Hoàn cảnh: xa cha khi chưa đầy tuổi, suốt 7,8 năm không gặp mặt cha, chỉ biết cha qua tấm ảnh chụp chung với má
→ Hoàn cảnh xa cách vô cùng éo le
Tâm trạng bé Thu trước khi nhận ra ba
Khi mới gặp ba: tái mặt, bỏ chạy, kêu thét lên gọi “má, má” → Từ chối phũ phàng
Khi gặp anh Sáu ở nhà: chỉ nói trống không, không chịu gọi ba dù bị dồn vào thế bí, một mình nó tự loay hoay tìm cách chắt nước cơm mà không cần nhờ giúp, khi ba gắp trứng cá, nó hất ra làm cơm đổ tung tóe và bị ba đánh. Khi bỏ về nhà ngoại, nó còn cố ý kéo dây xuồng kêu thật to
→ Bé Thu bướng bỉnh, ương ngạnh và đầy cá tính nhưng sự ương ngạnh ấy hoàn toàn không đáng trách bởi:
Trong xa cách và sự trắc trở của chiến tranh, bé Thu còn quá nhỏ để hiểu được sự éo le, khắc nghiệt của cuộc sống mà người lớn chưa ai kịp chuẩn bị cho em. Phản ứng tâm lí của em hoàn toàn tự nhiên
Chúng tỏ tình cảm thủy chung và trung thành tuyệt đối với người cha trong bức ảnh mà nó luôn tôn thờ
→ Việc bé Thu từ chối anh Sáu một cách tàn nhẫn cũng là 1 biểu hiện của tình yêu thương cha mãnh liệt.
Tâm trạng bé Thu sau khi nhận ra ba:
Trong đêm bỏ về nhà ngoại: Thu được bà giải thích về vết thẹo của ba, nó nằm im, lăn lộn rồi thỉnh thoảng lại thở dài như người lớn. → Có lẽ Thu ân hận và lúc này nó rất thương ba.
Cuộc chia tay xúc động sáng hôm sau
Vẻ mặt nó sầm lại, đôi mắt mênh mông của nó bỗng xôn xao
Cất tiếng gọi ba như xé lòng: Tiếng gọi của yêu thương dồn nén, 8 năm đợi chờ, khát khao và cả ân hận; nó chạy xô tới nhanh như sóc, nhảy thót lên và 2 tay ôm lấy ba
→ Hành động hối hả, cuống quýt thể hiện nhớ mong và tình yêu thương cha sâu đậm
Nó ôm chặt, quắp lấy ba bằng cả tay và chân → Quyết liệt giữ ba lại bằng tất cả nỗ lực
Lời hẹn về cây lược cũng là lời hẹn tái ngộ → đó là lí do để nó chịu để cho ba đi
→ Đây là 1 cảnh tượng xúc động nhất truyện, được tác giả kể lại 1 cách chân thực, xót xa. Tình huống truyện éo le, trái ngang làm nhân vật bộc lộ mọi cung bậc cảm xúc trái chiều song đều chung cội nguồn là tình phụ tử thâm sâu, thắm thiết
→ Hoàn cảnh càng éo le, tình người càng sâu sắc
Sau này
Thu không còn cơ hội gặp ba, gọi ba nhưng chiếc lược của ba đã trở thành động lực để cô dũng cảm đi theo con đường cách mạng.
Tình yêu thương và kính trọng ba đã trở thành lí tưởng sống cao đẹp cho Thu để em đi theo con đường của người ba anh hùng.