maatschapijleer rechtsstaat

• Rechtsstaat


  Een staat waar je als burger met grondrechten wordt beschermt tegen machtsmisbruik van andere burgers en van de overheid
• Democratische rechtsstaat


  Burgers mogen mee doen aan verkiezingen en kunnen indirect meebeslissen over politieke kwesties
• Sociale rechtsstaat


  Er zijn wetten en voorzieningen om welvaart van burgers te verbeteren
• Voordelen van rechtsstaat


  • Veel sociale vrede
  • Veel sociale cohesie (dat een groep zich verbonden voelt)
  • Vertrouwen
  • Wederkerigheid
• De overheid verwacht dat je je aan de wet houdt


  Dan doen hun dat ook terug
• Hoe is rechtsstaat ontstaan

  1. Tijdens de verlichting kwamen de boeren, arbeiders en burgerij in opstand tegen onrecht

  2. Nieuwe kennis snel verspreid tijdens de verlichting

  3. Vrijheid stond gelijk aan geluk
• Sociaal contract


  • Democratisch vastgestelde regels vormen samen een sociaal contract tussen de burger en de overheid
  • Het is een soort scheidsrechter voor de regels
  • De overheid heeft wel geweldsmonopolie maar houdt zich aan de afspraken tussen burger en overheid
  • Ze accepteren elkaars rechten en plichten
• Grondbeginsel


  • Het beginsel van de grondrechten
  • Het soevereiniteits- en democratiebeginsel (iedere burger vrij en gelijk om volksvertegenwoordigers te kiezen)
  • Het legaliteitsbeginsel (alles wat de overheid doet moet volgens de wet, en de wet mag niet werken met terugwerkende kracht)
• De eerste rechtsstaten


  1. Sinds 1776 is de VS onafhankelijk van de UK

  2. De onafhankelijkheidsverklaring zorgt er voor dat er een nieuwe samenleving komt die zorgt voor vrijheid en gelijkheid

  3. Er komt een staatsmacht gebonden aan grondrechten van de Bill Of Right (soort grondwet)

  4. Dit vormt samen de constitutie (een geheel)

  5. In Europa was er in de Franse revolutie (1789) een strijdkreet: ''Vrijheid, gelijkheid, broederschap of de dood''

  6. Dit zorgde er uitijndelijk (1791) voor dat de verklaring van rechten van de mens en burger (een boek over grondrechten en democratie) werd opgesteld

  7. Hierna (1799) toen napoleon de staatsgreep pleegde werd Frankrijk een verlichte dictatuur (dictatuur waar de machthebber rekkening houd met de bevolking)
• Doelen van de Grondwet

  • Klassieke rechten van burgers worden vast gelegd
  • Begrenst de macht van de staat
  • Geeft aan hoe de machtsorganen van de staat zijn georganiseerd
  • Drukt de eenheid van een natie uit (sociale cohesie)
• Huis van rechtsstaat


  1. In 1848 stelde kamerlid Thorbecke een grondwetwijziging voor

  2. Koning Willem 2 stemt in met de grondwet waarin zijn macht werd verminderd

  3. De democratie werd vergroot door censuskiesrecht, mannelijke burgers die belasting betalen mochten stemmen voor de 2de kamer
• Nachtwakerstaat


  De staat heeft 1 belangerrijke taak namelijk de vrijheid van burgers dienen
• Uitbreidende kiesrecht


  1. Door de nachtwakersstaat kwam er sociale onrust arbeiders gingen gebukt onder uitbuiting en hogere kindersterfte hierdoor ontstond de klassenstrijd (conflict tussen verschillende klassen)

  2. Een gevolg van dit was het algemene kiesrecht die in 1917 voor alle mannen kwam en in 1919 ook voor de vrouwen

  3. Gevolgen na de 2de wereldoorlog grondwet tegen discriminatie en grondwet voor recht op sociale zekerheid
• Klassieke grondrechten


  • Het recht op gelijke behandeling
  • Persoonlijke vrijheid
  • Politieke vrijheid
• Klassieke grondrechten


  • Grondrechten die de overheid moet garanderen
  • Bij deze wetten gaat het vooral over vrijheid en gelijkheid
  • Wanneer een burger vindt dat de grondwet geschonden is kan hij naar de rechter
• Sociale grondrechten


  • Rechten die de overheid niet kan garanderen maar de overheid moet zich er wel voor inspannen
  • Door de sociale grondrechten werd de klassieke rechtstaat een sociale rechtsstaat oftewel verzorgingsstaat
  • De overheid heeft hier dus de actieve rol maar de burger kan zich niet bij de rechten afdwingen
• Wederkerige erkenning is een van de voorwaarden voor rechtsstaat wat jij opeist moet je accepteren voor andere
• Het uitvoeren van je grondrechten mag niet iemand anders zijn grondrechten aantasten
• Grondrechten hebben geen absolute gelding
• Grondrechten kunnen verticale werking (tussen burger en overheid) of een horizontale werking (tussen onderling) hebben
• Legaliteitsbeginsel


  Dit beginsel leidt tot heerschappij van de wet en rechtszekerheid: burgers weten in relatie tot elkaar en tot de overheid waar ze aan toe zijn. Iemands vrijheid kan alleen ingeperkt worden als de rechtmatigheid van die beperking is vastgelegd in wetten en regels die door het parlement zijn aangenomen.
• Regels en wetten


  Het recht. De manier waarop het recht is georganiseerd. Wetten zijn gedragsregels die wettelijk door de overheid zijn vastgelegd. Twee redenen voor het opstellen van wetten: chaos en eigenrichting voorkomen, laten zien welke waarden we delen en wat we goed en fout vinden.
• Kwaliteit van wetten


  • Wetten moeten algemeen zijn: voor iedereen gelden. Wetten moeten openbaar en begrijpelijk zijn. Wetten mogen geen onmogelijke eisen stellen. Wetten mogen niet met terugwerkende kracht worden toegepast. Wetten mogen niet te vaak worden veranderd. Wetten moeten redelijk en zorgvuldig zijn.
• Legaliteitsbeginsel


  Al het overheidshandelen berust op wetgeving. De wetgeving voldoet aan de genoemde kwaliteitseisen.
• Uitbouw rechtsstaat


  Na de Tweede Wereldoorlog namen de taken van de overheid snel toe. Onder andere door de wederopbouw van het land en de groeiende invloed van sociale grondrechten. Door de ontwikkeling naar een sociale rechtsstaat ontstond er een oerwoud van wetten.
• Privatisering en marktwerking


  • Sociale woningbouw, musea, openbaar vervoer, telecommunicatie, de zorgsector.
• Privatisering en marktwerking


  Om de kwaliteit van de uitvoering te controleren, stelde de overheid afdwingbare regels op die gecontroleerd worden door marktautoriteiten. Door marktwerking is de macht van de overheid dus voor een belangrijk deel overgedragen aan marktautoriteiten.
• Veel grote ondernemingen zijn internationaal actief. Ook op internationale schaal wordt er dus geprobeerd om toezicht te houden op machtsmisbruik en kartelvorming.
• Apple ligt onder vuur: moet de App Store op de schop?

  Hier is sprake van machtsmisbruik door Apple
• Kijken in de ziel: rechters (de buitenwacht)
• Trias politica


  Grondbeginsel van onze rechtsstaat: wetgevende macht, uitvoerende macht, rechterlijke macht
• Trias politica


  • Doel: politieke vrijheid en bescherming van de burger tegen de overheid
• Defense de l'esprit des loix

  1748
• Montesquieu werkte 20 jaar aan dit boek
• Trias politica


  • Wetgevende macht
  • Uitvoerende macht
  • Rechterlijke macht
• Wetgevende macht


  Maakt wetten
• Wetgevende macht


  1. Regering of parlement maakt wetsvoorstel

  2. Parlement beslist of een wetsvoorstel wordt aangenomen door te stemmen

  3. Parlement controleert of de uitvoerende macht zijn werk goed doet
• Uitvoerende macht


  Voert wetten uit
• Uitvoerende macht


  1. Regering zorgt dat aangenomen wetten worden uitgevoerd

  2. Is verantwoordelijk voor het dagelijks bestuur van een land

  3. Geeft leiding aan ambtenaren
• Rechterlijke macht


  Rechtspraak