchy kwasów tłuszczowych ?

  -> hydrofobowe ogony,

  -> hydrofilowe głowy
• Czego składnikami są lipidy złożone ?

  Są składnikami błon biologicznych.
• Co to jest dwuwarstwowa fosfolipidowa, z czego jest zbudowana i czym jest wymuszone jej powstawanie.?

  Dwuwarstwowa fosfolipidowa jest błoną zbudowaną z dwóch równoległych warstw lipidowych (monowarstw). Jej powstawanie jest wymuszone oddziaływaniami hydrofobowymi ogonów ,zbliżających się do siebie i ustawiających obok i naprzeciw, oraz oddziaływaniami hydrofilowymi głów zwracających się w stronę środowiska wodnego.
• Co powstaje miedzy środowiskiem wodnym, a hydrofilowymi głowami cząsteczek fosfolipidów ?

  Powstają oddziaływania dipol-dipol oraz wiązania wodorowe.
• Czy lipidy izoprenowe są estrami, jeśli nie to dlaczego zalicza się je do tłuszczów ?

  Lipidy izoprenowe nie są estrami. Zalicza się je do tłuszczów ze względu na dużą hydrofobowość cząsteczek i dobrą rozpuszczalność w rozpuszczalnikach niepolarnych.
• Na co dzielimy lipidy izoprenowe, opisz je ?

  -> karotenoidy - barwne związki dzielące się na czerwone, pomarańczowe karoteny i żółte ksantofile. Są produkowane w komórkach roślin. Pełnią funkcje barwników pomocniczych w czasie fotosyntezy towarzyszących chloroplastom, chronią związki chemiczne przed szkodliwym działaniem reaktywnych form tlenu, pełnią funkcje związane z interakcją pomiędzy roślinami a innymi organizmami.

  -> steroidy - związki o złożonej pierścieniowej budowie i płaskich cząsteczkach. Głównym steroidem zwierzęcym jest cholesterol występujący w błonach komórkowych, usztywnia je oraz osłonki włókien nerwowych zapewniających szybkie rozchodzenie się impulsów nerwowych. Jest substratem do syntezy ważnych związków m.in. Soli żółciowych, witaminy D, hormonów steroidowych.

  Steroidy roślinne są budulcem błon komórek roślinnych i pełnią funkcję hormonów.
• Podział lipidów ze względu na pochodzenie:

  -> zwierzęce,

  -> roślinne,

  -> sztuczne i modyfikowane
• Podział lipidów ze względu na liczbę atomów węgla w łańcuchu:

  -> krótkołańcuchowe - do 10 atomów węgla

  -> długołańcuchowe - powyżej 10 atomów węgla
• Z czego są zbudowane tłuszcze proste - woski, tłuszcze właściwe ?

  Tłuszcze właściwe: alkohol jednowodorotlenowy, reszta kwasu tłuszczowego, związane wiązaniem estrowym

  Woski: glicerol, 3 reszt kwasu tłuszczowego, związane wiązaniem estrowym
• Funkcje lipidów - ogólne

  -> funkcja magazynowania energii,

  -> funkcja budulcowa - błona komórkowa, mitochondrialna, jąder komórkowych,

  -> funkcja ochronna: termoizolacja - warstwa podskórna zwierząt, mechaniczna - ochrona przed tarciem narządów, barierowa,

  -> funkcja regulacyjna - nośnik witamin A, D, E i K, hormony sterydowe
• Jakie są funkcje wosków w przyrodzie ?

  -> hydrofobowa warstwa na powierzchni ciała zwierząt,

  -> hydrofobowa warstwa na powierzchni zielonych części roślin,

  -> wosk pszczeli służy do budowy plastrów
• Czym są tłuszcze w diecie ?

  Tłuszcze w diecie są materiałem energetycznym.
• Co to emulgacja, co robi w czasie trawienia i w przemyśle ?

  Emulgacja to zjawisko fizyczne polegające na rozbijaniu kul tłuszczowych na mniejsze - micele.

  -> w trawieniu zwiększa powierzchnie kontaktu z enzymem trawiącym tłuszcze - lipaza,

  -> w przemyśle służy stabilizowaniu, homogenizacji, wygładzaniu tekstury jedzenia
• W jakiej konfiguracji występują tłuszcze nienasycone w naturalnych, świeżych tłuszczach roślinnych ?

  Tłuszcze nienasycone w naturalnych, świeżych tłuszczach roślinnych występują w konfiguracji cis.
• Pod czego wpływem powstają izomery trans w naturalnych, świeżych tłuszczach roślinnych ?

  Izomery trans w naturalnych, świeżych tłuszczach roślin powstają pod wpływem: temperatury, czynników fizycznych i chemicznych w przemysłowym procesie oczyszczania tłuszczów oraz w procesie uwodornienia w procesie wytwarzania margaryn.
• Co powoduje przechodzenie kwasów tłuszczów w formy trans ?

  Przechodzenie kwasów tłuszczowych w formę trans powoduje zmianie ich wartości biologicznej i oddziaływanie na organizm.
• Gdzie jeszcze mogą powstawać kwasy tłuszczowe w formie trans ?

  W żołądku zwierząt przeżuwających i przedostają się one do mleka i tkanek.