LES 4 causaliteit

• Oorzaken


  Waardoor? → oorsprong, aanzet, bewerking
• Redenen


  Waarom? → intentie, functie, doel
• Bijvoorbeeld studeren aan de KU Leuven

  • Redenen: aanbod, nabijheid, ligging, reputatie, …
  • Oorzaken bewerkstelligen de handeling
• Doeloorzaken


  • Centraal bij Aristoteles
  • Vraag: waarom?
  • Natuur ≈ artefacten ('door mensen gemaakt')
  • vieroorzakenleer: formeel, materieel bewerkstelligend, finaal
• Mechanische oorzaken


  • Centraal bij Galilei
  • Vraag: waardoor?
  • Geen doeloorzaken in levenloze natuur
• Taalgebruik in economische verklaringen: 'leiden tot', 'tot gevolg hebben', 'in gang zetten', …
• inzet: invloed op sociaal/ politiek beleid

  economie als beleidsgeoriënteerden wetenschap
• Correlatie


  Verband tussen X en Y dat proportioneel is, symmetrisch
• Oorzakelijkheid


  Verband tussen X en Y van oorzaak en gevolg, asymmetrisch
• Oorzakelijkheid: correlatie + tijd?

  nee, mogelijkheid derde variabele als oorzaak
• Misvattingen: Cum hoc ergo propter hoc, Post hoc ergo propter hoc
• Hume's voorwaarden voor oorzakelijkheid

  X veroorzaakt y:

  • X is universeel verbonden met Y = Constante conjunctie
  • X gaat vooraf aan Y = Temporele prioriteit
  • X en Y zijn spatio-temporeel aangrenzend = Contiguïteit
• Causale claims binnen economie zijn

  • Geen echte wetmatigheden ('constante conjuncties')
  • Wel tendensen (tendencies)
• Soorten wetmatigheden


  • Laws of coexistence
  • Laws of succession
• Ceteris Paribus-clausule


  Andere zaken blijven gelijk
• Kenmerken causale tendensen


  • Oorzakelijkheid -> kracht die werkt met een zekere intensiteit
  • Karakteristieke gevolgen zonder verstorende factoren -> beschrijving van een universele trend
  • Eveneens invloed bij verstorende factoren -> werkzaamheid van de trend, maar resultaat verschilt bij andere omstandigheden
• Verklarende kracht causale tendensen?

  • Indien geen verstorende factoren: ja
  • indien verstorende factoren: twee voorwaarden 1. verstorende factoren zijn gekend 2. werking en invloed van alle factoren zijn bekend
• Soorten mechanismen


  • Individuele causale relatie: X veroorzaakt Y
  • Mediërende variabele: X veroorzaakt Y via Z
  • Onderliggende structuur of proces: X veroorzaakt Y via (Z)
• Kenmerken onderliggende mechanismen

  1. Geen noodzaak tot effect
  2. verschillende mogelijkheden
  3. onduidelijk onder welke voorwaarden werkzaam
• Verklarende kracht?


  • Indien alle factoren gekend: ja
  • Bijkomende voorwaarden: Ononderbroken werkzaamheid, Verschillende mechanismen moeten in dezelfde richting werken en mogen niet tegelijk werkzaam zijn
  • Probleem: wat met tegengestelde effecten? Bv. kans op trombose - Vergroot door anticonceptiepil, Vergroot door zwangerschap
• Waarheid


  • Betrekking op beweringen/proposities - Kwestie van inhoud (les logica)
  • Betrekking op werkelijkheid - Kwestie van realiteit (les verklaring)
• Correspondentietheorie


  Zeggen of geloven dat iets 'waar' is = correspondentie met stand van zaken of feiten

  
  

  Intuïtieve benadering van waarheid

  Metafysisch realisme: band met ontologische werkelijkheid
• Problemen met correspondentietheorie:

  1. de waarheidsdefinitie is te beperkt
  2. correspondentie is triviaal
  3. de theorie is obscuur
• Coherentietheorie


  Moderne waarheidstheorie - Zeggen of geloven dat iets 'waar' is = onderdeel van coherent systeem van overtuigingen

  Minder intuïtieve benadering van waarheid → relatief

  Geen realisme: band met de werkelijkheid is niet vereist
• Consistentie en coherentie

  • Consistent = logische notie - Beweringen zijn consistent wanneer ze samen waar kunnen zijn
  • Coherent = epistemische notie - Beweringen zijn coherent wanneer ze elkaars geloofwaardigheid ondersteunen/versterken

  Coherentie impliceert consistentie, niet omgekeerd
• Problemen met coherentietheorie:

  1. De theorie zegt niet welke set proposities te selecteren
  2. waarheid overstijgt (soms) elk geheel aan overtuigingen
  3. coherentie veronderstelt logische wetten
• Pragmatisme


  Hedendaagse waarheidstheorie - Zeggen of geloven dat iets 'waar' is = praktische waarde aan iets toeschrijven die niet in conflict is met eerdere ervaring

  Weinig intuïtieve benadering van waarheid → instrumenteel

  Praktisch realisme: band met vertrouwde werkelijkheid
• Problemen met pragmatisme:

  1. waarheid hoeft niet bij te dragen tot ons geluk
  2. de theorie verwart 'betekenis' met 'aanwijzing'
  3. nuttig is een relatief concept