ESP10 4TH Q.

• Dignidad

  Ito ay nangungahulugang pagigiing karapat dapat ng tao sa pagpapahalaga at paggalang mula sa kanyang kapwa. Lahat ng tao anuman ang kanyang gulang, anyo, antas ng kalinagan at kakayahan ay may ___.
• Sekswalidad

  • Kaugnay ng kanyang pagiging ganap na babae o lalaki. Ito ay isang malayang pagpili at personal na tungkulin na ginagampanan ng tao gamit ang kanyang katawan at espiritu tungo sa kanyang kaganapan kaisa ang Diyos.
• Pre-marital sex

  • Ito ay gawaingg pagtatalik ng isang babae at lalaki na wala pa sa wastong edad nasa edad na subalit hindi pa kasal
• Pornograpiya

  • Mahahalay na paglalarawan (babasahin, larawan o palabas) na may layuning pukawin ang sekswal na pagnanasa ng nanonood o nagbabasa
• Prostitusyon

  • pinakamatandang gawain ay ang pagbibigay ng panandaliang aliw kapalit ng pera.
• Pang-aabusong sekswal

  • Ang pagpipilit ng mga hindi kanais-nais na sekswal na aksyon ng isang tao sa iba o sexual abuse (panghihipo, pangmomolestiyam panliligalig (sexual harassment).
• RA 9775 (Anti-child pornography Act of 2009)

  • Ilan sa ipinagbabawal na nakapaloob sa batas na ito ay ang pagpapakalat ng child pornography, hayaan na ipagamit ang bata para gumawa ng child pornography, paglalaan ng pahintulot na magamit ang lugar o espasyo para sa paggawa ng child pornography, at iba pa.
• RA 7610 (Special Protection of Children Againts Abuse, Exploitation and Discrimination Act)

  • Batas na promoprotekta sa mga kabataan labas sa anumang uri ng pang-aabuso.
• Jocose Lies

  • Ito ay uri ng kasinungalingan na hindi sinasadyan. ito ay ginagawa upang maghatid ng saya.
• Officious Lies

  • Ito ay kasinungalingang sinadya upang mapagtakpan ang kamaliang ginawa.
• Pernicious Lies

  • ito ay kasinungalingang lubhang mapaminsala sapagkat ito ay maaaring makasira ng reputasyon ng isang tao.
• Lihim

  • ito ay mga pagtatago ng mga impormasyon na hindi pa naibunyag o naisiwalat na maaaring masama o mabuti depende sa intensiyon. Posibleng magdala ng sakit o kaya nama'y panganib sa taong nagtatago nito.
• Natural secrets

  • ay mga sikreto na nakaugat mula sa Likas na Batas Moral. Ang mga katotohanng nakasulat dito ay magdudulot sa tao ng matinding hinagpis at sakit sa isa't isa. Ang bigat ng ginawang kamalian (guilt) ay nakasalalay kung ano ang bigat ng kapabayaang ginawa.
• Promised Secrets

  • Ito ay mga lihim na ipinangako ng taong pinagkakatiwalaan nito. Nangyari ang pangako pagkatapos na ang mga lihim ay naibunyag na.
• Comitted or entrusted secrets

  • Naging lihim bago ang mga impormasyon at kaalaman, sa isang bagay ay nabunyag.
• Hayag

  • Kung ang lihim ay ipinangako o kaya ay sinabi ng pasalita o kahit pasulat.
• Di-hayag

  • Ito ay nangyari kapag walang tiyak na pangakong sinabi ngunit inililihim ng taong may alam dahil sa kanyang posisyon sa isang kompanya o institusyon.
• Grave Moral Obligation

  • pagtatago ng mga lihim na propesyonal.
• Mental Reservation

  • ito ay ang maingat na paggamit ng mga salita sa pagpapaliwanag na kung saan ay walang ibinibigay na tiyak na impormasyon sa nakikinig kung may katotohanan nga ito.
• c. Prinsipyo ng Confidentiality
• d. Evasion o pag-iwas
• e. Equivocation - paglilihis ng mga maling kaalaman.
• Plagiarism

  • pangongopya at pag-aangkin sa mga datos, ideya, pangungusap, buod at balangkas ng isang akda, programa, himig, at iba pa ngunit hindi kinilala ang pinagmulan. Ito ay maituturing na pagsisinungaling dahil sa pag-angkin ng hindi sa iyo. Ito ay paglabag sa intellecrual honesty.
• Intellectual Honesty

  • ang paggamit nang walang pahintuloy mula sa mga taong orihinal na gumawa ay maituturing na pagnanakaw. Ito ay maaaring sa paraan ng pagpaparami, pagpapakalat, pagbabahagi at panggagaya sa pagbuo ng bagong likha.
• Ang mga taong gumagawa nito ay lumalabag sa batas - karapatang-ari (copyright infringement)
• Copyright Holder

  • tawag sa taong may orihinal na gawa o may ambag sa anumang bahagi at iba pang mga komersyo.
• Intellectual Piracy

  Mga daholan kung bakit nakagagawa ng ganitong uri ng pagnanakaw:

  1. presyo
  2. kawalan ng mapagkukunan
  3. kahusayan ng produkto
  4. sistema/paraan ng pamimili
  5. anonymity
• Whistleblowing

  • isang akto ng paghahayag ng mga maling gawaing nagaganap o hindi naaayon.
• Whistleblower

  • tawag sa mga taong nagsisiwalat ng illegal na gawain. Maaaring mapasapanganib ang kanyang buhay. Maaaring mabangga niya ang mga makataas pa sa kanya na pwedeng maging dahilan ng pagkatanggal sa trabaho o kawalan ng hanap-buhay.
• Mga isyu sa paggawa

  • Paggamit ng kagamitan
  • Paggamit ng oras ng tabaho
  • sugal
  • magkasalunagt na interes (conflict of interest)
• Kapangyarihan

  • AY KAKAYAHAN UPANG IPATUPAD ANG ISANG PASIYA, KAPASIDAD UPANG MAKA-IMPLUWENSIYA SA SALOOBIN AT PAG-UUGALI NG IBA AT LUMIKHA NG PANUKALA NA MAKABUBUTI SA LAHAT. MAIPAMAMALAS ITO SA PAMAMAGITAN NG POSISYON ORGANISASYON AT PAGIGING LIDER NG ISANG GRUPO.
• Korapsyon

  • isang sistema ng pagnanakaw o pangbubulsa ng pera
• Pakikipagsabwatan (kolusyon)

  • iligal na pandadaya o panloloko.
• Bribery o panunuhol

  • isang gawain ng pagbibigay ng kaloob o handog sa anyo ng salapi o regalo pamalit sa pabor na ibinigay ng tumanggap.
• Kickback

  • Bahaging napupunta sa isang opisyal mula sa mga pondong itinalaga sa kanya.
• Nepotismo

  • lahat ng paghirang o pagkiling ng kawani sa pamahalaan, maging pambansa at sa alin mang sangay o ahensya nito, kabilang ang mga korporasyon na ari o kontrolado ng pamahalaan, na igagawad sa kamag-anak na hindi dumaraan sa tamang proseso.
• Integridad

  •  ay katapatan. Sa diksyunaryo, ipinaliwanag ang kahulugan nito bilang “kalagayan ng tao na kung saan siya ay buo, iisa o kumpleto ang kaniyang pagkatao.” Kung ano ang kaniyang sinasabi, iyon din ang kaniyang ginagawa.