2. Middeleeuws toneel

• Middeleeuwse toneelstukken:

  • Gloriant
  • Lanseloet van Denemerken
  • Esmoreit
  • Vanden winter ende Vanden somer
• Elk abel spel werd gevolgd door een cluyte of sotternie.

   

  Lanseloet werd gevolgd door de sotternie Die Hexe.

  Esmoreit werd gevolgt door Lippyn

  Gloriant werd gevolgt  door De buskenbloser

  Vanden Winter ende Vanden Somer werd gevolgt door Rubben

   

  Ook twee onvolledige sotterniëen
• moraliteit: Elckerlyc 

  Auteur: anoniem

  Mogelijke auteurs: Petrus van Diest en kartuizer Petrus Dorlandus

  Datering: 1495
• Op welke manier wordt de Dood voorgesteld? Vind je dat vreemd of niet?

  jij wordt voorgesteld als een Jonge, knappe man in een beige pak.

  Dit is vreemd omdat: oudere lelijke persoon en zwarte kledij
• Welke reden geeft de Dood voor zijn komst naar de aarde?

  • Uit verveling
  • Uit nieuwsgierigheid
• Waarom kiest hij Bill Parrish als contactpersoon op aarde?

  Intelligent, wijs en bekwaam om als tussenpersoon te dienen.
• Welke deal wil de Dood met Parrish sluiten?


  • Meer tijd op aarde
• Kun je de twee delen van de naam Joe Black verklaren in deze context?

  • Black : kleur van de dood
  • Joe: doorsnee persoon
  • Jan Modaal: gemiddelde man = Average Joe
• De moraliteit: De spiegel der zaligheid van Elckerlyc’.

  De volledige titel van het stuk luidt dus ‘
• Waarom is dit stuk een spiegel?

  • Figuurlijk: kijken naar je innerlijke zelf 
• Waarvoor staat ‘der salicheyt’?


  De zaligheid
• Waarvoor zou Elckerlyc dan kunnen staan?

  Iedereen
• Bespreek de ‘pelgrimage’ die Elckerlyc moet afleggen?

  Een bedevaartstocht waarvan hij niet zal terugkomen, hij sterft.
• Link het middeleeuwse ‘dodendansmotief’ met dit verhaal. (dance macabre)?


  ·         Het maakt niet uit wie je bent, aan de dood ontkom je niet -> je moet dus deugdelijk blijven (want je moet verantwoording kunnen leggen)
• Typisch voor de moraliteit is het gebruik van allegorische figuren. Pas toe op Elckerlyc?


  ·         Een vorm van beeldspraak waarbij abstracte begrippen worden uitgebeeld door concrete zaken of personen.
• Typisch voor de moraliteit is ‘de moraal’. Wat is de moraal in Elckerlyc?

  ·         Een kort religieus toneelstuk waarin een duidelijke les wordt gegeven.

  ·         Je moet een goed mens zijn, aandacht geven aan deugdelijke dingen. Niet bezig zijn met wereldse dingen.
•  Welke betekenis kan dit stuk nog hebben voor ons?

  We leven in een cunsumptiemaatschappij, er wordt te veel gestreeft naar macht en te veel aandacht gegeven aan wereldse dingen.
• Welke gelijkenissen van Alleman vind je met Elckerlyc?


  Hij is ook aan het einde van zijn leven gekomen, de dood zal hem elk moment komen halen.

  Hij heeft te veel van het leven geprofiteerd, te veel van wereldse dingen. (seksueel)
• Welke verschillen van Alleman vind je met Elckerlyc?

  Hij mag doen wat hij wil want hij gelooft niet in God of een hiernamaals. Hij moet geen rekening houden met een afrekening afleggen.
• de Intertekstualiteit is literaire teksten waarin je de echo's van andere literaire teksten herkent
• Mariken van Nijmegen

  Auteur:  anoniem

  Datering: begin 16de eeuw (rederijkers: belangrijk)

  Prospectief= vooruitwijzing
• Typisch voor middeleeuwse teksten zijn prospectieve (= vooruitwijzingen) elementen. Waar in dit fragment vind je een voorbeeld van zo’n element?

  Mensen kunnen haar aanspreken (volgens haar oom) Oom Gijsbrecht houdt een monoloog met zichzelf: 'er kan van alles gebeuren als dat meisje alleen op pad gaat' Ze moet kaarsen kopen: vorm van bescherming,  kwaad weg houden (oom kan geen kaarsje branden om het kwaad van Marieken weg te houden)
• Hoe ziet Moenen eruit? Wat verwacht hij van Marieken en wat krijgt ze in ruil?

  Moenen is een oog kwijt en heeft bokkenpootjes en hoorntjes . (altijd een gebrek, bokkenpoten en hoorns)

  Hij vermomd als mens, maar heeft toch .

  Hij verwacht haar maagdelijkheid (= ziel verkopen aan de Duivel)  van Marieken.

  In ruil krijgt ze al zijn kennis over de 7 wetenschappen, bezit (geld, juwelen…)
• Is het ‘Faustmotief’ in dit fragment aanwezig? Waarom wel/niet?

  Dit Faustmotief is aanwezig in dit fragment.

  Ze heeft haar ziel verkocht aan de Duivel.

  Marieken krijgt meer kennis in ruil, maar het was haar bedoeling niet.

  Zee wou bescherming.
• Leg het begrip 'a play in a play' uit?

  Mariken van Nijmegen is een toneelstuk.

  In het toneelstuk gaat Mariken naar een ander toneelstuk kijken.
• Wat is de belangrijkste boodschap die Marieke (Emmeken) door de dialoog van het wagenspel Masscheroen te horen krijgt?

  Je kan vergiffenis krijgen als je berouw toont. Doe je dat niet, dan ga je naar de hel.

  Door wagenspel krijgt ze berouw.
• De boodschap van het wagenspel is een voorbeeld voor de kijker. Het is nooit te laat dat je berouw toont.
• Exempel is een verhaal, dat vooral in de middeleeuwen werd ingezet om het publiek te overtuigen van een bepaald geloof en om het gegeven voorbeeld na te laten volgen

   
• Lanseloet van Denemerken

  Auteur: onbekend

  Datering: 1400-1420 => gevonden in het Hulthemse handschrift = bestond dus toen maar niet per se dan geschreven
• Wat is het motorisch moment in dit abel spel?

  De moeder zou haar lokken naar de kamer van Lanseloet
• In welk handschrift is Lanseloet van Denemarken bewaard gebleven?

  Hulthemse handschrift
• Plaats het stuk in de tijd?

  1350

  Hoofsheid bloeide in 13de eeuw tot 14de eeuw
• Het stuk wordt de oudste opgeschreven ‘sproke’ genoemd. Wat is een sproke?

  een ridderroman die door twee of meer sprekers wordt voorgedragen.

  Het wordt een toneel.
• Het kwaad werd in de middeleeuwen verpersoonlijkt in de figuur van de duivel. Wie stelt in Lanseloet van Denemarken de duivel voor en waarom ?

  De moeder van Lanseloet is slecht.

  De moeder zorgt ervoor dat Lanseloet zich niet hoofs gedraagt. Hierdoor wil Sanderijn hem niet terug. Moeder verliest haar zoon.
• De kenmerken van abele spelen is plaats, hoofsheid, karakter, opbouw en happy end.
• In welke zin is dit abel spel nog actueel?

   

  #metoo

   Verkrachting of niet?