PAGGALANG/PANININDIGAN SA KATOTOHANAN

• Ang katotohanan ang nagsisilbing ilaw ng tao sa paghahanap ng kaalaman at layunin niya sa buhay.
• Ang pagsukat ng kaniyang katapatan ay nangangailangan ng pagsisikap na alamin ang katotohanan. Ang sinumang sumusunod dito ay nagkakamit ng kaluwagan sa buhay (comfort of life) na may kalakip na kaligtasan, katiwasayan, at pananampalataya.
• Ang katotohanan din ay ang kalagayan o kondisyon ng pagiging totoo.
• Tatlong uri ng kasinungalingan:

  1. Jocose lies
  2. Officious lies
  3. Pernicious lies
• Jocose lies

  • sinasabi para maghatid ng kasiyahan lamang
  • ipinapahayag para mang-aliw ngunit hindi sinasadya ang pagsisinungaling
• Officious lies

  • nagpapahayag upang maipagtanggol ang kaniyang sarili o di kaya'y paglikha ng isang usaping kahiya-hiya upang dito maibaling ang usapan
  • tunay na kasinungalingan, kahit gaano pa ang ibigay na mabigat na dahilan
• Pernicious lies

  • nagaganap kapag ito'y sumisira ng reputasyon ng isang tao na pumapabor sa interes o kapakanan ng iba
• Kahulugan ng lihim, mental reservation at prinsipyo ng confidentiality

  • Ang lihim ay pagtatago ng mga impormasyon na hindi pa naibubunyag o naisisiwalat
• Natural secrets

  • mga sikretong nakaugat mula sa Likas na Batas Moral
  • ang mga katotohanan na nakasulat dito ay magdudulot sa tao ng matinding hinagpis at sakit sa isat-isa
  • ang bigat ng ginawang kamalian (guilt) ay nakasalalay kung ano ang bigat ng kapabayaang ginawa
• Primised secrets

  • mga lihim na ipinangako ng taong pinagkatiwalaan nito
  • nangyari ang pangako pagkatapos na ang mga lihim ay nabunyag na
• Committed o entrusted secrets

  • ito ay naging lihim bago ang mga impormasyon at kaalaman sa isang bagay ayb nabunyag
  • ang mga kasunduan upang ito ay mailihim ay maaring hayag o di-hayag
• Hayag - ang lihim ay ipinangako o kaya ay sinabi ng pasalita o kahit pasulat

  Di-hayag - nangyayari kapag walang tiyak na pangakong sinabi ngunit inililihim ng taong may alam dahil sa kanyang posisyon sa isang kompanya o institusyon
• Prinsipyo ng confidentiality

  • ang pagsasabi ng totoo ay hindi lamang pagpapahayag nang ayon sa isip, ito rin ayb maipahayag sa mas malalim na pag-iisip, pananalita at pagkilos bilang isang taong nagpapahalaga sa katotohanan
• Plagiarism

  • isang paglabag sa intellectual Honesty (Artikulo, A. et al, 2023)
  • Ito ay may kaugnayan sa pananagutan sa pagpahayag ng katotohanan at katapatan sa mga datos at mga ideya ngunit hindi kilala ang pinagmulan bagkus, nabuo lamang dahil sa illlegal na pangongopya
• Intellectual Piracy

  • ang paglabag sa karapatang-ari (copyright infringement) ay naipakikita sa paggamit nang walang pahintulot sa mga orihinal na gawa ng isang taong pinoprotektahan ng Law on Copyright mula sa Intellectual Property Code of the Philippines 1987
• Piracy - Ayon sa Dictionary.com website ay isang uri ng pagnanakaw

  Theft - Hindi lamang pagkuha nang walang pakundangan kundi lubusang pag-angkin sa pag-aari nang iba na walang paggalang sa karapatang nakapaloob dito
• Karapatang-ari at ang prinsipyo ng Fair Use

  • kinikilala ng ating batas ang prinsipyo ng fair use na magkaroon ng limitasyon na pagkuha ng anumang bahagi ng likha o kabuuang gawa ng awtor o manunulat sa kaniyang pag-aari upang mapanatili ang kaniyang karapatan at tamasahin ito
• Whistleblowing

  • isang akto o hayagang kilos ng pagsisiwalat mula sa tao na karaniwan ay empleyado ng gobyerno o pribadong organisasyon/korporasyon