Filipino

• Tagpuan at Simbolo

  Mga elemento na ginagamit ng nobelista upang maipahayag ang kanyang nais sabihin sa kanyang akda
• Mahalagang maipahayag ng nobelista ang kanyang nais sabihin sa kanyang akda
• Paglalahad ng katotohanan

  Malaking tulong upang mapalutang ang nais ipahiwatig ng akda
• Paggamit ng mga angkop na tagpuan

  Nakakaakay sa mga mambabasa na madama ang nais ipahiwatig ng akda
• Bapor Tabo


  Lipunang Walang Direksyon
• Mga nilalang na bumubuo ng lipunang Pilipino sa panahon ni Rizal


  • Mga makapangyarihan
  • Mga banal
  • Mga mayayaman
  • Mga pinakamababa at pinakamaruming tao sa lipunan
• Nakasakay silang lahat sa bapor. Hindi alam kung kailan makararating sa kanilang patutunguhan. Walang katiyakan kung makakausad nang mabilis o hindi
• Malapad-na-Bato


  Larawan ng bansang Pilipinas noong bago dumating ang mga Kastila at sakupin ito hanggang sa panahong ang bansa ay mapasailalim sa kanilang pamamahala
• Ang Malapad na Batumbahay na sagrado noon pang dumating ang mga Kastila at di umano'y tinitirhan ng mga espiritu. Subalit nang mawala ang pamahiing iyon at tampalasanin, ito ay naging pugad ng mga tulisan
• Klase ng Pisika


  Lipunang Pakitang-tao
• Ang malaking laboratoryo sa Pisika ay laging inihahanda sa mga panauhing darating at hindi sa pag-aaral. Isa ito sa sakit ng ating lipunan- ang pagpapakitang-tao
• Perya sa Quiapo


  Tau-tauhang Lipunan
• Nasa perya ang iba't ibang uri ng tao. Bagamat pare-pareho ay magkakaiba ng katayuan sa lipunan
• Ang mga manyikang galing sa Europa na tunay ngang magaganda, subalit ang mga yari sa Pilipinas ay nakakatakot ang hitsura. Ito ay itinuturing na isang simbolo
• Mga Kadayaan


  Kasamaan ng mga Prayle
• Ang pagkatakot at tuluyang pagkakahimatay ni Pari Salvi ay nagpapakilala ng pagtanggap ng mga prayle sa kanilang kasamaa't pagkakasala
• Mga Ayos-Maynila


  Uri ng Tao sa Lipunang Pilipino
• Pinatunayan dito na karaniwan sa maraming tao ang pagwawalang-bahala sa kapakanan ng kapwa at ng bayan. Walang iniisip ang marami kundi ang kagalingang pansarili
• Si Kapitan Tiyago at ang Lipunang Pilipino


  Unti-unting pagkaupos ng lipunang Pilipino
• Sa pamamagitan ng kalagayan ni Kapitan Tiyago ay malinaw na naipakita ng nobela ni Rizal ang unti-unting pagwasak ng lipunang Pilipino
• Ang Prayle at ang Pilipino

  Sistema ng Edukasyong Pilipino
• Takot ang mga prayle na matuto ang mga Pilipino at baka sila ay lumaban. Malinaw na inilantad sa kabanatang ito na ang mga Pilipino ay dapat manatiling mangmang
• Ang Katapusan at Katotohanan

  Kayamanan ay malaking tukso sa buhay ng tao. Kailangang maging mabuti ang kaparaanan upang maging mabuti ang wakas. Kung walang kalayaan ay walang katarungan. Ang kalayaa'y maaaring makamit sa tulong ng pagpapataas ng uri ng katuwiran at ng karangalan ng tao
• Matindi ang sagutan at parang nasukol si Padre Fernandez. Tinitigan niya si Isagani.
• Ito ay parang higante sa kanyang paningin, lubhang mahalaga, at di magagapi. Sa buong buhay niya, noon lamang siya nahalay at natalo ng isang mag-aaral na Pilipino.
• Nagsisi siya kung bakit siya pa ang nag-udyok ng pag-uusap na iyon. Ngunit huli na ang lahat. Sa kanyang kagipitan at sa harap ng gayong kahigpit na kalaban, naghanap siya ng mabuting kalasag. At ang ginamit niya ay ang pamahalaan.
• Ang kayamanan ay malaking tukso sa buhay ng tao. Kailangang maging mabuti ang kaparaanan upang maging mabuti ang wakas.
• Binibigyang-diin ang katotohanang kung walang kalayaan ay walang katarungan. Ang kalayaa'y maaaring makamit sa tulong ng pagpapataas ng uri ng katuwiran at ng karangalan ng tao.
• Tumingin si Padre Florentino sa dako ng kanyang paanan. Sa ibaba'y makikita ang paghampas ng mga maiitim na alon ng Pasipiko sa mga ukab ng tao. Ito'y lumilikha ng mga ugong na parang kulog na sabay sa pagningning na wari'y apoy ang mga alon at mga bula.
• Dahil sa tama ng sinag ng buwan, nawaring dakot-dakot na brilyanteng inihahagis sa bangin ng isang henyo ng kailaliman.
• Nag-iisa siya. Ang ulilang baybayin ay nagtatapos sa malayo na tila isang ulap na pinagpawing unti-unti ng buwan hanggang sa makiisa sa lalong malayong dakong abot ng tanaw. Ang kagubatan ay bumubulong ng mga tinig na walang linaw.
• Sa gayo'y inihagis ng matanda ang maleta sa dagat sa tulong ng kanyang malalakas na bisig. Umikot makailan at matuling tumungo sa kailaliman, gumuhit ng pabalantok at naglalarawan sa kanyang makinis na ibabaw tanda ng pagtilapon ng mga patak, nakarinig ng isang bulwak at naghilom ang tubig. Matapos malulon ang kayamanan.
• Romantisismo


  Namamayani ang emosyon o likas na kalayaan. Pinaiiral dito ang sentimentalismo at ideyalismo. Higit na pinahahalagahan dito ang damdamin kaysa ideyang siyentipiko. Naniniwala ang mga romantiko sa lipunang makatao, demokratiko at patuloy sa pag-unlad. Higit silang naniniwala sa inspirasyon at imahinasyon bilang natatanging instrumento para matuklasan ang nakakubling katotohanan, kabutihn at kagandahan. Pinahahalagahan ng isang romantesista ang kalikasang personal, kahalagahang kombensyunal, katotohanan, kabutihan at kagandahan.
• Humanismo


  Ang pananaw na ito ay nagbibigay ng pangunahing halaga sa tao dahil dito ang tao ang sentro ng daigdig, ang sukatan ng bagay at panginoon ng kanyang sarili. Pokus ng teoryang ito ay ang itinuturing na sibilisado ang mga taong nakatuntong ng pag-aaral na kumikilala sa kultura. Nakasulat ang panitikan ng mga humanista sa wikang angkop sa akdang susulatin gaya ng magkakaugnay at nagkakaisang balangkas, may buong kaisipan, nakaaaliw at may pagpapahalaga sa katotohanan.
• Naturalismo


  Ang pananaw na ito ay matapat at walang pinipiling representasyon ng realidad. Ipinapakita nito na ang buhay ay tila isang marumi, mabangis at walang awang kagubatan; ang indibidwal ay produkto ng kanyang kapaligiran at pinanggalingan; mahina ang hawak ng tauhan sa kanyang buhay; pesimista siya sa simula pa lamang; ang akda ay nagbibigay-diin sa namamana at pisikal na katangiang likas sa tao kaysa katangiang moral; at ito'y may simpleng tauhan na may di mapigil na mga damdamin. Ito'y teoryang pampanitikan na naniniwalang walang malayang kagustuhan ang isang tao dahil ang kanyang buhay ay hinuhubog lamang ng kanyang herediti at kapaligiran. Ito ang teoryang nag-uugnay ng syentipikong pamamaraan sa pilospiya sa pamamagitan ng paniniwalang lahat ng nilalang at pangyayari sa sangkalawakan ay natural at ang lahat ng karunungan ay maaaring dumaan sa masusing pagsusuri Nagpapakita na kahit simpleng tao ay dumadaan rin sa mahirap na suliraning panlipunan. Ang akdang literari sa teoryang ito ay naglalarawan ng kasamaan ng tao sa daigdig na higit na maganda ang marumi at karumal-dumal na pangyayari. Nabibigyang pansin din sa teoryang ito ang mga saloobin, damdamin, kilos at gawi ng mga tauhan.
• Eksistensyalismo


  Sa pananaw na ito ay may kalayaan at hangaring awtentiko ang tanging nais kilalanin dito. Sa pananaw na ito, walang ibang tao ang kapareho niya. Ang kanyang pag-iisip, damdamin, kaalaman at kamatayan ay kanya lamang. Walang makapagsasabi ng kung alin ang tama o mali maliban sa taong nakaranas sa pinag-uusapan. Ang pananaw na ito ay walang sariling simulain. Maihahambing ang teoryang ito sa dalawang teorya: ang romantisismo dahil sa mahilig sa paghanap ng tunay na paraan ng tunay na pagpapahayag o ekspresyon; at ang modernismo dahil nagpipilit itong magwasak ng kasaysayan. Ang layunin ng panitikan ay ipakita na may kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon para sa kanyang sarili na siyang pinakasentro ng kanyang pananatili sa mundo (human existence).
• Realismo


  Higit na nahalaga ang katotohanan kaysa kagandahan. Sa teoryang ito, ang sinumang tao, anumang bagay at lipunan, ay dapat maging makatotohanan ang isasagawang paglalarawan o paglalahad. Nakasentro sa pananaw na ito ang uri ng paksa ng isang akda kaysa sa paraan ng paglalahad nito. Ang paksa ng akdang makatotohanan ay nakapokus sa sosyo-politikal, kalayaan at katapangan para sa mga naapi gayundin ang kahirapan, kamangmangan, karahasan, krimen, bisyo, katiwalian, kawalan ng katarungan, prostitusyon, at iba pa. Patuloy at walang hanggang pagbabago ang nais pairalin ng teoryang ito kung kayat ang katotohanan ang una at huling hantungan ninuman. Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga karanasan at nasaksihan ng may-akda sa kanyang lipunan. Samakatuwid, ang panitikan ay hango sa totoong buhay ngunit hindi tuwirang totoo sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at pagkaepektibo ng kanyang sinulat.
• Klasisismo

  Ang pananaw na ito ay mula sa itaas pababa. Mataas ang uri ng nasa itaas at mababa ang uri ng nasa baba. Dahil dito nasa taas ang kapangyarihan at ang lahat ng nauukol sa sukdulan ng karangalan katulad ng katotohanan, kagandahan at kabutihan. Natural lamang na nahahati sa iba't ibang uri ang lahat ng bagay gaya ng matalinong tao at taong hangal, makapangyaraihan at sunud-sunuran, pinakamayaman at pulubi.
• Klasisismo


  Ang pananaw na ito ay mula sa itaas pababa. Mataas ang uri ng nasa itaas at mababa ang uri ng nasa baba. Dahil dito nasa taas ang kapangyarihan at ang lahat ng nauukol sa sukdulan ng karangalan katulad ng katotohanan, kagandahan at kabutihan
• Ang layunin ng panitikan sa pananaw ng klasisismo ay maglahad ng mga pangyayaring payak, ukol sa pagkakaiba ng estado sa buhay ng dalawang nag-iibigan, karaniwan ang daloy ng mga pangyayari, matipid at piling-pili sa paggamit ng mga salita at laging nagtatapos nang may kaayusan