1. Panitikan: Kahulugan, Kahalagahan, Anyo at Dalang Bisa

• Ayon kay Jose Villa Panganiban, ang salitang panitikan ay nanggaling sa unlaping PANG, sa salitang ugat na TITIK at hulaping –AN, na nagiging panitikan dahil sa pagbabago sa morpemang PANG- at TITIK.
• Ang panitikan ay katumbas ng literatura sa kastila at literature sa Ingles.
• Ipinahayag nina Alejandro (1991) at Pineda (1978) na ang panitikan ay bungang-isip na isinatitik.
• Simplicio Bisa (1987) - ang panitikan ay salamin ng lahi.
• Arrogante (1991) - ang panitikan ay malinaw na talaan ng buhay.
• Bagong Pangkolehiyong Diksyunaryo ni Webster - ang panitikan ay ang kabuuan o kalipunan ng mga pinagyamang sinulat o nilimbag sa isang tanging wika ng mga tao; ang mga naisatitik na pagpapahayag na may kaugnayan sa iba’t ibang paksa o anumang bungang-isip na naisatitik.
• Ramos (1990) - ang lahat ng uri ng tala na kinasasalaminan ng pang-araw- araw na pamumuhay ng tao sa lipunan ng kanilang ginagalawan.
• Sauco (1997) - ang panitikan ay buhay, buhay-buhay, pamumuhay at pakikipamuhay ng mga tao
• Ayon nga kay Arrogante (1983), ang panitikan, nakasulat man o di nakasulat ay may dalawang anyo:

  • Patula
  • Tuluyan
• Panitikang Patula ay ginagamitan ng mga piling salita na nahahati sa mga taludtud o saknong na maaaring may sukat, tugma at talinhaga o maari namang wala.
• Nabanggit sa aklat ni Santiago (2009), may apat na uri ng anyong patula:

  • Tulang pasalaysay,
  • Tulang liriko o damdamin,
  • Tulang pandulaan/pantanghalan at
  • Tulang patnigan.
• Tulang Pasalaysay ay mga tulang ito ay nagsasalaysay ng mga pangyayari sa buhay, pag-ibig, pakikipagsapalaran ng bayani o mga bayaning tauhan.
• Ayon kay Sauco (1978), ang mga epiko, balad, awit at kurido ay mga halimbawa ng tulang pasalaysay.
• Ang Epiko ayon kay Manuel ay tulang pasalaysay na may di pangkaraniwang haba at kinakanta o binibigkas na may himig.
• Ang Balad ay isang tulang pasalaysay na kinakanta habang may sumasayaw noong unang panahon.
• Ang Awit at Kurido ay mga tulang pasalaysay na pumapaksa sa pakikipagsapalaran ng mga tauhang hari at reyna, prinsipe at prinsesa.
• Ang Kurido ay may walong pantig at binibigkas sa kumpas ng martsa.
• Ang Awit ay may sukat na labindalawang pantig at inaawit nang mabagal sa saliw ng gitara o bandurya.
• Tulang Liriko o Tula ng Damdamin ang salitang liriko ay nagpapahayag ng damdamin na maaring damdamin ng sumulat o likha lamang ng mayamang guniguni ng makata atay o hango sa karanasan.
• Awitin o Kantahing Bayan – karaniwang pumapaksa sa pag-ibig, kawalang pag-asa o pamimighati, pangamba, kaligayahan, pag-asa at kalungkutan na ang mga taludtud ay may sukat at tugma o malayang taludturan.
• Soneto – Tulang may labing apat na taludtud hinggil sa damdamin at kaisipan.
• Elehiya – tulang nagpapahayag ng damdamin o guniguni tungkol sa kamatayan.
• Dalit – awit na pumupuri sa Diyos o mahal na Birhen at nagtataglay ng kaunting pilosopiya sa buhay.
• Pastoral – tulang may layuning maglarawan ng tunay na buhay sa bukid
• Oda –nagpapahayag ng isang papuri, panaghoy, o iba pang masiglang damdamin.
• Uri ng Tulang Liriko

  • Awitin o Kantahing Bayan
  • Soneto
  • Elehiya
  • Dalit
  • Pastoral
  • Oda
• Pandulaan/ Tulang Dula o Pantanghalan – ang mga tulang pandulaan/tulang dula ay mga tulang isinasadula o itinatanghal na ang usapan ay sa paraang patula
• Komedya – dula na ang tunggalian ay nagtatapos sa pagkakasundo ng mga tauhan
• Melodrama – dula na karaniwang ginagamit sa lahat ng mga dulang musikal kasama ang opera
• Trahedya – Dula na ang tunggalian ay nagwawakas sa pagkasawi o pagkawasak ng pangunahing tauhan.
• Parsa – uri ng dula ang layunin ay magpasiya sa pamamagitan ng nakakatawang pangyayari.
• Saynete – uri ng dula na pumapaksa sa karaniwang pag-uugali ng tao o ng pook.
• Uri ng Tulang Dula

  • Komedya
  • Melodrama
  • Trahedya
  • Parsa
  • Saynete
• Tulang Patnigan – Ang mga tulang ito ay karaniwang nangangatwiran, nanghihikayat at nagbibigay linaw tungkol sa isang paksa.
• Karagatan – Ito ay paligsahan sa tula na nilalaro bilang parangal sa isang patay.
• Duplo – Ito ay paligsahan sa tula na karaniwang ginaganap sa ikasiyam na gabi sa bakuran ng namatayan matapos mailibing ang patay bilang pang-aliw sa mga naulila.
• Ensileda – Ito ay paligsahan sa pagtula na ginagawa bilang pang aliw sa namatayan. Ito ay ginagawa gabi-gabi hanggang sa ikasiyam na gabi.
• Balagtasan –. Ito ay tagisan ng talino sa pagbigkas ng tula.
• Uri ng Tulang Patnigan

  • Karagatan
  • Duplo
  • Ensileda
  • Balagtasan
• Ang Panitikang Tuluyan ay nasusulat sa paraang patalata.