Literatuur

• Koude Oorlog


  Voortdurende dreiging tussen het kapitalistisch en democratisch blok van de Verenigde Staten en bondgenoten tegenover de Sovjet-Unie en satellietstaten in Oost-Europa
• Dekolonisatieproces


  Proces na de Tweede Wereldoorlog, dat leidde tot het einde van de westerse koloniale overheersing in Afrika en Azië
• Moderniteit


  De periode van Europese economische en intellectuele dominantie in de wereld, die na de Tweede Wereldoorlog geleidelijk veranderde, o.a. door dekolonisatieproces
• Overlevingsmaatschappij


  Maatschappij waarin bewoners geconfronteerd worden met levensmiddelenschaarste en woningnood, o.a. bij wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog
• Verzuiling


  Organiseren van het dagelijks leven in eigen religieuze kring met eigen partijen, kranten, verenigingen en de wens voor eigen scholen
• Jeugdcultuur

  Cultuur van de jeugd die zich rebellerend afzet tegen de gevestigde generatie
• Tegencultuur


  Cultuur die zich afzet tegen de heersende cultuur, bijvoorbeeld jeugdcultuur
• Restauratie


  Periode in Nederland na de Tweede Wereldoorlog waarin veel mensen het herstel van de traditionele gezagsverhoudingen en rust en orde nastreefden
• Consumptiemaatschappij


  Samenleving waarbij de economie draait om het ge- en verbruiken van zoveel mogelijk producten van producenten door consumenten
• Belevenismaatschappij


  Maatschappij die meer individueel-psychologisch gericht is en het accent legt op innerlijke groei, persoonlijke emancipatie en het belang van individueel genieten
• Existentialisme


  Kunststroming die uitging van de filosofie van Sartre: de mens krijgt eerst een bestaan en pas door zijn vrije wil, verantwoordelijkheid en daden zal hij iemand zijn en worden
• Kritische theorie


  Filosofische levensopvatting van een groep filosofen en studenten in de jaren 60 in Duitsland die de maatschappij beschouwde als een totaliteit die het hele leven bepaalde
• Abstracte kunst


  Richting in de moderne kunst waarbij de vorm op zichzelf staat en er geen realistische weergave van zaken uit de werkelijkheid is
• Cobra


  Groep van Nederlandse, Deense en Belgische schilders in de jaren 50 van de 20ste eeuw die spontaan en improviserend schilderden met felle kleuren
• Popart


  Dominante kunststroming in de jaren 60 van de vorige eeuw, waarin figuratief wordt gewerkt en waarbij de kunstenaars zich laten inspireren door onderwerpen uit de massacultuur
• Paperbacks


  Betaalbare uitgaven van een boek, herkenbaar aan de slappe kaft
• Oorlogstrauma


  Een trauma dat een persoon opgelopen heeft tijdens een oorlog
• Antiheld


  Een personage dat niet goed in staat is richting te geven aan zijn eigen leven
• Pessimistisch wereldbeeld


  Een negatieve en sombere kijk op de wereld van dat moment
• Realisme-effect


  Beschrijving van een detail of ogenschijnlijk onbetekend verhaalelement uit de realiteit, waardoor lezers het idee krijgen dat de tekst realistisch of een waarheidsgetrouwe weergave van een gebeurtenis of situatie is
• Defictionalisering


  Benadrukken van de realistische beschrijving van de concrete werkelijkheid
• Realisme


  Kunstvorm die gericht is op eigentijdse onderwerpen en eigentijdse werkelijkheid, die ook natuurgetrouw (realistisch) kunnen worden weergegeven
• Historische roman


  Roman die zich in het verleden afspeelt
• Experimentele roman


  Roman waarin het kunstmatige karakter van literatuur wordt benadrukt
• Realisme


  Kunstvorm gericht op eigentijdse onderwerpen en eigentijdse werkelijkheid, die ook natuurgetrouw (realistisch) kunnen worden weergegeven
• Experimentele roman


  Roman waarin het kunstmatige karakter van literatuur wordt onderzocht en benadrukt
• Experimentele roman


  • Met duidelijk herkenbare personages met een vaste identiteit
  • Bewuste breuk met realistische romans
  • Veel vervreemdingstechnieken
• Vervreemdingstechnieken


  Technieken waarbij de toeschouwers niet de illusie van een werkelijkheid wordt voorgehouden door die na te spelen met personages, maar waarbij ze worden gedwongen na te denken over wat zij op het toneel zien
• Beweging van Vijftig


  Groep dichters in de jaren vijftig van de 20ste eeuw die met hun experimentele gedichten voor vernieuwing zorgde
• Beweging van Vijftig


  • Streefden als avant-gardisten naar vernieuwing en een breuk met hun voorgangers
  • Verzet tegen de literaire en maatschappelijke restauratie
  • Traditionele versvormen worden losgelaten en er wordt geschreven vanuit een naoorlogs wereldbeeld
  • Lucebert = Keizer der Vijftigers
  • Experience tijdens dichtproces, want het gedicht is geen verwoording van een gedachte die al bestond voor het schrijven
  • Streven naar een 'zuivere taal'
• Experience


  Een term van de Vijftigers waarmee verwezen wordt naar een ervaring of ondervinding zoals die wordt opgedaan tijdens het dichtproces
• Neorealisme


  Stroming in de jaren 60 opgekomen waarvan de kunstenaars meenden dat het kunstwerk een onbewerkte selectie uit de waargenomen zakelijke werkelijkheid moest zijn
• Neorealisme


  • Maakten veelvuldig gebruik van ready mades en verzetten zich tegen dichterlijk taalgebruik
  • Alles is geschikt voor een gedicht: liefde, kassabon, landbouwmachine
  • De literatuur als selectie uit de werkelijkheid
• Ready made


  Literair werk waarin bestaand tekstmateriaal geheel of gedeeltelijk uit de oorspronkelijke context is gehaald en geïsoleerd wordt gepresenteerd
• Stijlfiguren


  Bewust toegepaste afwijkingen van alledaagse taalgebruik. Vaste formuleringen, bedoeld om bij de lezer een effect (bijv. verrassing) te bewerkstelligen
• Stijlfiguren


  • Tegenstelling (antithese)
  • Herhaling (repetitio)
  • Paradox (schijnbare tegenstelling)
  • Opsomming (enumeratio)
  • Litotes (bevestiging door ontkenning van het tegenovergestelde)
  • Ironie
  • Eufemisme (verzachting)
  • Chiasme (kruisstelling)
  • Parallellisme
  • Pleonasme
  • Tautologie
  • Hyperbool
  • Retorische vraag
  • Understatement
• Beeldspraak


  Woorden of formuleringen die iets anders betekenen dan wat er letterlijk staat. Figuurlijk taalgebruik
• Metafoor


  Alleen beeld is aanwezig
• Metonymia


  Alleen het beeld, geen object en geen relatie met het object op basis van vergelijking (zoals bij metaforen)
• Personificatie


  Abstracties/levenloze voorwerken krijgen levende, menselijke eigenschappen