Belangrijk

• alle wantoestanden in de katholieke kerk worden nog eens extra in de verf gezet door de kritische ingesteldheid van de humanisten, die wezen op de kloof van het evangelische ideaal en het kerkelijke leven van hun tijd

  deze kritiek op de kerk kon massaal worden verspreid door de ontwikkeling van de boekdrukkunst
• een waaier aan reformaties:

  de Reformatie of het protestantisme verbrokkelde vlug

  De nadruk op de persoonlijke lectuur van de Bijbel en het verwerpen van elk bindend kerkelijk gezag deden een grote verscheidenheid aan reformatorische ideeën ontstaan. Iedereen pikte eruit wat in zijn kraam paste en hoopte daarbij op de vervulling van zijn eigen politieke en sociale wensen.
• de lange katholieke reformatie 16de - 18de eeuw

  nog voor Luther was er in de katholieke kerk een hervormingsbeweging gestart

  ten gevolge van de Reformatie werd dat een Contrareformatie = tegen de hervormers, dus tegen de protestanten

  de kerk organiseerde daarom het Concilie van Trente 1543-1563
• draagt de grootste schuld van het drievoudige kwaad volgens de pauselijke legaat:

  de geestelijken zelf want:

  1. ze hebben niet voldoende hun best gedaan om de ketterij uit te roeien en de leer van God te verspreiden
  2. ze waren zelfverleiders (zedelijk of moreel verval)
  3. oorlogen, zowel met de Turken als met medeburgers en christenen
• Het Concilie van Trente maakte van de Kerk een geoliede en hiërarchische organisatie maar ook de protestanten gingen zich meer profileren en hun eigen geloof scherper stellen. De kerk krijgt een grote invloed op het leven van de mensen.
• de wereldlijke vorsten kiezen voor het principe "een staat, één vorst, één geloof"

  het hangt van vorst tot vorst af voor welk geloof zij kiezen

  in de 16de en 17de eeuw kent Europa heel wat godsdienstoorlogen: het is nog niet doorgedrongen dat verschillende levensbeschouwingen in respect met of naast elkaar kunnen leven
• wereldlijke vorsten voorbeelden:

  Frankrijk: katholicisme en harde repressie tegen andersgezinden. Het edict van Nantes brengt vrede: ook Franse protestanten (hugenoten genoemd) mogen hun godsdienst uitoefenen. Maar dit zal later terug verboden worden door Lodewijk XIV, de Zonnekoning.
• wereldlijke vorsten voorbeelden:

  Engeland: Mary Tudor (Bloody Mary) wil het katholicisme herstellen door de protestanten streng te vervolgen. Maar haar halfzus en opvolgster koningin Elisabeth herstelt het anglicanisme.