Thema 1: Cultuur - Sociologie

• Cultuur


  Alles wat door de mens werd gecreëerd (waarden, normen, kennis, ideeën, technieken, kunst …)
• Taylor


  • Menselijk gedrag bepalen door cultuurkenmerken (niet individueel bepaald)
  • Cultuur is de oorzaak van het handelen (invloed milieu), niet vrije wil (>< filosofen - vrije wil oorzaak menselijk handelen)
  • Determinisme - Cultuur bepaalt ons handelen (alles staat vast, niks zelf bepalen)
  • Agency - Cultuur krijgt vorm doorheen het menselijk handelen (samen mee cultuur bepalen)
• Kroeber


  • Biologisch - Evolutie: Genetische verandering als aanpassing aan veranderende omgeving
  • Cultureel - Accumulatie: Snelle aanpassing via socialisatie (passen omgeving mee aan ipv enkel hun genetische kenmerken)
  • Gesloten instincten - Genetisch voorgeprogrammeerde reactie op stimuli
  • Open instincten - Flexibele gedragingsneigingen die vorm krijgen via leerprocessen (opties, men moet kiezen → hierdoor mogelijkheid tot cultuur)
• Kluckholn


  • Cultuur = Antwoord op eisen fysische omgeving
  • Gesloten instincten - Genetisch bepaalde handelingspatronen
  • Open instincten - Algemene neiging binnen context (totstandkoming van cultuur)
  • Ontwikkelen van mythologieën (verklaring zoeken)
• White


  • Mens = Symbolisch wezen (symbolen, taal)
  • Symbolen - Bepaald object met toegeschreven betekenis, maar valt niet samen met de drager (contextafhankelijk)
  • Symbolen in het dagelijks leven - Hetzelfde object verschillende betekenis bij switching van domein, men switcht constant
• Zingevingsdomeinen


  • Dromen/ fantasie
  • Wetenschap
  • Ideologie
  • Religie/ mythologie
  • Kunst
• Cultuur (antropologische definitie)


  Typisch menselijk, gebruik symbolen via sociale leerprocessen (taal als communicatiemiddel + culturele accumulatie)
• Cultuur (ethologische definitie)


  Niet typisch menselijk, ontstaat wanneer gedragingen via sociale leerprocessen worden overgedragen binnen gemeenschap (dieren kunnen dit ook)
• Taal


  • Geheel van betekenisvolle tekens en symbolen en hun verbindingen
  • Betekenis is stabiel, contextafhankelijk, verschillen tussen culturen, verschuiven binnen culturen, bepaalt onze percepties
  • Menselijke ervaringen overdragen, mogelijkheid tot delen standpunten, geeft sociaal en gedeeld verleden en toekomst, maakt complex, gedeeld en doelgericht handelen mogelijk
• Symbool


  Geen intrinsieke band tussen betekenis en drager
• Teken


  Wel intrinsieke band tussen teken en waar het voor staat
• Sapir-Whorf Hypothese


  Via taal specifieke manier van denken en waarnemen eigen maken, taal geeft vorm aan de wereld (perceptie door de taal die we hebben)
• Componenten van cultuur


  • Gedeelde denkbeelden (empirische kennis, existentiële kennis)
  • Waarden en normen
  • Materiële cultuur
• Verschillen tussen culturen


  • Tijdsperspectief (verleden, heden, toekomst)
  • Relatie met de fysische realiteit (overheersing, harmonie, onderschikking)
  • Relatie met het bestaan (zijn, worden, doen)
  • Relatie van mensen onder elkaar (hiërarchisch, individualistisch, collectief)
• Cultuurvorming


  1. Nieuw gedragspatroon ontwikkeld op concreet probleem

  2. Groep met hetzelfde probleem zal nieuwe gedrags of denkpatroon overnemen

  3. Verwerven consistentie (altijd dezelfde manier omgaan probleem) + vast onderdeel van cultuur → doorgeven via generaties
• Niveaus van cultuur


  • Macroniveau (samenleving)
  • Mesoniveau (organisaties, groepen …)
  • Microniveau (vrienden, familie …)
• Variatie in grote, complexe samenlevingen


  • Subculturen - Overtuigingen die verschillen van de dominante cultuur
  • Tegenculturen - Overtuigingen die zich afzetten tegen de dominante cultuur
• Cultuur als lens


  • Vanzelfsprekend
  • Confrontatie met andere cultuur = confrontatie met 'iets anders'
• Etnocentrisme


  Vreemde cultuur beoordelen en evalueren met eigen cultuur als maatstaf
• Cultuurrelativisme


  Culturen zijn niet meer- of minderwaardig (eigen aanpassingswijze aan omgeving)
• Etniciteit


  Groepen mensen die afkomst en dus cultuur delen
• Barth


  • Etniciteit - Vorm van sociale organisatie (structureel organiseren van groep)
  • Cultuur - Inhoud om verschillen tussen groepen aan te duiden (waarden, normen, denkbeelden → symbolisch)
  • Grenzen tussen etniciteit kunnen verscherpen, vervagen of verschuiven (bij contact andere culturen)
  • Afbakening grenzen bij interetnische contacten: Definiëren sociale grenzen + afbakening essentiële cultuurkenmerken → Gevolgen - essentialiseren, labelling of dichotomisering (wij-zij denken)
  • Minderheidsgroep - Eigenheid benadrukken + integraal onderdeel van de dominante samenleving (sociale mobiliteit bereiken)
  • Meerderheidsgroep - Zichzelf als anders definiëren (eigen rechten beschermen) + inclusieve kijk waarbij minderheden ondubbelzinnig deel uitmaken samenleving
• Cultuur = typisch menselijke eigenschap
• Cultuur is aangeleerd (communicatie via taal)
• Cultuur is kenmerkend voor een groep
• Cultuur is gedifferentieerd: subculturen en tegenculturen
• Cultuur heeft verschillende componenten: essentie: gedeelde denkbeelden en overtuigingen
• Cultuur heeft verschillende dimensies