Noli me tangere (kabanata 10-20)

• Ang bayan ng San Diego ay malapit sa dagat-dagatan pero nasa gitna ng mga bukirin at palayan
• Nagluluwas ang bayan ng San Diego ng bigas, kape, at mga prutas na ipinagbibili nang mura ang ani sa Intsik na nagsasamantala sa kahalagahan o masasamag hilig ng mga magsasaka.
• sa gitna ng bunton na iyon ng mga bubungan pawid, tisa, zinc, at kabonegro
• ano ang kabonegro?


  Isang uri ng palmera na pinagkukunan ng hiblang itim na napakatibay at hindi nabubulok. Ang mga punong ito ay malimit na natatagpuan sa tabing ilog.
• Kapag matanda na ang puno, ang balat ay nagiging kulubot, nagbibitak sa dakong itaas, at mamamalas ang uri ng hiblang itim. (Kabonegro)
• Ang bawat bagay ay nagiging kanilang palatandaan: Isang puno, sampalok na maliit ang dahon, ang niyog na puno ng bunga na tila Astarte na mapagbigay-buhay, isang mapagduyang kawayan, isang punong-bunga, isang krus.
• Ano ang astarte??


  Siya ay isang diyosa ng Griyego at Romano. Diana ng Efeso na maraming suso . Pinakamataas na babaeng Diyos ng mga taga Phoencia. Ang kaniyang katanyagan bilang diyosa sa mga mamamayan ng Phoencia ay katulad ng katanyagan ni Birheng Maria sa kasalukuyang panahon.
• Ano ang Bambang?


  Kanal
• Ano ang talabisbis?


  Malawak na lupang mababa. Lugar sa ilog na ang agos ng tubig ay paikot-ikot at nagpapahina ng agosna dumadaloy
• Sa dako roon, sa malayo-layong lugar ay may isang muntingbahay na nakatayo sa pampang na tila hinahamon ang kataasan, hanginat kailaliman, at dahil sa kanyang payat na haligi ay maiisip na siya’y isang malaking ibon (tipol) na nag-aabang ng ahas na maaring tukain.
• Mga putol na sanga o mga punongkahoy na may balat pa, na umuuga at gumigewang-gewang, ang siyang nagdudugtong sa magkabilang pampang. Sakali mang ito'y masamang tulay, ay maiinam namang gamit sa pagpraktis sa paninimbang na hindi dapat pawalang-kabuluhan.
• Ang bata'y natutuwa dahil mula sa ilog na paliguan, ay kita nila ang isang babaeng sunog na bako sa ulo na hirap hirap sa pagtawid o isang matandang nanginginig ang tuhod t nabitawan ang tungkod na nahuhulog sa tubig.
• Ang isang bagay na kapuna-puna ay masasabing parang isang tangos (matulis na bahagi) na kagubatan sa gita ng lupang linang.
• Sa gitna ng mga lupang linang ay doo'y may mga malalaking punong napakatanda na na hindi namamatay, maliban na lang kung tinamaan ng kidlat ang mayabang na tujtok at ito'y pinag aapoy.
• Sinasabing ang apoy ay hindi nagdadamay ng iba at namamatay din.
• Sa gitna ng mga lupang linang ay may malalaking bato na binibihisan ng lumot ng panahon at ng kalikasan na parang tersiyopelo (masinsin na hinabi), unti-unting kumakapal ang alikabok sa mga lingaw (nakabibinging ingay) nito, pinagsasama ang mga ito ng ulan at ang ibon ang nagtatanim ng binhi.
• nung ang bayan ay isang pulutong pa lamang ng mga dukhang kubo at sa mga pinakadaan ay maraming tumutubong damo.
• Noong panahong iyon, pumapasok doon ang mga usa at baboy-ramo kung gabi
• May isang matandang kastila na may malalim na mga mata at mataas magsalita ng tagalog
• Nag tanong ang matandang iyon kung sino ang may-ari ng gubat na dinadaluyan ng tubing na mainit, maraming tao ang nagsabi na kanila ito at binili niya ang ito na ang bayad ay damit, alahas, at kaunting pera
• Inakalang encantado ang matanda. Tinunton ng mga tao ang nangangamoy sa kagubatan at natagpuan ang matanda na nakabitin sa isang punong baliti at nabubulok na
• ano ang Dahomey?


  mga taong itim na ito'y nakababatid na ang tao'y mapaghiganti
• Saan mahahanap ang bayan ng mga patay?

  Sa gawing kanluran, sa gita ng palayan
• Ang daan papunta sa bayan ng mga patay ay isang makipot na landas na maalikabok kung tag init, at mapamamangkaan kung tag-ulan.
• Isang pintong kahoy at isang bakod na ang kalahati'y bato at kalahati'y kawayan at sanga
• May isang krus na nakatayo sa ibabaw ng isang tungtungang bato sa gita ng malaking bakuran na iyon
• ano ang mga bulaklak na nakapatong sa libingan ni don rafael ibarra?

  Adelfa, sampaga, at pensamiento
• Ano ang isa pang tawag kay kapitan tiago na pinagtatawanan?

  Sakristan Tiago
• ano ang sepulturero?


  isang tao na trabaho ang pangangalaga at paghahanda ng mga libingan.
• Ano ang musulman?


  islam (muslim)
• Ano ang pinaglalagyan ng mga buto ng mga patay na taga Nueva Guinea?

  takba - isang maliit na basket