Makro

• Polityka fiskalna państwa


  Decyzje państwa dotyczące dochodów i wydatków budżetowych
• Model ruchu okrężnego w gospodarce


  Uproszczony model gospodarki, w którym państwo funkcjonuje, a gospodarka jest zamknięta
• Uczestnicy modelu ruchu okrężnego

  • Gospodarstwa domowe
  • Przedsiębiorstwa
  • Państwo
• Przepływy w modelu ruchu okrężnego

  • Płaca, Renta, Procent, Zysk
  • Podatki, Wydatki rządowe
• Budżet państwa


  Plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej
• Polityka fiskalna państwa (budżetowa)


  Decyzje państwa dotyczące dochodów i wydatków budżetowych
• Funkcje budżetu państwa


  • Fiskalna
  • Redystrybucyjna
  • Stymulująca
  • Stabilizacyjna
  • Alokacyjna
• Stopa redystrybucji


  Procentowy udział wydatków budżetowych w stosunku do PKB
• Im wyższa wartość stopy redystrybucji, tym większa ingerencja państwa, tym samym zwykle mniejsza skłonność podmiotów prywatnych do inwestowania - Efekt wypierania
• Deficyt budżetowy


  Nadwyżka wydatków państwa nad jego dochodami
• Nadwyżka budżetowa


  Nadwyżka dochodów państwa nad jego wydatkami
• Dług publiczny


  Suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych
• Dochody państwa


  • Podatki bezpośrednie
  • Podatki pośrednie
  • Cła
  • Dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw
  • Opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne
• Krzywa Laffera


  Zależność między stopą opodatkowania a przychodami z podatków
• Wydatki państwa


  • Cele tradycyjne (obrona narodowa, administracja, wymiar sprawiedliwości)
  • Cele społeczne (oświata, kultura, ochrona zdrowia, mieszkalnictwo, ochrona środowiska, transport, świadczenia socjalne)
  • Cele interwencyjne (inwestycje, subsydia, świadczenia społeczne)
  • Odsetki długu publicznego
• Aktywna polityka fiskalna


  Podejmowanie takich decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetowych, które pozwolą osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele gospodarcze
• Pasywna polityka fiskalna


  Wykorzystanie właściwej niektórym instrumentom wrażliwości na zmiany poziomu dochodu narodowego, zatrudnienia i innych wielkości ekonomicznych (wykorzystanie automatycznych stabilizatorów koniunktury)
• Polityka restrykcyjna


  Cel: "ochłodzenie" gospodarki, poprzez zmniejszenie wydatków państwa oraz zwiększenie podatków
• Polityka ekspansywna


  Cel: "ożywienie" gospodarki, poprzez zwiększenie wydatków państwa oraz zmniejszenie podatków
• Ograniczenia aktywnej polityki fiskalnej


  • Opóźnienia czasowe
  • Niepewność
• Autonomiczne stabilizatory koniunktury (ASK) to instrumenty działające samoczynnie, bez potrzeby ingerencji państwa, jednak podmiotem uruchamiającym jest państwo
• Najważniejsze ASK


  • podatki od dochodów ludności
  • podatki od przedsiębiorstw
  • podatki pośrednie
  • zasiłki dla bezrobotnych i inne formy świadczeń socjalnych
  • programy pomocy dla rolnictwa (subwencje, polityka gwarantowanych cen produktów rolnych)
• Ograniczenia pasywnej polityki fiskalnej: zmniejszają wahania koniunktury, lecz nie stwarzają warunków zmiany istniejącej sytuacji gospodarczej; tendencja do powstawania deficytu budżetowego w okresach recesji
• Deficyt budżetowy a charakter polityki fiskalnej

  • Deficyt w czasie recesji
  • Budżet strukturalny (budżet skorygowany o wpływ wahań koniunkturalnych)
  • Budżet skorygowany o wpływ inflacji (do obliczenia wielkości wydatków państwa oraz wysokości odsetek od długu publicznego wykorzystuje się realne, a nie nominalne stopy procentowe)
• Budżety większości państw świata zakładają deficyt rzędu paru procent (jednak rzadko powyżej 5% PKB)
• Dług publiczny Polski wynosił w 2023 roku 48,7% PKB, natomiast deficyt – 5,5% PKB
• Państwa ubiegające się o wejście do strefy Euro muszą mieć deficyt finansów publicznych, w tym budżetu, niższy niż 3% PKB
• Deficyt w czasie kryzysu: Występuje w wielu krajach
• Polityka fiskalna pasywna


  Zmniejszają wahania koniunktury, lecz nie stwarzają warunków zmiany istniejącej sytuacji gospodarczej
• Tendencja do powstawania deficytu budżetowego w okresach recesji
• Deficyt w czasie recesji

  • Budżet strukturalny (budżet skorygowany o wpływ wahań koniunkturalnych)
  • Budżet skorygowany o wpływ inflacji (do obliczenia wielkości wydatków państwa oraz wysokości odsetek od długu publicznego wykorzystuje się realne, a nie nominalne stopy procentowe)
• Deficyt w czasie kryzysu: USA w roku 2009 - 12,9% PKB (1,84 bln USD), a w 2010 - 10,6% PKB (1,56 bln USD)
• Polityka fiskalna Botswany


  • Rozważna oraz oszczędna polityka budżetowa państwa
  • Antycykliczny charakter polityki
  • Utrzymanie oraz gromadzenie nadwyżki budżetowej
  • Unikanie krajowego i zagranicznego zadłużenia
  • Stałe kontrolowanie wydatków państwa poprzez Narodowe Plany Rozwoju
  • Probiznesowa polityka podatkowa (utrzymanie niskiego poziomu opodatkowania)
• Środki polityki gospodarczej państwa w celu naprawienia sytuacji gospodarczej Japonii

  1. Uznanie istnienia problemu

  2. Podjęcie próby znalezienia rozwiązania
• Spadek dochodu narodowego i produkcji

  Deficyt budżetowy
• Sposoby radzenia sobie z deficytem budżetowym

  • Sprzedaż majątku znajdującego się w posiadaniu państwa, czyli prywatyzacja
  • Podniesienie podatków
  • Ograniczenie wydatków
  • Inflacja
• Deficyt budżetowy to przewaga wydatków budżetowych nad dochodami ludności
• Dług publiczny może być finansowany na przykład przez sprzedaż obligacji skarbowych skierowanych do obywateli i podmiotów krajowych lub zagranicznych
• Zasada rocznego budżetowania każe sporządzać budżet na okres 12 miesięcy
• Wzrost wydatków rządowych może prowadzić do obniżenia się skłonności podmiotów prywatnych do inwestowania