Araling Panlipunan - Q4 ‘24

• statutory rights - ipinagkaloob ng batas sa isang tao
• konstitusyonal - binibigyang proteksyon ng ating saligang batas 1987
• inherent - karapatan simula kapanganakan
• universal - para sa lahat ng antas sa buhay
• inalienable - hindi maaaring ipawalang bisa ng anumang batas ang ating karapatan
• indivisible - hindi pwedeng hatiin ang ating mga karapatan
• equal - anuman ang lahi, relihiyon, etc. pantay pantay dapat ang ating mga karapatan
• 559 - 530 BC — cyrus the great
• cyrus the great - pinalaya lahat ng alipin at lahat ng tao ay malaya sa relihiyon (paniwalaan mo gusto mo)
• nakaukit sa cyrus cylinder ang konsepto ni cyrus
• rome — natural law (karapatang likas)

  
  

  hindi pwedeng mawala ang ating karapatan, kahit hindi naman ito nakaukit sinunod pa rin ng tao, greece and rome
• 1215 — magna carta
• 1215 — magna carta

  
  

  king john 1 of england. sinabi na walang mas hihigit sa karapatan ng tao. kahit na hari, hindi basta-basta maaring tapakan ng sinumang tao
• 1776 — us independce
• likas na karapatan - payak sa isang tao
• 1776 — us independence

  
  

  from England/UK

  all men are created equal
• 1789 — french revolution
• 1789 — french revolution

  
  

  inalis ang monarkiya dahil sa pangaabuso ng hari at reyna kung saan ang mahirap ay mataas ang binabayarang buwis at kapag mayaman ay wala

  
  

  natural rights: ang konsepto ng human rights sa europe lang kaya daw doon
• 1933 - 1945 — world war 1 and 2
• 1933 - 1945 — world war 1 and 2

  
  

  pinatay ang mga hudyo

  
  

  atomic bomb: ikalawang digmaang pandaigdig (nagasaki at hiroshima)
• 1945 — united nations

  
  

  nagsama-sama ang mga bansa at nagkaroon ng universal declaration of human rights (1948)
• Karapatang Pampolitika

  
  

  Karapatang bumoto at maihalal sa pamahalaan

  (lahat ba ng mga Pilipino ay may karapatang bumoto?)

  • puwedeng bumoto ng presidente, bise, senador, at partylist ang nakakulong hanggat walang hatol na guilty

  
  

  Karapatang pagkamamamayan

  (ano ang limitasyon ng karapatan ng naturalized citizen?)

  
  

  • Naturalized citizen: dayuhan ngunit citizen
  • Limitasyon: pwede bumoto, bawal humabol (pag dual, bibitawan yung isa para makahabol sa Kongreso)
  • Stateless people: walang patunay na citizen ng isang nasyon
• Limitasyon ng Kalayaan sa pamamahayag

  • Defamation: paninira ng puri
  • Slander: salita/oral
  • Libel: sulat/written
  • Cyber Libel: online
• Limitasyon ng Kalayaan sa relihiyon

  • Ang magsagawa ng ritwal na makakapahamak sa isang tao gaya ng human sacrifice
  • Hindi maaaring makapahamak sa isang tao ang ating paniniwala
• Sitwasyon na bawal maglakbay

  • Nahatulang guilty
  • Walang passport
  • May kalamidad/sakuna
  • May pandemya
• Limitasyon ng Karapatang laban sa sapilitang pagkabilanggo dahil sa pagkakautang

  • Kapag may intensyong mangloko
• Karapatang Sibil

  
  

  Kalayaan sa pamamahayag

  Kalayaan sa relihiyon

  Karapatan sa pagkapribado

  Karapatang makilahok sa mga pagpupulong, unyon, o organisasyon

  Karapatan sa seguridad at kalayaan

  Karapatang maglakbay

  Karapatang laban sa sapilitang pagkabilanggo dahil sa pagkakautang
• Karapatan ng Akusado

  
  

  Karapatan laban sa paghahalughog at pagsasamsam nang walang pahintulot ng batas
• kailan maaaring maghalughog ng walang search warrant o mang aresto ng walang warrant?

   

  Flagrante Delicto Arrests: hot pursuits, nakatakas sa kulungan, seizure of evidence (checkpoint, mall), consent
• Miranda Rights

  • Karapatang ipagtanggol ng abogado
  • Karapatan sa madalian, walang kinikilingan, at hayagang paglilitis
  • Karapatang hindi pagtestigo laban sa sarili
  • Karapatang magpiyansa = pansamantalang kalayaan
• ano ang mga kasong hindi pwedeng piyansahan? bakit may mga taong nakakapag piyansa kahit mabibigat ang kanilang kasong hinaharap?

  • Hindi maaring piyansahan ang kasong mabibigat/heinous crimes gaya ng murder o rape
  • Nakakapag piyansa ang ilang may mabibigat na kaso sapagkat walang sapat na ebidensiya na nagpapatunay na siya ang may sala
• Karapatang Panlipunan

  • Karapatan ng manggagawa
  • Karapatang mag-asawa sa taong gusto
  • Karapatan sa seguridad at proteksyong panlipunan
  • Karapatan sa proteksyon at tulong sa pamilya
  • Karapatan sa sapat na pamantayan ng pamumuhay
  • Karapatang pangkalusugan
  • Karapatang pang-edukasyon
  • Karapatang pangkultura
• maaari bang gamitin ang fixed marriage bilang dahilan para sa annulment?

  • Oo dahil nangyari ito bago magpakasal. No consent
• bakit kailangan pang alamin ang socio-economic background ng pasyente sa mga ospital?

  • Upang mabigyan ng serbisyo at programa ang pasyente lalo na kung ito ay mahirap
• Department of Education DepEd

  • Nangangasiwa sa Kindergarten to Grade 12 basic education
  • Tatlong layunin ng K to 12 (Pagnenegosyo, Pag-aaral ng kolehiyo, Pagtatrabaho)
• Technical Education Skills and Development Authority TESDA

  • Ang tagapangasiwa ng Edukasyong Teknikal na naglalayong paunlarin ang kasanayan (skills) ng mga mamamayan ng bansa
• Commission on Higher Education CHED

  • Ang tagapangasiwa ng higher education institutions ng bansa
• Mga Isyung Pang-edukasyon

  • Globalisasyon
  • Mababang Kalidad ng Edukasyon
  • Malaking Agwat (Gap) sa Edukasyon at mismatch
  • Paghahangad sa Murang Edukasyon (Affordability) at Sapat na Pagkakataong Makapag-aral (Accessibility)
  • Maliit na alokasyon sa edukasyon
• Globalisasyon

  • Nagkaroon ng makabagong pamamaraan sa pagtuturo
  • Lumawak ang pakikipag-ugnayan (interdependence)
  • Maaaring magkaroon ng kaisipang xenocentrism (hal. colonial mentality) at mas gamitin ang konteksto at paraan ng pagtuturo mula sa ibang bansa
• Ang konsepto ng globalisasyon ay nakatuon sa employability skills at pagiging globally competitive