daearyddiaeth uned 1 tirwedd arfordirol

• beth mae gweithrediad arfordirol fel system

  mewnbynnau

  allbynnau

  trosglwyddiadau

  storfeydd
• beth yw system mewnbynnau yn cynnwys i tirwedd arfordirol

  mewnbwn o egni wynt,tonnau a llanwau; gwaddod o brosesau hindreulio ac erydiad
• beth yw allbynnau o system tirweddau arfordirol

  gwaddod sy'n cael ei symud gan ddrift y glannau a gwaddodion sy'n cael eu dyddodi fel tirffurfiau fel twyni tywod
• beth yw trosglwyddiadau fel system yn tirwedd arfordirol

  prosesau fel erydiad a thrawsgludiad sy'n gallu symud gwaddod o amgylch y system
• beth yw storfeydd fel system tirwedd arfordiol

  gwaddod sy'n cael ei dyddodi mewn tirffurfiau (clogwyni )
• beth yw cyllideb waddod

  mae'n enw ar y cydbwysedd rhwng mewnbwn ,storfa,allbwn gwaddod syn system agored( gall symud o ffin y system i'r amgylchedd o'i amgylch )
• beth sy'n wneud y gyllideb yn gytbwys ( ecwilibriwm cyflwr sefydlog)

  pan mae mewnbwny gwaddod =allbwn gwaddod
• beth syn achosi gyllideb anghytbwys

  ffactorau fel gweithgaredd dynol sy'n lleihau y mewnbwn gwaddod
• beth sy'n fedru digwydd pam mae yno anghytbwys

  gallwch arwain at fwy o erydiad ymhellach ar hyd y morlin
• beth yw celloedd gwaddod(gell arfordirol)

  darn o forlin lle mae gyllideb gwaddod yn hunangynhwysol
• sut mae ecwilibriwm dynamig afordirol gallu newid

  mae'n system agored felly mae amrwyiad yn digwydd trwy newid mewn amodau egni fel stormydd
• beth yw mathau o ecwilibriwm

  ecwilibriwm cyflwr sefydlog

  ecwilibriwm meta-sefydlog
• beth yw ecwilibriwm cyflwr sefydlog

  dydyr newid mewn egni syn gael effaith ac newid y forlin ddim yn wahanol i amodau tymor hir cyfartalog
• beth yw ecwilibirwm meta-sefydlog

  pam mae parth arfordirol ynnewid o yn cyflwr o ecwilibriwm i un arall (one to another) gan digwyddiad syn achosi gan newid mewn amodau
• beth yw ecwilibriwm dynamig

  cyflwr o ecwilibriwm yn newid dros raddfa amser hir ( newid hinsawdd ar lefelau y mor ac ymosodiad tonnau )
• beth yw adborth yn tirwedd arfordirol

  ganlyniad o digwyddiad i newid mewn y system arfordirol gan helpu system addasu
• beth yw mathau o adborth

  adborth cadarnhaol

  adborth negyddol
• beth yw adborth cadarnhaol

  adborth sy'n cynyddu y newid i cychwynnol a digwyddodd ( worsen the affect from the original)
• beth yw adboth negyddol

  adborth syn lleihau y effaith y newid gan help y arfordir i ddychwelyd i'w gyflwyr gwreiddiol ( improves it from original situation )
• beth syn effeithio ar amrywiadau tymhorol/amseryddol

  llanwau, cerryntau a thonnau syn mewnbynnu y systemau egni arforidirol
• beth yw llanwau

  yw lefel y mor yn codi ac gostwng gan y effaith ddisgyrchol y lleuad (a haul ond mewn rhaddau llai )
• beth yw ffactorau llanwau pt1

  effaith disgyrchol y lleuad ar haul yn tynnu dwr y ddaear tuag ato i greu llanw uchel ac i gydbwyso rhaid iddo codi lefel y mor ar ochor arall y ddaear

  rhwng y dau ardal mae lefel mor yn is (llanwau isel)

  symudiadau y ddaear,y lleuad ar haul yn arwain at newidiadau yn y disgyrchiant ac llanwau
• beth yw ffactorau llanwau pt2

  ddwy waith y mis mae'r ddaear,lleuad a'r haul wedi halinio felly mae tynfa disgyrchiant ar ei gryfaf gan greu llanw mawr ( only on new moon and full moon)

  pan mae lleuad ac haul ar 90 gradd o ei gilydd mae disgyrchiant ar ei wanach ( llanw bach )
• beth yw amrediad llanw

  mae amrediad llanw yn pam mae yna gwahaniaeth mewn uchder rhwng y penllaw a llanw isel yn ystod gylchred lanwol misol
• beth yw ceryntau alltraeth ac atraeth

  yw llifoedd i ddwr sy'n parth arfordirol
• beth yw tri math o ceryntau alltraeth ac atraeth

  ceryntau llanw

  ceryntau normal y traeth

  cerynntau'r glannau
• beth yw cerryntau llanw

  pam mae dwr yn gorlifo path rhynglanwol ar lanw uch gan symud a dyddodi gwaddod

  wrth i llanw llifo yn nol i mor ( trai) mae gwaddod yn symud i cyferiad arall
• beth yw ceryntau normal traeth

  pam mae tonnau wedi halinio yn baralel i'r morlin gan wthio dwr i fyny'r traeth

  gallwch ffyrddio sianelau ddwr cyflum a cryf o enw ceryntau terfol
• beth yw ceryntau'r glannau

  tonnau syn cyrraedd y lan ar ongl arosgo ond yn dychwelyd yn syth i lawr y traeth gan symud yn paralel i lan
• sut mae adeiledd tonnau ei greu

  gan trosglwyddiad egni o'r gwynt syn chwythu dros wyneb y mor
• beth yw mathau o tonnau

  tonnau adeiladol ( yn y haf)

  tonnau distrwyiol( yn y gaeaf)
• beth yw tonnau adeiladol pt1

  tonnau syn cael torddwr cryf ac ton yn torri yn ysgafn syn tarro cefnen syn gwythio y gwaddodion fyny'r traeth
• beth yw tonnau distrwyiol

  tonnau syn cael tynddwr cryf syn greu ton sy'n plymio gan tynnu gwaddod syn gael ei erydu a'i ddyddodi alltraeth gan greu proffil serth i cefnen
• nodweddion tonnau adeiladol

  1. uchder ton llai na 1 metr
  2. hyd y don , at 100 metr o hyd rhyng pob brig
  3. cyfnod ton hirach 6-8 munud i bob un
  4. serth y ton yn graddol
  5. egni don isel
  6. torddwr
  7. defnydd i ffyrddio ysgafell ac graddiant uchaf
• nodweddion tonnau distrywiol

  1. uchder y ton mwy na 1 metr
  2. hyd y ton byr 20 metr rhyng bob brig
  3. cyfnod don bir 10-14 yn torri bob munud
  4. serth ton yn serth (plymio)
  5. egni ton uchel
  6. tynddwr
  7. symud defnydd lawr y traeth
• beth yw amgycheddau arfordirol egni uchel

  forlinau erydol, creigiog.
• beth syn effeithio ar amgylcheddau arfordirol egni uchel (clogwyni)

  hindreuliad ffisegol,cemegol a biolegol

  mas-symudiad e.e cwymp creigiau

  prosesau trawsgludiad yn symud defnydd o'r morlin neu ar hyd morlin
• beth yw amgycheddau arfordirol egni isel

  broses gan dyddodiad , ble mae morlinau aberol yn forlinau egni isel lle mae arweddion fel fflatiau llaid yn datblygu
• beth sy'n gael ei greu gan amgylcheddau arforfdirol egni isel

  morlinau tywodlyd ac arweddion cysylltiedig fel tywni tywod,tafodau a barrau
• ffactorau syn effeithio ar brosesau a thirffurfiau arfordirol

  tonnau

  plygiant tonnau

  adlewyrchiad tonnau

  ffactorau litholegol