Komórka podstawowa jednostka życia

• Organizmy jednokomórkowe


  Są zbudowane tylko z jednej komórki, która wykonuje wszystkie czynności życiowe.

  
• Formy kolonijne


  Są zespołami komórek połączonych ze sobą za pomocą ścian komórkowych i galaretowatych otoczek. Stanowią one stadium pośrednie między organizmami jednokomórkowymi, a wielokomórkowymi. Kolonie powstają w skutek jednoczenia się pojedynczych komórek w większe grupy.

  
• Organizmy wielokomórkowe


  Są zbudowane z wielu zależnych od siebie komórek. Zaliczamy do nich: ORGANIZMY PLECHOWE, które mają ciało niezróżnicowane lub słabo zróżnicowane na tkanki, oraz ORGANIZMY TKANKOWE, które mają ciało wyraźnie zróżnicowane na tkanki. Każda z tkanek ma odmienną budowę i pełni w organizmie ściśle określone funkcje

  
• Rozmiary i kształty komórek

  Komórki cechuje olbrzymia różnorodność rozmiarów i kształtów. Większość z nich jest bardzo mała- widoczna tylko pod mikroskopem- i ma kształt zbliżony do kuli lub sześcianu. Głównym czynnikiem decydującym o tym, że komórki osiągają niewielkie rozmiary, jest korzystny stosunek powierzchni do objętości

  
• Stosunek powierzchni do objętości

  Gdy komórka zwiększa swoje rozmiary, jej objętość rośnie szybciej niż powierzchnia. Duża objętość komórki zmniejsza efektywność transportu substancji w jej obrębie, ponieważ mają one do pokonania dłuższą drogę. Z kolei niewielka powierzchnia komórki zmniejsza wydajność pobierania ze środowiska potrzebnych substancji oraz usuwania do środowiska substancji zbędnych lub szkodliwych.

  
• Komórki prokariotyczne


  To komórki bez jądra komórkowego. Ich materiał ma zwykle postać kuliście zamkniętej cząsteczki DNA, która leży bezpośrednio w cytozolu. Poszczególne pętle chromosomu są stabilizowane przez zasadowe białka niehistonowe, które mają zdolność wiązania się z DNA. Taka struktura nosi nazwę chromosomu bakteryjnego.

  
• Komórki eukariotyczne


  To komórki, które mają jedno jądro komórkowe. Ich materiał genetyczny ma postać liniowych cząsteczek Dna, które są oddzielone od cytozolu otoczką jądrową. Cząsteczki DNA są nawinięte na białka histonowe i tworzą chromosomy eukariotyczne.

  
• Cechy wspólne komórek prokariotycznych i eukariotycznych

  1. Są oddzielone od otoczenia błoną komórkową, a często również ścianą komórkową

  2. Ich wnętrze wypełnia cytozol - wodny, koloidalny roztwór różnych związków, głównie białek.

  3. Ich materiał genetyczny ma postać DNA.

  4. Zawierają rybosomy.

  
• Cechy różniące komórki prokariotyczne od eukariotycznych.

  1 Ściany komórkowe w komórkach prokariotycznych są zazwyczaj zbudowane z peptydoglikanu mureiny, natomiast w komórkach eukariotycznych z polisacharydów- celulozy u roślin i chityny u grzybów

  2. DNA komórek prokariotycznych ma zwykle kolistych cząsteczek, które znajdują się bezpośrednio w cytozolu. DNA komórki eukariotycznej ma zwykle postać liniowych cząsteczek, które oddzielone są od cytozolu otoczką jądrową.

  3 W komórkach prokariota nie występuje zorganizowany system błon śródplazmatycznych, natomiast komórki eukariota mają liczne błony śródplazmatyczne. Dzielą one komórkę na kompartmenty (przedziały) o różnej budowie i funkcjach. Zróżnicowanie komórek eukariotycznych na przedziały nazywamy kompartmentacją.

  
• Funkcje chromosomu bakteryjnego.


  Jest to koliście zamknięta cząsteczka DNA. Zawiera on zwykle wszystkie geny niezbędne do prawidłowego funkcjonowania komórki. Obszar cytozolu zawierający chromosom jest nazywany NUKLEOIDEM.
• Funkcje plazmidów.


  To małe koliste cząsteczki DNA. Geny plazmidów zawierają informację o cechach, które są przydatne, ale nie zawsze niezbędne do życia bakterii.
• Funkcje rybosomów.


  To struktury zbudowane z rRNA i białek, uczestniczące w biosyntezie białek.

  
• Funkcje tylakoidów.


  Czyli połączone lub niepołączone z błoną komórkową struktury zawierające barwniki fotosyntetyczne. Występują one wyłącznie u autotroficznych bakterii fotosyntezujących. Umożliwia zachodzenie fotosyntezy.
• Jądro komórkowe.


  Zawiera DNA, który jest materiałem genetycznym odpowiedzialnym za cechy danego organizmu oraz procesem związanym z dziedziczeniem cech.

  
• Mitochondria.


  Zachodzi w nich oddychanie tlenowe, w którego wyniku ze związków organicznych jest uwalniana energia niezbędna komórce.

  
• Chloroplasty.


  1. Występują w komórkach roślin oraz protistów roślinopodobnych

  2. Zachodni w nich fotosynteza.

  
• Siateczka śródplazmatyczna szorstka.


  1. Jest pokryta rybosomami

  2. Jest miejscem syntezy białek.

  
• Siateczka śródplazmatyczna gładka.


  Jest miejscem syntezy lipidów.

  
• Aparat Golgiego.


  Odpowiada za modyfikowanie, sortowanie i transport białek.

  
• Lizosomy.


  Zachodni w nich trawienie wewnątrzkomórkowe.

  
• Peroksysomy.


  Zachodzi w nich reakcja utleniania różnych związków i neutralizacji reaktywnych form tlenu

  
• Wakuole (wodniczki).


  Odpowiadają za stan uwodnienia komórek, magazynują różne substancje oraz biorą udział w procesie trawienia.

  
• Rybosomy.


  Przeprowadzają syntezę białek

  
• Centrosomy.


  Uczestniczą w podziałach białek.
• Przedziały komórkowe.


  Organelle komórkowe otoczone błonami tworzą w komórce system zamkniętych, ale ściśle współpracujących ze sobą przedziałów. W każdym z nich panują odmienne warunki i zachodzą inne procesy (często mają przeciwstawny charakter). Podział komórki zapewnia rozdział przestrzenny procesów metabolicznych, dzięki czemu komórka może funkcjonować bez zakłóceń.

  
• Błony komórkowe.


  Oddzielają wnętrze komórek od środowiska zewnętrznego.

  
• Błony śródplazmatyczne.


  Tworzą w komórkach odrębne przedziały o różnych właściwościach.
• Funkcje błon biologicznych.


  1. Są naturalnymi barierami ochronnymi, które zabezpieczają komórki i organelle przed zmianami składu chemicznego, uszkodzeniami mechanicznymi oraz wnikaniem drobnoustrojów chorobotwórczych.

  2. Odbierają sygnały z otoczenia i przekazują je do wnętrza komórek lub organelli.

  3. Pośredniczą w wymianie substancji między środowiskami, które rozdzielają.
• Błony białkowo-lipidowe.


  Błony biologiczne składają się z białek i lipidów stąd też ich nazwa. Podstawową strukturą błon biologicznych jest DWUWARSTWA LIPIDOWA zbudowana głównie z FOSFOLIPIDÓW oraz w mniejszym stopniu z GLIKOLIPIDÓW. Lipidy są odwrócone hydrofobowymi ogonami do wnętrza dwuwarstwy natomiast hydrofilowe głowy w stronę wodnych roztworów. W skład błon komórek zwierzęcych wchodzi również CHOLESTEROL, którego płaskie cząsteczki wbudowują się między hydrofobowe reszty kwasów tłuszczowych i POWODUJĄ USZTYWNIENIE DWUWARSTWY.
• Błony mają charakter płynny.

  Dzięki nieustannym ruchom cząsteczek ich konsystencja przypomina olej. Stopień płynności błon zależy od rodzaju fosfolipidów, które budują dwuwarstwę. Lipidy o krótkich i nienasyconych łańcuchach węglowodorowych zwiększają płynność błon, natomiast lipidy o długich i nasyconych łańcuchach oraz steroidy działają odwrotnie.

  
• Błony mają charakter asymetryczny.


  Oznacza to,, że każda z dwóch warstw błony ma swoisty skład lipidowy oraz własny zestaw osadzonych w niej białek. Asymetria dotyczy zarówno błon komórkowych jak i błon śródplazmatycznych, np. zewnętrzna warstwa błon komórkowych w komórkach jest bogata w glikolipidy i glikoproteiny. Ich cukrowe łańcuchy pokrywają powierzchnię komórek, tworząc na nich płaszcz cukrowy (GLIKOKALIKS).

  
• Błony mają charakter półprzepuszczalny.


  Oznacza to, że mogą przez nie swobodnie przenikać tylko niektóre substancje.
• Glikokaliks.


  Chroni on komórkę przed urazami mechanicznymi i chemicznymi oraz odgrywa ważną rolę w rozpoznawaniu się komórek.

  
• Komórka roślinna

  
• Komórka zwierzęca