3. Literatuur en sociale klasse

• Commedia dell'arte

  • Ontstaan in Italië
  • Geïmproviseerd rondreizend volkstheater
  • Acteur belangrijker dan de schrijver, die een eenvoudig plot schreef (vast stramien) waarbinnen de acteurs vol konden improviseren
  • vaste personages
  • verval in 18 de eeuw
• Vaste personages

  • Innamorati= koppeltje met obstakels, meestal de vader
  • Zanni: kokkin, knecht
  • Dottore: dokter in de rechten
  • Pantalone: de oude vader
  • Il dottore: de advocaat
  • Il capitano: de militair
  • Arlec-chino: de harlekijn
  • Pulcinella: onze Jan Klaasen
  • Ex machina= god uit de lucht
• Herkenbaar aan

  • Maskers en dialecten: veel gestiek
  • Humorvol en volksvermaak
  • Beweeglijk en overdreven karikaturaal
  • Liefdesverwikkelingen
• Harlekijn


  • Vast plot
  • Liefdespaar, de innamortati door obstakels van elkaar gescheiden, meestal door de vaders, de pantalone, die de partnerkeuze afkeuren
  • De knechten, de zanni proberen hen bij elkaar te krijgen
• Het lichaam is belangrijk


  • Voordragen poëzie en proza, zingen, mimespelen, dansen, jongleren => improviseren
• 1.    Het klassieke drama (17de eeuw)

  ·         Wedergeboorte klassieke oudheid

  ·         Strikte navolging aristotelische grondregels (tijd – plaats – handeling

  a.      Vijf bedrijven

  b.      Drie eenheden

  FRANKRIJK

  ð  Tragedieschrijvers: Racine en Corneille

  ð  Komedieschrijver: Molière (minder strikt)

  NEDERLANDEN

  ð Tragedieschrijver Vondel (Luciefer)

  ð Komedieschrijvers: Hooft (Warenar)
• Verlichting (18de eeuw)

  Van classicistisch naar burgerlijk toneel

              Inhoud: gewone burger centraal (nieuw)

              Vorm: streng classicistisch
• Romantiek (eerste helft 19de eeuw)

  Werkelijkheid ontvluchten

              Inhoud: gevoel centraal

              Volkstoneel: eerder sociaal gebeuren dan literair

              Schwinzoegt, escapisme
• Realisme en naturalisme (eind 19de eeuw)

  => Industriële revolutie

  a.      Maatschappelijke problemen ter discussie

  b.      Maatschappijkritisch perspectief

  c.      Handeling speelt zich in het heden af

  d.      Alledaagse personen en situaties centraal
• Onder impuls van de naturalistische roman ☹

  a.      Analyse van de miserie van de mens a.d.h.v. determinerende factoren

  Kenmerken:

  1. Somber en pessimistisch (fatalisme= jezelf neerleggen bij het lot)
  2. déterminisme (= bepaald door milieu, afkomst, tijd,…)
  3. Afwijkende karakters (= mensen aan de rand maatschappij)
  4. Authenticiteit (= echtheid)

             

  ð  Op vlak van taal

  ð  Op vlak van decor
• Internationale naturalistische romans

  §  Hendrik IBSEN: Spoken

  ·         Gevecht tegen het spook ‘erfelijkheid’

  ·         Erfelijkheid: determinisme (ontrouw van de vader)

  §  August STRINDBERG: De vader

  ·         Deromantisering huwelijk

  §  Anton TSJECHOV: De kersentuin

  ·         Strijd tegen veranderende maatschappij

  Nederlands taalgebied

  §  Herman HEYERMANS: Op hoop van zegen

  ·         Sociale wantoestanden vissersleven

  §  Cyriel BUYSSE: het gezin van Paemel
• Vernieuwende elementen van de naturalistische roman

  1.      Opkomst regisseur

  2.      Idee van de ‘vierde wand’

  a.      Denkbeeldige wand tussen het publiek en het podium (= afgescheiden doos; geen interactie met publiek)

  b.      Geëngageerde literatuur= literatuur die een ethische kwestie verdedigt, politiek, sociaal of religieus => betrokken (bv Het gezin van Pabel van Buysse)
• Gezin van Paemel

  Personages:

  Elk kind stelt een typische situatie uit die tijd voor

  Masco: rand v/d maatschappij => dief van fazanten
• Thematiek van het gezin van Paemel

  ·         Sociale verschillen tussen arbeiders/ boeren en bourgeoisie

  Arm ó rijk

  ·         Uitbuiting

  Tussenfunctie van de Kerk (opportunistische pastoor) => krijgen geld van de bourgeoisie

  ·         Generatieconflict

  Jong ó oud (socialisme ó geloof)

  ·         oude generatie blijft trouw

  ·         jonge generatie vertrekt naar Amerika
• Actueel gezin van Paemel?

  Tom Waes: verdient 700 000 euro bruto per maand met belastinggeld met de VRT.

  Generatieconflicten (ouders en kinderen)