LES 10: deugdenethiek

• deugdenethiek

  • deugd: goed zijn in zedelijke zin, een goede zedelijke eigenschap
  • oude theorie
  • heropleving in 20ste eeuw
• Samenhang ethiek - politieke filosofie

  • Aristoteles
  • Martha Nussbaum
  • Alasdair McIntyre
• Deugd en geluk


  ultieme goed in het leven = geluk

  • gelukkig = fortuinlijk, gezegend met een goede geest
  • deugd = goedheid, voortreffelijkheid

  Aristoteles deugd is nodig om geluk te bereiken

  • zonder deugd geen geluk
  • deugd is geen garantie voor geluk

  deugden= voortreffelijkheden die bijdragen tot welzijn
• Bepaling


  een handeling is moreel juist omdat het de handeling is die een deugdzaam persoon, in overeenstemming met diens karakter, in die situatie zou doen

  een deugdzaam persoon = een moreel voorbeeld, iemand die als rolmodel dient voor de anderen
• ethisch monisme


  morele theorieën met één opperste regel. Deze regel is absoluut (mag nooit gebroken worden) en fundamenteel( geen diepere rechtvaardiging).

  voordelen: biedt een eengemaakte theorie, legt orde op aan de moraal, helpt bij morele conflicten
• ethisch pluralisme 


  = de familie van opvattingen volgens welke er meer dan een fundamentele morele regel bestaat

  
  

  verschillende morele regels zijn:

  • absoluut: wat moeten we doen bij morele conflicten
  • niet-absoluut: wat moeten we kiezen in moreel conflict
• Deugdenethiek als ethisch pluralisme

  een morele regel per deugd. Bv houd je aan je belofte = eerlijkheid

  kenmerken:

  • veel vuistregels, maar geen strikte gehoorzaamheid
  • ethiek is een onnauwkeurige discipline
  • vereist gecontextualiseerd moreel oordeel
• Ethica Nicomachea


  waaruit bestaat een goed leven

  • geluk
  • deugd -> moreel en intellectueel

  morele deugd/voortreffelijkheid:

  • moet aangeleerd worden
  • behoort ook aangenaam te zijn
  • vormt een dispositie om het juiste midden te kiezen
• voordelen van deugdenethiek (1): morele complexiteit


  Wat moet ik doen bij een moreel conflict?

  verschillende handelingen kunnen overeenkomen met dezelfde deugd of voortreffelijkheid

  • moed: standvastig zijn vs iets opgeven
  • rechtvaardigheid: numerieke vs proportionele verdeling

  dezelfde actie kan ook verschillend beoordeeld wordt

  • oorlog: moedig in de ene en roekeloos in een andere situatie
  • maatschappij: rechtvaardig in de ene situatie, onrechtvaardig in de andere
• voordelen van deugdenethiek (2): Moreel begrijpen

  Hoe kan ik weten wat ik moet doen?

  
  

  vereiste van praktisch inzicht (weten hoe) is niet hetzelfde als theoretisch inzicht (weten (om)dat)

  
  

  vraagt om verschillende zaken

  • ervaring
  • beraadslaging
  • emotionele maturiteit

  
  

  belang van emoties:

  • emoties helpen ons te zien wat moreel relevant is
  • emoties kunnen ons zeggen wat goed en fout is
  • emoties motiveren ons om het juiste te doen
• voordelen van deugdenethiek (3): Morele opvoeding


  Hoe kan ik een goed mens worden?

  deugdzaamheid is niet aangeboren, het moet aangeleerd worden

  opvoeding speelt een cruciale rol:

  • eerst regels volgen
  • later leren van uitzonderingen
  • uiteindelijk volmaakte morele wijsheid
• Aristoteles' 4 karakters


  1. plezierig + juist handelen = deugdzaam
  2. plezierig + verkeerd handelen = verdorven
  3. pijnlijk + juist handelen = beheerst
  4. pijnlijk + verkeerd handelen = onbeheerst
• Nadelen van deugdenethiek (1): tragische dilemma's

  wat met situaties waarin er geen moreel prijzenswaardige handeling is?

  --> antwoord: prijzenswaardig onder de gegeven omstandigheden
• Nadelen van deugdenethiek (2): morele begeleiding

  geeft deugdenethiek ons voldoende advies over hoe te leven en morele beslissingen te nemen?

  --> antwoord: er is (helaas) geen algemene regel of beslissingsprocedure
• nadelen van deugdenethiek (3): te veeleisend


  vereist moraliteit dan ook enorme opofferingen van deugdzame mensen?

  --> antwoord: niet in normale omstandigheden+ geen kritiek op de theorie als zodanig
• nadelen van deugdenethiek (4)

  wat als deugdzame mensen het oneens zouden zijn?

  --> antwoord: iets kan zijn:

  1. vereist als alle deugdzame mensen het zouden doen
  2. toegestaan als sommige deugdzame mensen het zouden doen
  3. verboden als geen enkel deugdzaam mens het zou doen
• nadelen van deugdenethiek (5): morele rolmodellen

  Hoe kiezen we een persoon die als moreel voorbeeld moet dienen?

  • persoonlijk verschillen
  • culturele verschillen
  • historische verschillen
• nadelen van deugdenethiek (6): prioriteitenprobleem


  wat heeft voorrang karakter of daden?

  • zijn handelingen moreel juist omdat deugdzame mensen ze zouden uitvoeren?
  • zouden deugdzame mensen handelingen verrichten omdat die handelingen juist zijn?

  als we de tweede optie kiezen, dan lijken we het domein van de deugdenethiek te verlaten...
• het Euthyphro argument

  1. god heeft redenen of god heeft geen redenen voor zijn geboden
  2. alls god geen redenen heeft dan zijn gods geboden willekeurig
  3. als god redenen heeft, dan zijn het die redenen, in plaats van de goddelijke bevelen, die handelingen juist of verkeerd maken
  4. dus: god handelt willekeurig of zijn redenen maken daden juist of verkeerd
  5. god handelt niet willekeurig
  6. dus: zijn redenen maken handelingen juist of verkeerd

  --> redenen, en niet bevelen, maken zaken juist of verkeer