Nederlands: les 19, 20, 26 en tussenstop 3

• Realisme


  Literaire stroming
• Naturalisme


  Uitvloeier van het realisme
• Belangrijkste werken van Cyriel Buysse

  • Het gezin van Pamel
  • Het recht van de sterkste
• Kenmerken van het realisme

  • Aandacht voor alledaagse hoofdrollen zijn dikwijls weggelegd voor personages uit de lagere klasse
  • In tegenstelling tot de romantiek, waarbij het subjectieve voorop staat, blijft de acteur hier objectief
  • Net daardoor vinden we vaak een hij-zij verteller terug
  • Het taalgebruik sluit aan bij de spreektaal, het dialect
• Specifieke kenmerken voor het naturalisme


  • De auteur is pessimistischer in zijn oordeel over de maatschappij
  • Determinisme: de mens wordt bepaald door milieu, ras en moment
  • Het generatieconflict is vaak een voorkomend thema
• Canon


  Lijst van klassiekers of andere belangrijke werken binnen een bepaald taalgebied
• Paul van Ostaijen leefde begin 20e eeuw
• Paul van Ostaijen stierf op 32-jarige leeftijd aan tuberculose
• Paul van Ostaijen


  • Taalkunstenaar
  • Introduceerde expressionisme in de Vlaamse letteren
  • Schreef geen woorden/zinnen: in beelden
  • Gedichten = ritmisch = muziek (bijna)
  • Hij was een dandy = genoot van Antwerpse nachtleven en cocaïne
• Avant-garde


  • Oorspronkelijk: Voorhoede → groepje soldaten op verkenning werd gestuurd
  • In 1916 term gebruikt 'groepje' om een controversiële, pacifistische kunstenaar te benoemen
  • Uitgebreid naar kunstenaars afzetten tegen heersende kunstopvattingen → willen vernieuwen
• Anarchist


  Streven naar situatie waar niemand leiding heeft
• Kenmerken van kunststromen


  • Expressionisme: gevoelens uitdrukken
  • Dadaïsme: afrekenen met bestaande kunst: alle gevestigde afbreken, nonsens, onzinnige, waardeloze boven holle woorden, fatsoen; burgerlijke moraal uitlachen; lak aan leugens die beschaving in stand houden; beschaving = afkeer, walging, doden WOI
  • Surrealisme: nieuwe wereld opbouwen op ruïnes oude tradities: tegen negativiteit van dada; nieuwe domeinen menselijke geest verkennen; mensen bevrijden van alle banden en belemmeringen; technologisch denken met gevoelsleven en fantasie verbinden
• Schilderkunst


  • Expressionisme: felle kleuren, grote vlakken, hevige contrasten, overdreven vervormingen, forse en brede figuren
  • Dadaïsme: 'ready made': alledaagse voorwerp wordt uit verband gehaald en verheven tot kunstwerk
  • Surrealisme: combinatie gevoel en fantasie, boven realistisch
• Literatuur/letterkunde


  • Expressionisme: vooral poëzie: geen metrum, geen rijm, geen geijkte (correcte) zinsconstructies; wel nieuwe associaties, grafische poëzie, autonomie van het woord VERVORMEN
• Music Hall


  Plaats waar mensen naartoe gingen om naar iets te kijken/luisteren (escapisme: ze gebruikten het als een middel om te vluchten van de realiteit)
• Gedicht 'Music Hall' geschreven in volle oorlog

  Blijkt uit woorden als 'elektriekspaarzaamheid', 'ballon die barst' en 'moedeloosheid'
• Gedicht 'Music Hall' start met 'plots'


  Kan verwijzen naar een moment in de oorlog, bijvoorbeeld het ontploffen van een bom
• 'Banale wonder' waar mensen in spanning op wachten


  Dat de show begint (spanning van plezier)
• Vergelijking music hall met ballon die barsten gaat

  Kan verwijzen naar barsten van de bom of naar de show en de fantasie van het publiek, de illusie waarnaar ze kijken
• Kenmerken gedicht 'Music Hall'

  • Vrije vers: geen rijm, geen vaste zinnen, niet grammaticaal, geen interpunctie, gespeeld met typografie, geen snel ritme, ritmische typografie, afwijken van klassieke bladschikking en lineaire volgorde
  • Werkelijkheid wordt gedeformeerd: Music-Hall het is een lichtpunt/ontspanning voor de mens
  • Poëzie puur: spelen met klanken, beelden, woorden
• Humanitair expressionisme


  Pacifistische (vredelievende) beweging die zich verzette tegen de oorlog
• Broer Stan vocht aan het front tijdens de oorlog
• Broer Stan werkte als klerk op stadhuis van Antwerpen
• Broer Stan was politiek actief: voor de vernederlandsing, tegen kardinaal Mercier
• Gedicht 'Aan een moeder'


  1. Moeder vertelt over verlies van haar zoon op het slagveld

  2. Dichter betreurt dood van jongeman en verdriet van moeder, bekritiseert idee dat hij eervol stierf, beschuldigt iedereen van zijn dood

  3. Dichter vraagt levenden om schoonheid van medemens en leven te blijven koesteren
• Bezette Stad als dichtbundel over dromen

  Van Ostaijen drukt hoop uit op nieuwe, vrijere samenleving na de oorlog
• Dromen van Van Ostaijen werden geen werkelijkheid
• Evoceren


  Oproepen, uitbeelden
• Nihilisme


  De overtuiging dat er geen religieuze of morele waarden bestaan
• Invloed dadaïsten en jazzmuziek in gedicht 'Bezette Stad'

  Gedicht gaat over opening cabaret DADA, ritmische typografie zoals in jazzmuziek
• Van Ostaijen vond dat gedichten voorgelezen moeten worden
• Betekenis woorden weerspiegeld in vorm gedicht 'Bezette Stad'


  Verschillende lettersoorten en -grootten staan op zo'n manier gedrukt dat de typografie het ritme ondersteunt
• Gedicht 'Bezette Stad'


  • Verwijst naar muziekinstrumenten en luide knal van pauk, kan ook verwijzen naar bominslag
  • Nadruk op eer die wankelt door hoeren/slangen die zich op mannen werpen, verandering heersende normen door oorlog
• Gelijkenissen tussen gedichten Van Ostaijen en aanslagen Brussel 2016


  Gespannen sfeer, inwoners en toeristen op zoek naar ontspanning
• Linguïstiek


  Wetenschap die de taal bestudeert
• Contrastieve taalkunde


  Studie van verschillen tussen talen
• Forensische taalkunde


  Taalkundig onderzoek in strafrechtelijke context
• Lexicologie


  Studie van woorden en woordenschat
• Neurolinguïstiek


  Studie van relatie tussen taal en hersenen
• Sociolinguïstiek


  Studie van relatie tussen taal en maatschappij