esp q4 reviewer

• kilos-loob

  • nagbibigay sa tao ng kakayahang gumawa, kumilos, pumili at magmahal
  • nagdadala sa atin na piliin ang mauti, magkaroon ng disiplina sa sarili, patibayin ang unibersal na katotohanan at pat panatilihin ang pagsasagawa nito nang paulit-ulit.
• Isyu

  • mahalagang katanungan na kinapapalooban ng dalawa o higit pang mga panig o posisyon na magkakasalungat at nangangailangan ng mapanuring pag-aaral upang malutas
• "Perspective: Current Issues in Values Education" (De Torre, 1992)

  • "Ang buhay ng tao ay maitututring na pangunahing pagpapahalaga. Ang isang tao ay hindi maaaring gumawa at mag-ambag sa lipunan kung wala siyang buhay. Ang isang tao ay dapat unang isilang upang mapaunlad ang kaniyang sarili at makapaglingkod sa kapwa, pamayanan at bansa.. Kaya kinakailangang isilang at mabuhay siya."
• Paggamit ng bawal na gamot

  • isang estadong sikiko (psychic) o pisikal na pagdedepende sa isang mapanganib na gamot, na nangyayari matapos gumammit nito nang paulit-ulit at sa tuloy-tuloy na pagkakataon. - Agapay, 2007
• Peer group

  • samahan o barkada
• alkoholismo

  • labis na pagkonsumo ng alak
• aborsiyon


  • kilala din bilang pagpapalaglag ay pag-alis ng isang fetus o sanggol sa sinapupunan ng ina.
• Pro-Life


  • Itinuturing isang tao mula sa sandali ng paglilihi
  • dapat harapin ang kahihinatnan ng pagbubuntis kung ito ay resulta ng kapabayaan
  • pag-iisip na baka bawin itong regular na paraan upang hindi matuloy ang pagbubuntis
  • ang lahat ng sanggol ay may potensyal
  • dahil sa paniniwala na ang pakikipagtalik ay para sa layuning pagpaparami
• Pro-choice 


  • ang lahat ng isilang sa mundo ay dapat mahalin at alagaan
  • ang fetus ay hindi pa maituturing isang ganap na tao
  • sa mga kason rape o incest
  • kakulangan ng kapasidad sa bahay-ampunan
  • ang aborsiyon ay ligtas na pamamaraan
• kusa (miscarriage)


  pagkawala ng isang sanggol bago ang ika-20 linggo ng pagbubuntis. ito ay tumutukoy sa mga natural na pangyayari
• sapilitan (induced) 


  pagwawakas ng pagbubuntis at pagpapaalis ng isang sanggol sa pamamagitan ng pag-opea o pagpapainom ng gamot
• Ang prinsipyo ng double effect 


  ayon kay sto. tomas de aquino, may mga oras kung kailan ang isang kilos na nararapat gawin ay maaaring magdala ng mabuti at masamang epekto. bilang resulta, nagkakaroon ng problemang etikal.
• apat na kondisyon na matutugunan ang masamang epekto 


  • ang layuning ng kilos ay nararapat na mabuti
  • ang masamang epekto ay hindi dapat direktang nilayon ngunit bunga lamang ng naunang kilos na may layuning mabuti
  • ang mabuting layunin ay hindi dapat makuha sa pamamagitan ng masamang paraan.
  • kinakailangan ang pagkakaroon ng mabigat at makatuwirang dahilan upang maging katanggap-tanggap ang masamang epekto.
• pagpapatiwakal


  sadyang pagtikil ng isang tao sa sariling buhay at naaayon sa sariling kagustuhan.
• Self Mastery (2012)


  ayon kay Eduardo A. Morato, upang mapigilan ang kawalan ng pag-asa, kinakailangang mag-isip ang isang tao ng mga malalaking posibilidad at nararanging mga paraan upang harapin ang kaniyang kinabukasan.
• Euthanasia (Mercy Killing) / assisted suicide 


  • isang gawain kung saan napadadali ang kamatayan ng isang taong may matindi at wala nang lunas na karamdaman
  • kadahilanang pagnanais o motibo ang isang biktima na wakasan ang kaniyang buhay, ngunit isang tao na may kaalaman s akaniyang sitwasyon ang gagawa nito para sa kaniya.
• Paano ang buhay para sa mga di-normal

  • Ayon kay Papa Francis ng Roma, "Ang buhay ng tao ay napakahalaga; kahit na ang mga pinakamahihina at madaling matukso, mga may sakit, matatanda, mga hindi pa isinisilang at mahihirap, ay mga obra ng Diyos na ginawa sa sa sarili niyang imahe, laan upang mabuhay magpakailanman, at karapat-dapat ng mataas na paggalng."
  • tumutukoy sa dignidad ng tao na nagmula sa diyos.
• pagtatalik bago ikasal (pre-marital sex)


  gawaing pagtatalik ng isang babae at lalaki na wala pa sa wastong edad o nas aedad na subalit hindi pa kasal
• pornograpiya


  nanggaling sa salitang griyego "porne" na may kahulugang prostitute oat "graphos" na nangangahulagang pagsulat o paglarawan.
• ano ang masama sa pornograpiya

  pag-iiba ng asal. ang mga seksuwal na damdamin na ipinagkaloob ay nagiging makamundo at mapagnasa.

  • ayon kay immanuel kant, nauuwi sa kawalang-dangal o nagpapababa sa kalikasan ng tao ang mga makamundong pagnanasa
• pang-aabusong seksuwal


  pang-aabuso ay isinasagawa ng isang nakatatanda na siyang pumupuwersa sa isang nakababata upang gawin ang isang gawaing seksuwal.
• Prostitusyon 


  pinakamatandang propesyon o gawain ay ang pagbibigay ng pandaliang-aliw kapalit ng pera.
• Konsento


  hindi nagpapabuti sa kaniyang kilos (prostitusyon)
• mga nagsasawalang-bahala sa sumusunod na katotohanan


  1. nilikha ng diyos ang tao na mabuti at tumutungo sa sariling kaganapan, at ang pagtungo sa kaganapang ito ay malaya at may kamalayan
  2. ang tao ay may espiritwal na kaluluwa (porma) at katawan (materya) na kumikilos na magkatugma tungo sa isang telos o layunin
  3. upang marating ang kaniyang telos o layunin, kailangang gamitin ng tao ang kaniyang isip at kilos-loob na siyang magpapasiya kung ang kilos at pamamaraan ay mabuti o masama
• jocose lies

  sinasabi o sinasambit para maghatid ng kasiyahan lamang.
• officious lies 


  nagpapahayag upang ipagtanggol ang kaniyang sarili o di kaya ay paglikha ng isang usaping kahiya-hiya upang dito maibaling.
• pernicious lies 


  sumisira ng reputasyon ng isang tao na pumapabor sa interes o kapakanan ng iba
• natural secrets 


  sikreto na nakaugat sa batas moral.
• promised secrets


  lihim na ipinangako ng taong pinagkatiwalaan nito
• committed or entrusted secret


  naging lihim bago ang mga impormasyon at kaalaman sa isang bagay ay nabunyag
• hayag


  ipinangako o kaya sinabi ng pasalita o kahit pasulat
• di hayag

  walang tiyak na pangakong sinabi
• plagiarism


  • isang paglabag ng intellectual honesty
  • isyu na may kaugnayan sa pananagutan sa pagpahayag ng katotohanan at katapatan sa mga datos at iba pa ngunit hindi kinilala ang pinagmulan bagkus, nabuo lamang dahil sa ilegal na pangongopya
• intellectual honesty


  orihinal na ideya. salita at mga datos na nakuha at nahiram na dapat bigyan ng kredito o pagkilala sa may-akda
• intellectual piracy


  pag;abag karapatang pang-ari o copyright infringement ay naipapakita sa paggamit nang walang pahintulot mga orihinal na gawa ng isang taong pinoprotektahan ng law of copyright
• piracy


  isang uri ng pagnanakaw o ilegal na pang-aabuso sa mga barko na naglalayag sa karagatan.
• whistleblowing


  akto o hayagang kilos ng pagsisiwalat mula sa tao na karaniwan ay empleyado ng gobyerno o pribadong organisasyon/korporasyon
• korapsiyon


  sistema ng pagnanakaw o pagbubukas ng pera. tumutukoy sa espiritwal o moral na kwalan ng kalinisan at paglihis sa anumang kanais-nais na asal
• pakikipagsabwatan (kolusyon)


  iligal na pandadaya o panloloko, halimbawa ang pagtatakda ng mga presyo at pandaraya sa halalan
• bribery o panunuhol


  pagbibigay ng kaloob o hando sa anyo ng salabi o regalo pamalit sa pabor na ibinigay ng tumanggap