El Fili 20-30

• Kabanata 20: Ang Nagpapalagay

  Ang pagdedesisyon sa akademya ng wikang Kastila ay nasa mga kamay ni Don Custodio. Tinagurian siyang Buena Tinta. Bata palang siya nang dumating siya sa Maynila. Siya ay nakapag-asawa ng isang maganda at mayamang mestisa. Aktibo siya at nahirang sa maraming posisyon sa pamahalaan.
• Kabanata 20: Ang Nagpapalagay

  Kabaliktaran naman ang sinapit nito nang bumalik siya sa Espanya. Walang pumapansin dito ni hindi siya makahalubiho sa mga mayayaman dahil sa kakulangan sa pag-aral. Wala pang isang taon ay napagpasyahan nitong bumalik sa Pilipinas.
• Kabanata 20: Ang Nagpapalagay

  Mahigit labinlimang araw na niyang sinusuri ang kasulatan. Nang usisain ng mataas na kawani ang lagay ng mga balak ng mag-aaral, sumagot si Don Custodio ng may kasamang pag-aalinlangan, bagama’t ibig ipakilalang natapos na niya.
• Kabanata 21: Mga Anyo ng Taga-Maynila

  Magdaraos ng ikaunang palabas ang samahan ng operang Pranses ni Mr. Jouy sa dulaang Variedades. Ikapito’t kalahati palang ng gabi ay wala nang mabiling tiket. Sa ikawalo’y malaking halaga na ang itinatawad sa mangisa-ngisang nabibiling tiket.
• Kabanata 21: Mga Anyo ng Taga-Maynila

  Ngunit may isang Kastila ang nararahuyo sa gayung kaguluhan, siya si Camaroncocido. Lumapit naman ang isang matandang na katumbalikan nito, siya si Tiyo Kiko. Ayon sa nauna, ang pagkapuno ng dulaan ay utang sa mga prayle.
• Kabanata 21: Mga Anyo ng Taga-Maynila

  Tutol ang mga prayle, ang mga babaing may asawa’t kasintahan, samantalang ang mga pinuno ng hukbo, mga marino, kawani at maraming matataas na tao ay nagtanggol dito. Sa pag-iisa ni Camaroncocido ay marami itong napuna sa kaniyang pagmamatyag.
• Kabanata 21: Mga Anyo ng Taga-Maynila

  May narinig siyang “ang palatandaan ay isang putok” ngunit hindi niya ito pinansin.
• Kabanata 22: Ang Palabas

  Punong-puno ng tao ang dulaan. Huli na ng labinlimang minuto bago nagsimula ang palabas dahilan bakit di na napigilang mag-ingay ng mga tao.

  Ang mga mag-aaral ay nakapuwesto sa palkong katapat ng kinalalagyan ni Pepay. Ipinuwesto din malapit dito si Don Custodio upang mapasang-ayon ito.
• Kabanata 22: Ang Palabas

  Nang hapon ding iyon ay sumulat si Pepay at tinipan si Don Custodio, kaya hindi naiwasan nitong di dumalo sa dulaan.

  Masaya ang lahat maliban kay Isagani sapagkat nakita niya si Paulita na kasama si Juanito Pelaez. Habang nagpapatuloy ang palabas ay patuloy ding sinasalin ni Tadeo sa Kastila ang mga salitang Pranses. Ganun din si Pelaez sa magtiyahing kasama niya.
• Kabanata 22: Ang Palabas

  Sinang-ayunan na ni Padre Irene ang kahilingan ng mga mag-aaral na magtayo ng akademya ngunit sasailalim pa ito sa isang korporasyon kung sakaling hindi iibigin ng mga Dominikanong masama ang akademya sa Unibersidad. Kakasimula palang ng ikalawang bahagi ng palabas nang nagtayuan at lumabas ang mga mag-aaral.
• Kabanata 23: Isang Bangkay

  Nalason si Kapitan Tiago dahil sa sobrang paggamit ng opyo.
• Kabanata 23: Isang Bangkay

  Iniutos pa ni Simoun kay Basilio na tulungan si Maria Clara na makatakas mula sa kumbento habang nagkakagulo ang lungsod. Ngunit sinabi ni Basilio na wala na itong silbi dahil nalaman niya na nagpakamatay na si Maria Clara
• Kabanata 24: Mga Pangarap

  Napuno ng selos si Isagani nang

  makita niya si Paulita na kasama si Juanito sa dulaan. Subalit, nalaman niya na ito pala ay pakana ni Donya Victorina, na may gusto kay Juanito, at nagdulot ito ng kasiyahan sa pagitan nilang dalawa.
• Kabanata 25: Tawanan at Iyakan

  Pinuna rin nila ang mga pari at ang papel na ginagampanan ng mga ito

  sa kanilang buhay mula pagkabata hanggang sa kanilang kamatayan.

  Sa bandang huli, natuklasan nila na mayroong isang tao na

  nagmamanman sa kanila na kabilang sa kampo ng mga pari, na

  nagdulot ng galit lalo na kay Makaraig.
• Kabanata 26: Mga Paskil

  Napagpasyahan ni Basilio na mangutang kay Makaraig upang suportahan ang kanyang pangangailangan. Sa kanyang paglakad, nakaharap niya ang kanyang guro na nagpayo sa kanya na umuwi at itapon ang anumang dokumento na maaaring maglagay sa kanya sa alanganin
• Kabanata 26: Mga Paskil

  Sa kabila ng lahat ng ito, hindi

  sumang-ayon si Basilio at nagpatuloy sa paghahanap kay Makaraig. Ngunit, nang humarap siya sa mga guwardya, agad siyang inaresto kasama si Makaraig
• Kabanata 27: Mga Prayle at mga Estudyante

  Buong tapang na ibinahagi ni Isagani ang kanyang mga hinaing laban sa mga prayle, lalo na ang mga Dominikano sa akademya. Inilarawan niya ang mga ito bilang mga nagmamay-ari ng karunungan, nagdidikta kung sino ang karapat-dapat na mag-aral, at nagpapatahimik sa mga Pilipinong gustong magsalita laban sa kanila.
• Kabanata 27: Mga Prayle at mga Estudyante

  Sa kabila ng pagpapaliwanag ni Padre Fernandez na ang edukasyon ay dapat naipagkaloob lamang sa mga karapat-dapat, iginiit ni Isagani na ang mga prayle ang nasa likod ng kanilang kasalukuyang sitwasyon. Sa dulo, bagaman kinilala ni Padre Fernandez ang kanyang pagkatalo sa talakayan, ipinahiwatig ni Isagani na hindi maaaring maging kanlungan ng mga prayle ang pamahalaan para sa kanilang mga gawa.
• Kabanata 28: Ang Pagkatakot

  Tinangka niyang patunayan na nakakasama sa Pilipinas ang pagtuturo sa kabataan, at nagbunga ito ng malawakang kawalan ng tiwala at pagkaalarma. • Nag-isip si Quiroga na kausapin si Simoun ukol sa mga armas na ipinatago nito sa kanya, ngunit hindi siya nakapag-usap kay Simoun at sinabihan siyang huwag galawin ang anuman sa kinalalagyan ng mga armas
• Dagdag pa sa kaguluhan, kumalat ang mga balita tungkol sa mga estudyante na nag-uusap kasama ang mga tulisan, na nagpaplano umanong lumusob sa lungsod, na may mga bapor pandigma ang mga

  Aleman na tutulong sa mga estudyante, at na may mga estudyante na

  pumunta sa Malakanyang para magpahayag ng kanilang pagsuporta sa

  mga Kastila pero nahuli silang may mga armas.
• Kabanata 28: Ang Pagkatakot

  Samantala, sa bahay ni Kapitan Tiyago, kinuha si Basilio at

  iniimbestigahan ang mga dokumento ng binata. Nagdulot ito ng

  matinding pagkabahala kay Kapitan Tiyago at nang dumating si

  Padre Irene na nagdala ng mas nakakatakot na balita, namatay

  sa takot si Kapitan Tiyago
• Kabanata 28: Ang Pagkatakot

  Dalawang tao ang nahuli na nagbabaon ng mga armas sa ilalim ng isang bahay. Nakapatay pa ng isang beterano at isang bingi dahil sa pagkakamali na sila ay mga estudyante na nagrebelde. • Sa huli, nakatagpo si Ben Zayb ng bangkay ng isang dalagitang kayumanggi malapit sa pinto ng Luneta, ngunit hindi ito nabalita dahil sa takot at kaguluhan na nagaganap sa bayan
• Kabanata 29: Ang Pati-ukol kay Kapitan Tiago

  Ayon sa testamento ni Kapitan Tiago, ang malaking bahagi ng kanyang ari-arian ay iniwan niya sa Sta. Clara, Papa, Arsobispo, at sa iba’t ibang orden.

  Tanging dalawampung piso lamang ang inilaan niya para sa matrikula

  ng mga estudyanteng mahihirap. Tila wala siyang iniwang pamana

  kay Basilio dahil sa akusasyon niyang hindi ito nagpasalamat, ngunit

  tinanggihan ito ni Padre Irene na nangako na siya ang magbibigay

  mula sa kanyang sariling pera
• Kabanata 29: Ang Pati-ukol kay Kapitan Tiago

  Ayon sa testamento ni Kapitan Tiago, ang malaking bahagi ng kanyang ari-arian ay iniwan niya sa Sta. Clara, Papa, Arsobispo, at sa iba’t ibang orden.

  Tanging dalawampung piso lamang ang inilaan niya para sa matrikula

  ng mga estudyanteng mahihirap. Tila wala siyang iniwang pamana

  kay Basilio dahil sa akusasyon niyang hindi ito nagpasalamat, ngunit

  tinanggihan ito ni Padre Irene na nangako na siya ang magbibigay

  mula sa kanyang sariling pera
• Kabanata 29: Ang Pati-ukol kay Kapitan Tiago

  Ang kanyang libing ay pinangunahan ng tatlong paring nagmisa, na sinamahan ng pag-sunog ng maraming insenso at pagbuhos ng agua bendita sa kanyang kabaong
• Kabanata 30: Juli

  • Ang kamatayan ni Kapitan Tiago at ang pagkakakulong ni Basilio ay nagdulot ng matinding kalungkutan sa komunidad, lalo na kay Juli, ang kasintahan ni Basilio. Habang pinipilit ni Juli na labanan ang takot at kalituhan, nasa isip niya ang plano na lumapit kay Padre Camorra, sa pag-asa na maaring siya ang magbigay ng kalayaan para kay Basilio
• Kabanata 29: Ang Pati-ukol kay Kapitan Tiago

  Ang kanyang libing ay pinangunahan ng tatlong paring nagmisa, na sinamahan ng pag-sunog ng maraming insenso at pagbuhos ng agua bendita sa kanyang kabaong
• Kabanata 30: Juli

  Nagdesisyon si Juli na lumapit kay Padre Camorra, subalit sa gabi ring iyon, naganap ang hindi inaasahang trahedya. Ginahasa si Juli ng pari at dahil sa kahihiyan at kalungkutan, nagpatiwakal si Juli sa pamamagitan ng pagtalon mula sa bintana ng kumbento
• Kabanata 30: Juli

  Sa harap ng kawalan ng hustisya at ang sakit na idinulot ng pangyayari sa kanyang apo, nagpasiya si Tandang Selo na sumama na lamang sa mga tulisan