Sinusuri o tumatalakay sa pagpapahalagang ginamit, pinahahalagahan ang moralidad, disiplina at kaayusang nakapaloob sa akda
SOSYOLOHIKAL
Mahihinuha ang kalagayang panlipunan nang panahong kinatha ang panitikan
SIKOLOHIKAL
Makikita ang takbo ng isip ng may katha, antas ng buhay, paninindigan, pinaniniwalaan, pinahahalaganahan at mga tumatakbo sa isipan at kamalayan ng may-akda
FORMALISMO
Pinagtutuunan ng pansin ang mga istruktura o pagkabuo, kabisaan ng pagkakagamit ng matatalinghagang pahayag (sukat, tugma, kaisahan ng mga bahagi, teknik ng pagkakabuo ng akda)
IMAHISMO
Nagpapatalas sa pandama ng mga mambabasa
Larawang-diwa o imahe sa ikagaganda ng akda
Mga salitang kapag binanggit sa akda ay nag-iiwan ng malinaw at tiyak na larawan sa isipan ng mambabasa
HUMANISMO
Ang tao ang sentro ng daigdig
Binibigyang-pansin ang kakayahan o katangian ng tao sa maraming bagay
MARXISMO
Pinakikita ang pagtutunggalian o paglalaban ng dalawang magkasalungat na puwersa malakas at mahina mayaman at mahirap
Kapangyarihan at naaapi
ARKETIPO / ARKITAYPAL
Gumagamit ng modelo o huwaran upang masuri ang elemento ng akda
Nangangailangan ng masusing pag-aaral sa kabuuan ng akda sapagkat ang binibigyang-diin dito ay mga simbolismong ginamit upang maipabatid ang pinakamensahe ng akda
FEMINISMO
Maaring tingnan ang imahen, pagpapakalarawan, posisyon at gawain ng mga babae sa loob ng akda
Maaring ilantad din ang mga de kahong mga imahen ng mga babae sa akda layon nitong labanan ang anumang diskriminasyon, exploitation , at operasyon sa kababaihan
EKSISTENSYALISMO
Binibigyan-diin ang bahagi ng akda na nagpapakita ng mga paniniwala, kilos at gawi ng tauhan
Ang tao ay may malayang pagpapasya para sa kaniyang sarili upang mapalutang ang pagiging indibidwal nito at sa gayon ay hindi maikahon sa lipunan
KLASISISMO
Pinahahalagahan ang katwiran at pagsusuri
Layon ay katotohanan, kabutihan at kagandahan
Malinaw, marangal, payak, matimpi, obhetibo, magkakasunud-sunod at may hangganan
ROMANTISISMO
Binibigyang-halaga ang indibidwalismo, rebolusyon, imahinasyon at likas
Pagtakas mula sa realidad o katotohanan
Nagpapakita ng pagmamahal ng tao sa kanyang kapwa, bayan at iba pa
Mga sanaysay na nagpapahayag ng mga kaisipan sa pamamaraang di tuwiran, maaring di kapani-paniwala o sa paraang nakakatawa ngunit kung ito'y titignan ng mabuti ay makikita nating may iba itong kahulugan at kaisipan
REALISMO
Ang katotohanan ang binibigyang-diin at may layuning ilahad ang tunay na buhay
Pinapaksa ang kalagayan na nangyayari sa lipunan tulad ng kurapsyon, katiwalian, kahirapan at diskriminasyon
Madalas din itong naka pokus sa lipunan at gobyerno