domhain mishocair

• Ainmnigh na píosaí don domhain

  An screamh

  An maintlín

  An croí amuigh

  An croí istigh
• Dhá firic faoin croí

  Lár an domhain

  Déanta de nicil agus iarann

  Dhá ciseal

  Croí amuigh ina leacht 4,400c

  Croí istigh soladach 6,000c
• Dhá firic faoin maintlín

  Ciseal 3000km ar tiús

  Is fiú mais an domhain é

  Déanta de charraig dlúth leáite ( magma )

  Solad - 1000c - 3700c
• Dhá firic faoin screamh

  Ciseal is tanaí

  Déanta de charraig - Rointe ina plataí teicteonacha

  - Dha cinéal screamh ann

  1. Aigéanach

  2. Ilchríochach
• Cad é an cíneal screamh is dlúth?

  Aigéanach
• Cád é an cinéal screamh is tiúbhe?

  Ilchríochach
• Cad é an cíneal screamh nach dteann sa maintlín go furasta

  Ilchríochach
• Cad é an cinéal screamh a bhfuil furasta le scriosadh?

  Aigéanach
• Cad é an cinéal screamh is aosta?

  Ilchríochach
• Cad é an fath a bogann plataí?

  Struthanna comhiompar
• Cá mhéid plata a bhfuil ann?

  4
• Ainmnigh na plata teicteonacha

  Déanmhéasach

  Scriosach

  Imbhuailte

  Imchoidméadach
• Cinéal screamh ag Imeall déanmheasach

  Aigéanach agus Aigéanach
• Cád é a foirmíonn ann?

  Droim lár aigéanach agus sciathbholcán
• Cén treo ina bhfuil sé ag bogadh?

  Ar shiúil ona chéile
• Cinéal screamh ag imeall scriosach

  Aigéanach agus ilchríochach
• Treo na gluaiseachta do imeall scriosach

  I dtreo a chéile
• Tír ghnéithe ag imeall scriosach

  Bolcáin chumaisc

  Trinse

  Crios fodhuctaithe

  Fillsléibhte
• Cinéal screimhe ag imeall imbhuailte

  Ilchríochach agus Ilchríochach
• Treo na gluaiseachta


  I dtreo a chéile
• Tír ghnéithe


  Fillsléibhte
• Treo na gluaiseachta ag imeall imchoidméadach

  Taobh le taobh
• Cinéal screimhe


  Platá ar bith
• Tír ghnéithe


  Easclíne san Andreas
• Miniú Bruthcharraig


  Cruthaítear bruthcharraig nuair a fuaraíonn laibhe leáite nó magma agus éiríonn sé crua
• Bruthcharraigeacha easbhrúite


  D'éirigh an laibhe fuar taobh amuigh , bhí sé gasta mar shampla a Basalt. - Clóchán an Aifir Co. Aontroma
• Bruthcharraigeacha ionbhrúchtach


  D'éirigh an bruthcharraigeacha ionbhrúchtach crua agus fuaraigh go mall faoin talamh mar shampla an t-eibhear
• Carraig dhríodair


  Cruthaítear dríodair nuair a shíonchaitear nó a chreimtear carraigeacha. Foirmíonn siad ar leaba na farraige. Foirmíonn siad ina cisil. Brúitear an t-aer agus an taiseachas amach agus chruthaítear carraig soladach. Déantar carraigeacha dríodar de fhuío ainmhithe agus plandaí. In amanna feictear iontaise. Is samplaí iad an aolchloch agus an gaineamhchloch de charraigeacha dríodar
• Carraig meiteamorfach


  Is carraigeacha iad seo ar athraigh mar gheall ar brú nó teas ollmhór. Tá marmar ina sampla de charraig meiteamorfach, bhí sé ina aolchloch roimh athrú. Is carraig meiteamorfach é slinn, Bhí sé ina sceall nó láibchloch ann sular athraigh sé
• Cád é an rud é crith talamh?

  Croitheadh dromchla an talaimh mar gheall ar ghluaiseacht tobann i screamh an domhain
• Samplaí de Dáileadh


  Thart timpeall ar an t-Aigéan Chiúin

  Feadh costa na méanmhara/ Tríd deisceart na hÁise i dtreo an Aigéan Chiúin

  Feadh lár an t-Aigéan Atlantaigh, an T-Aigéan Theas agus an t-Aigéan Indiach
• Miniú Focús


  Áit a tosaíonn an crith talamh. Tá sé suite faoin dromchla sa screamh. Focús domhain/ Éadomhain
• Cad é a déanann na tonnta turrainge?

  Leathnaíonn siad amach ón fhocas. Éiríonn siad níos laige dé réir mar a ghluaiseann siad.
• Miniú éipealar


  Díreach os cionn an fhócais agus is anseo a mothaítear na tonnta turraingthe den chéad uair ar an dromchla
• Cád a usáidtear chun neart crith talaimh a thomhas?

  Seismeiméadar
• Cá háit a marcáiltear seo?

  Ar an seismeagraf
• Cád é an scála richter?

  Scála a théann ó 0-10 chun méid/ neart crith talamh a chur in iúl
• Ainmnigh 2 iarmhairt fisiceach

  Leachtú agus Súnámaí
• Miniú an tearma Leachtú

  Tarlaíonn leachtú nuair a croitheann crith talaimh ithir fliuch. Bogann an t-uisce screamh agus ón ithir in airde i dtreo an dromchla agus athraítear gnámh ithir go Láib leachtach. Is féidir foirgnimh Turnamh ( Titim isteach san ithir ) sa láib seo.
• Miniú an tearma súnámaí

  Is tonn mhór saile ( uisce na farraige ) é sunámaí a cruthaítear nuair a tarlaíonn crith talaimh faoi leaba na farraige. Is féidir leo taisteal na mílte míle trasna na n-aigéan.