FIL

• Oktubre 1887 - sinimulan ni Rizal sulatin ang EL FILI sa Calamba, isinulat niya ang nobela habang pinagdudusahan niya at ng kaniyang pamilya ang mga pambabanta at pang-aapi
• London 1888 - Ipinatuloy niya ito at gumawa ng ilang pagbabago. Ipinatuloy niya ang pag susulat sa Paris at Brussels
• Marso 29, 1891 - Natapos ni Rizal ang klat sa Biarritz
• Jose Alejandrino - Isa sa naghanap ng palimbagan para sa EL FILI. siya ang naghatid ng manuskrito at rebisyon sa F. Meyer van Loo sa Ghet.
• Valentin Ventura - ang "tagapagligtas ng mga fili". Kaibigan ni Rizal na tumulong na tustusan ang paglathala ng nobela
• Setyembre 1891 - Lumabas ang EL FILI. binubuo lamang ito ng 38 na mga kabanata kumpara sa noli na 64
• 1925 - Ibinili ng gobyerno mula sa mga Ventura ang librong EL FILI sa halagang 10,00
• Filibusterismo - Galing sa simpleng salitang Filibustero. Tinutukoy ni Rizal dito ang kaniyang kaibigan na si Ferdinand Blumentritt
• Filibustero - nangangahulugang subersibo, oposisyon, rebolusyonaryo, mapanghimagsik, mapanupil, at taksil
• Inalay ni Rizal ang kanyang libro sa alala ng Gomburza, tatlong paring pilipino na inakusahang filibustero at binitay
• Kabanata 1 - Sa ibabaw ng kubyerta
• Kabanata 2 - Sa ilalim ng kubyerta
• Kabanata 3 - Ang mga alamat
• Kabanata 4 - Kabesang Tales
• Kabanata 5 - Ang noche buena ng isang kutsero
• Kabanata 6 - Si basilio
• Kabanata 7 - Si Simoun
• Kabanata 8 - Maligayang pasko
• Kabanata 9 - Ang mga pilato
• Basilio - Anak na naging dahilan ng kamatayan ng kadugo. Siya ang anak ni Sisa na inaruga at pinag-aral ni Kapitan Tiyago
• Don Custodio - Makapangyarihang mahilig sa possibilidad. Espanyol na opisyal ng pamahalaan na ang tingin sa sarili ay siya lamang ang nag-iisip sa manila, hindi kikilos kung walang papuri ng pahayagan. Mahilig humawak ng maraming tungkulin ngunit hindi alam kung paano palalakarin at binansagang "Buena Tinta"
• Simoun - Mag-aalahas na nag balik sa nobela upag mag higanti sa lahat ng taong nag pahirap sa kanya at sa kanyang pamilya.
• Huli/Juli - anak na naging kabayaran sa lupang pilit ipinaglalaban ng ama. siya ang anal ni kabesang tales na nag paalila upang matubos ang ama
• Juanito Pelaez - mag-aaral na malapit sa mga guro at umaasa sa talino ng iba, Kubang anak ng isang mangangalakal, naikasal kay Paulita Gomez, mahusay makisama sa mga propesor, at mahilig manukso sa kanyang mga kapwa kamag-aral
• Macaraig - Mayamang mag-aaral na masigasig sa pagkakaroon ng Akademya ng wikang espanyol
• Sandoval - Banyagang nasa Pilipinas na binalot na ang katauhan ng kulturang pilipino. Espanyol na kawaning nagpatuloy ng pag-aaral sa Pilipinas, lihis ang mga gawain sa kanyang mga kababayan at nakiisa sa mga Pilipinong mag-aaral sa pagkakaroon ng Akademya ng wikang kastila
• Ginoong Pasta - Matalinong taong kahit batid ang katotohanan, di pumapanid dahil naglilingkod sa pamahalaan. Pinakatanyag na abogado sa maynila at sanggunian ng mga prayle kung may suliranin. Pinagsanggunian din ng mga mag-aaral tungkol sa pagkakatayo ng akademya ng wikang kastila
• Padre Irene - Taong may dalawang mukha o tinatawag na balimbing. Paring namamahala sa paghingi ng kapahintulutang makapagtayo ng Akademya ng Wikang kastila. Kaibigang matalik ni Kapitan Tiyago
• Padre Salvi - Paring tahimik na kumakatawan sa mga alagad ng diyos, Ang kura sa san diego na pumalit kay padre damaso. Tinaguriang moseamuerla o patay na langaw
• Padre Camora - Mapagkunwari at di mapagkakatiwalaan. Kura-paroko na mukhang artilyero ng kumbento ng Tiani na nagtangkang pagsamantalahan si Juli
• Padre Fernandez - Alagad ng Diyos na may sariling paninindigan at di nagpapaapekto sa nais ng nakararami. Dominikong paring may kakaibang ugali dahil sa paninindigan sa ibang kaparian. Paboritong mag-aaral si Isagani dahil sa katalinuhan nito
• Tandang Selo - Lolong matiisin. Lolo nina Juli at Tano na dinibdib ang mga kasawian ng pamilya, napipi at nabaril ng apong si Tano
• Paulita Gomez - Babaeng sumusunod sa batas ni Darwin na ang babae ay nagpapaangkin lamang sa lalaki higit na sanay makibagay sa kinalakihang kalagayan. Katipan ni Isagani. Maganda at mayamang pamangkin ni Donya Victorina
• Tano - Anak na naging dahilan ng kamatayan ng kadugo. Anak ni kabesang tales na pumasok bilang guwardya sibil
• Quiroga - Tsino sa binondo na kaibigan ng mga prayler at nais magkaroon ng konsulado ng Tsina sa Pinas
• Ben Zayb - mamamahayag na espanyol na di patas sa pagsulat ng balita at mataas ang tingin sa sarili na siya lamang ang nag-iisip sa maynila
• Donya Victorina - Pilipinang asal dayuhan. Tiyahin ni Paulita Gomez na palaayos, kumikilos at nag-aasal espanyol. Itinuturing din siyang mapait na daldandanan
• Hermana Penchang - Nagpapanggap na relihiyoso ay may kakayahang ipagkanulo ang pagtitiwala ng kapwa. Mayamang donya/manag na nagpahiram ng pantubos kay Juli bilang kapalit ng pagiging katulong nito
• Tadeo - Mag-aaral na walang pagpapahalaga sa pag-aaral at pumapasok lamang sa paaralan upang alamin kung may pasok