wczesne średniowiecze

• Położenie geograficzne Półwyspu Arabskiego


  • Pierwotnie zamieszkiwany przez ludy koczownicze określające siebie "Beduinami"
  • Zajmowali się głównie hodowlą wielbłądów
  • Osadnictwo rolnicze rozwijało się tylko na zachodnich i południowych krańcach Półwyspu Arabskiego
  • Przez Półwysep Arabski przechodziły szlaki handlowe z Europy do Indii i Indonezji
  • Brak organizacji typu państwowego - rozwinęły się niezależne miasta handlowe, w tym Medyna i Mekka
• Mekka


  Ośrodek kulturalno-religijny, znajdowała się tam świątynia Kaaba z Czarnym Kamieniem, wierzono że spadł z nieba
• Narodziny islamu


  1. Mahomet otrzymuje objawienie od Allaha przez archanioła Gabriela

  2. Mahomet głosi wiarę w jednego Boga - Allaha

  3. Ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny w 622 r. - początek ery muzułmańskiej

  4. Mahomet powraca do Mekki w 630 r., zjednocza Arabów i zmobilizuje ich do ekspansji
• Islam


  Religia stworzona przez Mahometa, opiera się na wierze w jednego Boga - Allaha, zapowiada Sąd Ostateczny, stanowi dopełnienie misji proroków Starego Testamentu i Chrystusa
• Pięć filarów wiary muzułmańskiej

  • Szahada
  • Modlitwa pięć razy dziennie
  • Pielgrzymka do Mekki (hadżdż)
  • Post w miesiącu ramadan
  • Jałmużna
• Koran


  Księga islamu, zawiera zasady wiary, przepisy kultu, etyki, prawa cywilnego i karnego, opowieści biblijne i z życia Mahometa
• Sunna


  Uzupełnienie Koranu, zbiór opowieści o czynach Mahometa, reguły i zasady postępowania
• Prawo szariatu


  Surowe prawo określające normy i zasady obowiązujące wyznawców islamu, zawarte w Koranie
• Islam


  • Religia totalna, reguluje wszystkie aspekty życia społecznego i religijnego, m.in. ograniczenie wolności i pozycji kobiety, zakazy jedzenia niektórych zwierząt, picia wina, wielożeństwo
• Charakter islamu


  Nie był oryginalną religią, stanowił syntezę chrześcijaństwa, judaizmu i filozofii neoplatońskiej
• Następcy Mahometa


  1. Przyjmowali tytuł kalifów - "zastępców proroka"

  2. Byli religijnymi i świeckimi zwierzchnikami świata islamu

  3. Nie mogli zmieniać systemu teologicznego i prawnego islamu
• Podziały religijne w świecie islamu

  • Szyici
  • Sunnici
• Szyici


  • Uważają, że prawo do tytułu kalifa mają tylko potomkowie Mahometa
  • Za przywódców religijnych obok kalifów uważają immamów
  • Opowiadają się za powrotem do czystej nauki Mahometa, opartej wyłącznie na Koranie i odrzuceniem Sunny
• Bizancjum greckie


  Cesarstwo Rzymian
• Sunnici


  • Uznają władzę po Mahomecie powinna przejść na najszlachetniejszego z jego towarzyszy
  • Uznają tradycję muzułmańską, czyli Sunnę, jako źródło wiary
  • Stanowią większość w islamie (ok. 90%)
• Przyczyny podbojów arabskich


  • Nakaz islamu
  • Chęć podporządkowania bogatych terenów
  • Fatalne warunki klimatyczne rdzennych terenów arabskich
  • Przeludnienie
  • Słabość sąsiednich mocarstw: Persji i Bizancjum
• Punkty do lekcji


  • Bizancjum po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego
  • Cezaropapizm – cechy ustroju Bizancjum
  • Rządy Justyniana Wielkiego – próba odbudowy imperium rzymskiego w VI w.
  • Schyłek potęgo Bizancjum
  • Przyczyny i istota sporów religijnych
  • Osiągnięcia kulturowe Bizantyjczyków
• Dżihad


  "Święta wojna", podejmowanie działań - także militarnych - mających na celu wzmocnienie muzułmanów kosztem wyznawców innych religii
• Ekspansja arabska


  1. W niecały wiek muzułmańscy Arabowie zbudowali imperium, które było niekwestionowaną potęgą aż do XI w.

  2. Zajęli tereny Bizancjum: Egipt, Syrię, Palestynę oraz pokonali Persów

  3. Zajęli całą Afrykę Północną oraz wizygocką Hiszpanię

  4. Ekspansja na zachodzie została zahamowana w 732 r. przez zwycięstwo Franków w bitwie pod Poitiers
• Przyczyny sukcesów terytorialnych Arabów

  • Fanatyzm religijny
  • Szybkość jazdy arabskiej
  • Umiejętna polityka wobec podbitych ludów - zachowywali dotychczasową władzę i prawa, wymagano tylko uiszczania daniny (charadż)
  • Nie utrzymywano garnizonów na podbitych terenach
• Dlaczego Cesarstwo Wschodniorzymskie nie upadło?

  • Duży procent samodzielnych gospodarstw chłopskich (mniejsza liczba latyfundiów); Dbano o akcje kolonizację, w wyniku której osadzano chłopów na działkach ziemskich co zobowiązywało ich do służby wojskowej; Korzystne położenie geograficzne – szlaki handlowe, co umożliwia wymianę handlową; Najazdy ominęły tę część Imperium – były minimalne i ograniczyły się tylko do europejskich prowincji a oszczędzając sam Konstantynopol, Syrię, Azję Mniejszą czy Egipt; W V w. cesarze wschodni przeprowadzili konieczne zmiany: usunięto Germanów z armii, zreformowano administrację i skarbowości
• Konstantynopol, cesarstwo rzymskie czy greckie?

  Przez cały okres swego istnienia przyznawało się do swoich rzymskich początków; W miarę upływu czasu następowała hellenizacja Bizancjum
• Organizacja państwa arabskiego


  1. Godność kalifów początkowo mianowanych, stała się z czasem dziedziczna w rodach Omajjadów i Abbasydów

  2. Kalifów wspierało 4 urzędników: sędzia (kadi), dowódca straży przybocznej, skarbnik oraz naczelnik poczty

  3. Państwo podzielono na prowincje zarządzane przez emirów

  4. Centrum państwa stanowiły kolejno Medyna, Damaszek i Bagdad
• Cezaropapizm


  Uprawnienia polityczne: władza o charakterze absolutnym; Uprawnienia religijne: władza teokratyczna
• Wezyr


  Druga po kalifie osoba w państwie
• Cesarstwo Ottonów


  Narodziny I Rzeszy i przejęcie władzy przez Ludolfingów
• Cesarz jako odpowiedzialny przed bogiem za swoich poddanych nadzorował ich życie religijne swoich poddanych, jako najwyższy zwierzchnik Kościoła przysługiwał mu tytuł „równy apostołom" uważano go za ziemskiego zastępcę Chrystusa
• Islamizacja terenów podbitych


  1. Abbasydzi zrównali w prawach wszystkich wyznawców islamu bez względu na pochodzenie

  2. Nastąpił proces arabizacji - Koran był spisany w języku arabskim, stosowano go w administracji i sądownictwie
• Rządy Henryka I


  1. Walki z Węgrami i Słowianami

  2. Zhołdowanie Czech i Danii
• Rozpad kalifatu


  1. Emirowie wyposażeni w dużą władzę wojskową i cywilną byli praktycznie samodzielnymi władcami

  2. Na początku IX w. istniało kilkanaście zwalczających się wzajemnie państw, w tym emirat Omajjadów na Półwyspie Iberyjskim

  3. Podziałom politycznym towarzyszyły wojny religijne między szyitami a sunnitami
• Cesarz najwyższym wodzem, sędzią i prawodawcą – sam prawu nie podlega
• Islamizacja


  Proces przejmowania religii i kultury islamu przez podbite ludy
• Panowanie Ottona I


  1. Bitwa na Lechowym Polu 955 r. - koniec najazdów węgierskich

  2. Podboje ziem słowiańskich - znacznie arcybiskupstwa w Magdeburgu

  3. Koronacja Ottona I w Akwizgranie

  4. Powrót do idei Cesarstwa na Zachodzie 962 r.
• Wybór cesarza: teoretycznie mianowany przez senat, zatwierdzany przez lud i wojsko, na ogół sam basileus wyznaczał następcę lub dochodziło do przewrotów pałacowych
• Arabizacja


  Rozpowszechnianie języka arabskiego
• "bizantyjski przepych"


  Oznacza, że coś jest przesadnie udekorowane, nad wyraz ubogacone lub przesadnie rozbudowane
• Ewolucja idei cesarstwa


  Uniwersalizm Ottona III
• Koran był spisany w języku arabskim i nie wolno było go tłumaczyć na inne języki, stosowano go także w administracji i sądownictwie
• Rola języka arabskiego


  Porównywalna do roli języka greckiego w świecie hellenistycznym lub łaciny w średniowiecznej Europie
• Justynian Wielki i nowy sposób zarządzania państwem

  • Umożliwił poddanym przechodzenie, a nawet kontakty, między grupami zawodowymi i majątkowymi; Starał się unikać opierania się na arystokracji; Na swoich najbliższych współpracowników i dworzan wybierał „ludzi nowych": pochodzili z niższych warstw społeczeństwa, byli utalentowani, ale w pełni zależni od cesarza, bez jego wsparcia nie mogli liczyć na zrobienie kariery ani nawet na zachowanie życia w obliczu wrogów arystokratów