filosofie les 4

• Descartes


  Filosoof uit de 17e eeuw
• Descartes en de oppositie van geest en ruimte
• Aristotelisch denken


  1. Verandering en beweging in de wereld duiden als een doelgerichtheid van de dingen

  2. Alles is bezield en alle beweging veronderstelt een doel
• Ontdekkingen van Copernicus, Kepler en Galilei

  1. Aarde draait rond de zon, niet andersom

  2. Aarde beweegt in ellipsvormige baan rond de zon

  3. Traagheidsprincipe: materiële objecten bewegen met constante snelheid tenzij externe kracht
• Ontdekkingen stonden in contrast met klassiek Grieks-christelijk wereldbeeld en werk van Middeleeuwse filosofische theologen
• Descartes bewonderde de eerste wetenschappers en hekelde de bestaande filosofie
• Doel en methode van Descartes

  • Op zoek naar een onbetwistbare basis voor alle kennis, een fundament
  • Gebruikt twijfel als strategie om alles op te sporen waaraan getwijfeld kan worden en dat terzijde te schuiven
• Descartes' redenering


  1. Zintuiglijke waarneming is geen absoluut zekere bron van kennis

  2. Kennis uit logisch redeneren en wiskunde is wel betrouwbaar

  3. Maar zelfs logica en wiskunde kunnen in twijfel getrokken worden door een 'kwade geest'

  4. Enige zekerheid is dat ik denk, dus ik besta (cogito ergo sum)

  5. Ik ben zeker van mijn bestaan als denkend bewustzijn (res cogitans), maar niet van mijn lichaam of de buitenwereld (res extensa)
• Res cogitans


  Denkend bewustzijn, zonder ruimtelijke eigenschappen
• Res extensa


  Buitenwereld, met ruimtelijke eigenschappen
• Bewustzijn


  Stroom van gedachten, verwachtingen, fantasieën die nu in mijn bewustzijn naar boven komen
• Bewustzijnsinhouden volgen elkaar op in tijd
• Bewustzijn vertoont een temporele structuur, maar geen ruimtelijke eigenschappen
• Alles wat 'binnen' ons bewustzijn voorkomt is door en door on-ruimtelijk
• Alles wat buiten ons bewustzijn ligt - alle zaken in de wereld, inclusief ons lichaam - heeft wel ruimtelijke karakteristieken
• Res cogitans


  Bewustzijn, het volstrekt on-ruimtelijke
• Rei extensae


  Buiten-wereld, bestaande uit ruimtelijke 'uitgebreide entiteiten'
• Ego cogito


  Het moderne subject, het 'ik' dat een soort geprivilegieerde toegang heeft tot zichzelf
• Het 'ik' is radicaal gescheiden van de buiten-wereld en vormt een 'gesloten bewustzijn'
• Kennis


  Wanneer hetgeen ik in mijn bewustzijn voorstel ook effectief correspondeert met hoe de wereld daadwerkelijk is
• Problème du pont


  Hoe kan het 'ik' als gesloten bewustzijn een connectie leggen met een wereld die radicaal andersoortig is?
• Concept van het oneindige

  Onbeperkte, volmaakte
• Descartes' godsbewijs


  1. Vaststelling dat iedereen het concept 'oneindig' aantreft in zijn geest

  2. Causaliteitsprincipe: een oorzaak is noodzakelijk groter dan of gelijk aan haar gevolg

  3. Conclusie: het oneindige zelf moet bestaan
• Descartes' redenering is rationalistisch - hij vertrouwt zuiver op het denken zelf
• Descartes bewijst al denkend dat het denken betrouwbaar is
• Descartes gebruikt het concept 'god' in zijn bewijsvoering, niet omdat hij een gelovige is
• Descartes stelt de mens centraal, daarom is hij de grondlegger van de Moderne filosofie
• Echte kennis over de wereld


  Kennis die de wereld in het keurslijf van het denken dwingt, namelijk voor zover de wereld mathematiseerbaar is
• Wat zich laat meten en uitdrukken in getallen leidt tot objectieve kennis
• Alles wat zich niet laat kwantificeren levert louter subjectieve indrukken op
• Moderne wetenschap is gekenmerkt door meetinstrumenten en observatietechnieken
• Resultaten van geïnstrumentaliseerde observaties gelden als wetenschappelijke kennis
• Kwaliteiten van dingen uit onze ervaringswereld worden gereduceerd tot kwantiteiten
• Subjectieve indruk


  Een louter persoonlijk geloof, in tegenstelling tot objectieve kennis
• Op basis van je persoonlijke, subjectieve ervaring kan je ervan overtuigd zijn dat iets lauw is terwijl iemand anders volhoudt dat het warm is
• Subjectieve indrukken komen niet in aanmerking om 'kennis' genoemd te worden, in tegenstelling tot de objectieve waarde die we verkrijgen door de temperatuur ervan te meten met een thermometer
• 'Het water is 28° C' is een kennisuitspraak, 'het water is warm' niet – dit is een uitdrukking van een subjectieve ervaring
• De ontdekkingen van Copernicus, Kepler en Galilei zijn nauw verbonden met de ontwikkeling van lenzen voor telescopen
• De vernieuwde, moderne kijk op de realiteit zal zich verder ontwikkelen tot de moderne wetenschap, gekenmerkt door haar meetinstrumenten en observatietechnieken
• De resultaten van dergelijke geïnstrumentaliseerde observaties zullen gelden als wetenschappelijke kennis, terwijl allerlei kwaliteiten van de dingen uit onze ervaringswereld gereduceerd worden tot louter subjectieve (of zelfs illusoire) indrukken