Kunstgeschiedenis burgerlijke cultuur

• Massacultuur


  De cultuur van de grote massa, gekenmerkt door onpersoonlijkheid en oppervlakkigheid
• Massacommunicatie


  Vorm van communicatie waarbij gebruik word gemaakt van technische middelen die de informatie verzendende instantie in staat stellen gelijktijdig of nagenoeg gelijktijdig grote aantallen, veelal ruimtelijk verspreide mensen, met haar boodschappen te bereiken
• Kenmerk van massacommunicatie is dat de informatieverstrekking uitgaat van 'professionele communicators' die hun taak verrichten binnen formele instellingen, de 'massamedia' ( pers, radio, film, televisie, internet enz.)
• Massa


  Een 'soort' gelijksoortigheid. De massa = een vage term/aanduiding. Gemiddelden en voorspelbaarheid betekenen meetbaarheid.
• Cultuur = beschaving - civilizatie ( toestand van beschaafdheid van een samenleving) maar ook: het verbouwen van gewassen (= de oorsprong van cultuur)
• Massa = grote hoeveelheid; grote hoop; meute; een geheel, gevormd door verschillende delen
• Moderniteit


  Het verschijnsel van permanente verandering die het twintigste-eeuwse maatschappelijke en culturele leven heeft overheerst. Nieuwe ontwikkelingen lijken niet langer gebaseerd op het verleden en vormen vaak een breuk met de traditie.
• Verschillende visies op de aanvang van moderniteit

  • Renaissance – ontstaan van wetenschappelijke moderniteit

  Descartes – objectiviteit en wetenschappelijk onderzoek (17de eeuw)

  Vanaf 1850 - industrialisatie & technologie

  Rond 1900 – Darwin, Einstein, Freud = nieuwe concepten over de wereld gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek
• Modernisme in de kunsten

  • Ontstaat aan het eind van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw

  Kunstenaars zijn op zoek naar vernieuwing, willen origineel zijn, unieke kunstwerken maken, onafhankelijk zijn (autonomie) en willen breken met het verleden

  Kunstenaars geloven dat Kunst de maatschappij kan verbeteren (Utopie) en dat kunstenaars voorop lopen in deze ontwikkeling (Avant-Garde)

  Kunstenaars hebben ook een sterke wens tot vernieuwing van de kunst zelf. Onderzoek naar wat de essentie van kunst is (onderzoek naar vormgeving en abstractie, expressie en vervreemding), en wat het kenmerkende van elke kunstdiscipline is (grondslagen onderzoek) staat centraal in het modernisme.

  
• Kernpunten van het modernisme

  • Vernieuwing/modern zijn

  Uniciteit & Autonomie

  Utopie = Nieuwe, betere maatschappij door Kunst

  Zoeken naar essentie (grondslagen)

  Vorm onderzoek (formeel)

  Abstractie

  Atonaliteit

  Expressie

  Angst & Vervreemding
• Functies van kunst in het modernisme

  • Levensbeschouwelijk

  Esthetica

  Opdrachtgevers

  Vermaak

  Wetenschap

  Intercultureel

  
• Kenmerken van de kunsten in het modernisme

  • Muziek: Expressie/vervreemding

  Beeldende kunst: Abstractie, expressie, vervreemding

  Architectuur: Abstractie, functionalisme

  Theater: Abstractie/expressie, vervreemding

  Dans: Expressie, abstractie

  Film: Abstractie/vervreemding/expressie
• Bauhaus


  Materialen en hun eigenschappen
• Gezond wonen


  • Licht, lucht en ruimte als richtlijnen voor architecten
  • Morele aspecten van verwerpen van decoratie (Loos)
• Aspecten van theater


  • Abstractie/expressie
  • Symboliek in theaterdecors: Craig
  • Fysiek theater: Meyerhold
  • Psychologisch theater: Stanislavski
  • Vervreemding: Episch theater en vervreemdingseffecten: Brecht
  • Oosterse theater invloeden (Japan)
  • Hollywoodfilm als amusement, theatershows
• Theater


  Middel om ideeën en gevoelens uit te drukken: vervreemding, expressie, maatschappijkritiek
• Dans


  • Expressie als leidraad
  • Exotische aspecten van Les Ballets Russes
  • Grondslagenonderzoek
  • Ritme meer op de voorgrond
• Kunst


  • Gevoelens uitdrukken is belangrijke doelstelling
  • Abstractie: mens & ruimte (Schlemmer)
• Film


  • Abstractie/vervreemding/expressie
  • Filmtechniek wordt ingezet om abstracte bewegende beelden te maken, om mensen te overtuigen, te vermaken
  • Gevoelens uitdrukken; politieke ideeën uitdrukken (propaganda); Abstractie in filmexperimenten
• Belangrijke kunstenaars


  • Pablo Picasso
  • Wassily Kandinsky
  • Piet Mondriaan
  • Ernst Ludwig Kirchner
  • Constantin Brancusi
  • Salvador Dali
  • Marcel Duchamp
  • Arnold Schönberg
  • Igor Strawinsky
  • Béla Bartók
  • Erik Satie
  • Isadora Duncan
  • Michel Fokine
  • Vaslav Nijinsky
  • Martha Graham
  • Oskar Schlemmer
  • Gordon Craig
  • Vsevolod Meyerhold
  • Konstantin Stanislavski
  • Erwin Piscator
  • Berthold Brecht
  • Robert Wiene
  • Sergei Eisenstein
  • Fritz Lang
  • Man Ray
  • Charles Chaplin
• Macht en de moderne kunst

  • Kunstenaars willen onafhankelijk hun werk maken (streven naar autonomie)
  • Kunsthandelaren & Verzamelaars
  • Intendant: Sergej Diaghilev
  • Politieke relaties: futurisme - nationalisme; socialisme - internationalisme (Bauhaus, De Stijl; Constructivisme)
  • Verzet tegen de rede en de macht (in de kunst) = Surrealisme, Dadaisme, anti-kunst
• Kernconcepten moderne cultuur


  • Streven naar vernieuwing, breuk met het verleden
  • Zoeken naar originaliteit, naar de grondslagen (herleiden tot de essentie van elke discipline, via vormonderzoek op een wetenschappelijke manier - reductie)
  • Abstractie, atonaliteit
  • Streven naar autonome en universele taal, onafhankelijk van de cultuur van de beschouwer
  • Streven naar puurheid en directheid in de expressie, inspiratie daarvoor nieuwe concepten (abstractie, stilering, atonaliteit, syncope, blue note) of in niet-westerse culturen
  • Uitdrukken van (onderbewuste) gevoelens van angst en vervreemding
• Modernisme


  Expressie, essentie, vernieuwing
• Accenten binnen massacultuur vanaf 1950

  • Popart en massamedia
  • Soaps, comedy, tv-drama, videoclips
  • Musical
  • Mainstream en subculturen
  • Popmuziek, filmmuziek, elektronische muziek
  • Fusion en cross over
  • Multidisciplinaire kunst
  • Postmodernistische kunst in relatie tot massacultuur
  • Verzamelingen: bijvoorbeeld Centre Pompidou, Groninger museum
• Invalshoeken voor reflectie op massacultuur en postmodernisme

  • Kunst en religie, levensbeschouwing
  • Visies op geschiedenis: fragmentarisch; opgeven van vooruitgangsidee; richtinggevende ideologieën zijn er niet; consumeren, vermaakt worden
  • Postmodernisme, Jencks
  • Grote verscheidenheid in levensbeschouwingen waaronder relativisme, cynisme, 'no illusion' (punk), hedonisme
  • Veelheid van betekenissen door citaten en fragmenten; realiteiten; eigen fantasieën (Eco)
  • Kunst en esthetica
  • Kunst en vermaak
  • Kunst, wetenschap en techniek
  • Kunst intercultureel

  
• Massacultuur


  • Onpersoonlijkheid en oppervlakkigheid
  • Consumptiemaatschappij, kapitalistische systeem, winst gerichte vrije markteconomie
  • Massamedia en massacommunicatie
• Postmodernisme


  • Kritiek op modernisme: a-historisch, onherkenbare abstractie, te grote vereenvoudiging door reductie, objectiviteit nastreven
  • Andere accenten: subjectieve standpunten, pluralisme en relativering, geen grote verhalen meer, complexiteit, verschillende fragmentarische visies op de werkelijkheid, cultuurrelativisme, herkenbaarheid, geen uniciteit en originaliteit meer
  • Aandacht voor rol van massaproductie, massacommunicatie en massamedia in de cultuur
• Kernpunten massacultuur en postmodernisme

  • Geen vaststaande esthetische normen, veel eclecticisme en historicisme
  • Herwaardering ornament
  • Grensoverschrijdingen van veel kunstdisciplines
  • Herwaardering verhalende verwijzingen
  • Complexiteit en tegenspraak (Venturi)
  • Herwaardering figuratie
  • Cultuurrelativisme
  • Natuur: natuur en clichés over de natuur
  • Originaliteit: hoeft niet; clichés en (stijl)citaten mogen
  • High Art & Low Culture (Kirk Varnedoe)

  
• Voorbeelden van massacultuur


  • Pop-Art
  • Popmuziek
  • Videoclips
  • Streetdance
  • Soaps, Tv-series, reclame
  • Hollywoodblockbusters
  • Musicals
• Fragmentarisch


  Geschiedenis is niet één lijnrecht proces in de tijd, waarbij alles steeds beter wordt. Maar geschiedenis kun je vanuit verschillende tijden of visies op een compleet andere manier bekijken.
• Interpretatie van de geschiedenis

  Tijdgebonden, cultuurgebonden en wordt subjectief geconstrueerd. Er is kan dus geen sprake zijn van één lijnrechte of één juiste visie op geschiedenis.
• Kernpunten (massa/postmodern)


  • Geen vaststaande esthetische normen, veel eclecticisme en historicisme
  • Herwaardering ornament
  • Grensoverschrijdingen van veel kunstdisciplines
  • Herwaardering verhalende verwijzingen
  • Complexiteit en tegenspraak (Venturi)
  • Herwaardering figuratie
  • Cultuurrelativisme
  • Natuur: natuur en clichés over de natuur
  • Originaliteit: hoeft niet; clichés en (stijl)citaten mogen
  • High Art & Low Culture (Kirk Varnedoe)

  
• Massacultuur


  • Pop-Art
  • Popmuziek
  • Videoclips
  • Streetdance
  • Soaps, Tv-series, reclame
  • Hollywoodblockbusters
  • Musicals
  • Stripverhalen
  • Modeshows
  • Mega-tentoonstellingen
  • Urban entertainment centra: winkelcentra met amusement/uitgaanscentra
• Postmoderne kunstenaars


  • Design: Memphis, Alessi
  • Mode: Jean-Paul Gaultier, Vivienne Westwood
  • Architectuur: Robert Venturi, Philip Johnson, Michael Graves, James Stirling, Charles Moore, Aldo Rossi, Rob & Léon Krier
  • Beeldend: Andy Warhol, Keith Haring, Jeff Koons, Damien Hirst
  • Muziek: David Bowie, Madonna, David Byrne & Brian Eno, kraftwerk
  • Drama (theater): Dogtroep, Orkater, Paardenkathedraal, Regiseur: Dirk Tanghe; Robert Wilson; Jan Fabre; toneelschrijver: Ben Elton
  • Dans: NDTII, Anna Teresa de Keersmaeker, Conny Janssen
  • Film: The Matrix, The Truman Show
  • Videoclip/filmregisseurs: Chris Cunningham, Mark Romanek, Spike Jonze, Michel Gondry
• Functies van kunst


  • Levensbeschouwelijk: Visies op geschiedenis: fragmentarisch; opgeven van vooruitgangsidee; richtinggevende ideologieën zijn er niet meer; consumeren, vermaakt worden
  • Esthetica: zie kernpunten massacultuur/postmodernisme
  • Opdrachtgevers: marktmechanismen (sterrendom, reclame, sponsoring) maar ook subsidies (voor meer avant-garde, experimentele kunst)
  • Vermaak: alle vormen die bij Massacultuur genoemd worden
  • Wetenschap: Reproduceerbaarheid; Computertechnieken en elektronische kunst; virtual reality; Audiovisuele media
  • Intercultureel: (Stijl)citaten uit verschillende culturen, c.q. subculturen; Fusion, cross over; Wereldwijd opereren van kunstenaars; Westerse (moderne kunst) als maatstaf versus cultuurrelativisme

  
• Postmodernisme brengt: RELATIVERING - GEEN GROTE VERHALEN MEER (communisme, katholicisme etc.) - COMPLEXITEIT, PLURALISME & FRAGMENTARISCHE VISIES – CULTUURRELATIVISME – HERKENBAARHEID - GEEN UNICITEIT/ORIGINALITEIT MEER
• Aandacht voor de rol van MASSAPRODUCTIE, MASSACOMMUNICATIE en MASSAMEDIA in de cultuur
• Big ideas - massacultuur & postmodernisme

  • Authenticiteit: Moet kunst origineel en uniek zijn? Kan een kopie origineel zijn?
  • Kunst = entertainment: De massa wil vermaakt worden en consumeren
  • Cultuur = geconstrueerd: Cultuur is niet de werkelijkheid maar wordt geconstrueerd door mensen
  • Identiteit = geconstrueerd: Jeugdcultuur – subcultuur – verzetten tegen de macht en de massa
• Kenmerken postmodernisme (invalshoek 2)

  • Geen vaststaande esthetische normen
  • Herwaardering ornament
  • Grensoverschrijdingen van veel kunstdisciplines
  • Herwaardering verhalende verwijzingen
  • Complexiteit en tegenspraak (Venturi)
  • Herwaardering figuratie
  • Cultuurrelativisme
  • Natuur: natuur en clichés over de natuur
  • Originaliteit: hoeft niet; clichés en (stijl)citaten mogen
  • High Art & Low Culture

  
• Massacultuur: de cultuur van de grote massa, gekenmerkt door onpersoonlijkheid en oppervlakkigheid