differentiele psychologie

• Differentiele psychologie


  Studie van individuele verschillen tussen mensen
• "The two biggest problems in life concern choosing a mate and choosing an occupation and people never do either for rational reasons."
• Objectieven les


  • Kennis nemen van het RIASEC model
  • Implicaties van het hexagonaal model kennen en kunnen toepassen
  • Interessen een plaats kunnen geven in de psychodiagnostiek
  • Het RIASEC model kunnen situeren tegenover alternatieve modellen
  • Recente onderzoeksgegevens omtrent interessen kennen
  • Assessmentmethodieken voor interessen kennen en kunnen gebruiken
• Interessen zijn belangrijke uitgangspunten bij het kiezen van een opleiding en een job
• Interessen


  • Grote verschillen tussen personen (aard en intensiteit)
  • Motivationeel aspect
  • Predictieve validiteit: minder voor prestaties, vooral voor tevredenheid
• Interessen zijn een belangrijke invalshoek vanuit de praktijk (vb. leerlingenbegeleiding, studie-oriëntering, arbeidsmarkt, revalidatie, outplacement)
• Enkele interessen/hobby's


  • Bergwandelen/natuur
  • Programmeren (ICT)
  • Toneel spelen
  • Leider in de jeugdbeweging
  • Fuiven organiseren; kaartverkoop
  • Penningmeester van een vereniging
• Er zijn zeer grote verschillen tussen wat mensen interesseert (aard en intensiteit)
• Taxonomie van interessen


  • Realistisch
  • Intellectueel
  • Artistiek
  • Sociaal
  • Ondernemend
  • Conventioneel
• Persoon-omgevingskarakteristieken


  • Oriëntatie impliceert twee componenten: persoon en omgeving
  • Assessment: persoon en omgeving
  • Ideaal: eenzelfde model voor persoon en omgeving
• Het succes van de persoon-omgeving koppeling hangt af van de breedte en betrouwbaarheid waarmee de eigenschappen van de persoon en omgeving worden gemeten
• Taxonomie


  Omvat de basiscomponenten; een soort grootste gemene deler van het terrein dat men wil bestrijken
• Voor interessen wordt de RIASOC/RIASEC typologie van John Holland gebruikt
• John Holland


  Ontwikkelde in 1959 een invloedrijk model voor interessen en beroepskeuze
• Holland's basisassumpties


  • Beroepskeuze is een expressie van de persoonlijkheid
  • Interessevragenlijsten zijn persoonlijkheidsvragenlijsten
  • Stereotypen over beroepen hebben een psychologische en sociologische betekenis
  • Mensen met eenzelfde beroep hebben een gelijkend persoonlijkheidsprofiel en -ontwikkeling
  • Gelijke beroepsbeoefenaars reageren, lossen problemen op, en structureren situaties relatief gelijkaardig
  • Tevredenheid, stabiliteit en prestatie zijn functie van persoon-omgeving match
• Holland's vier werkassumpties

  • Personen kunnen worden beschreven naar hun gelijkenis met zes theoretische menstypen
  • Hetzelfde geldt voor omgevingen (vb. beroepen of opleidingen)
  • Personen zoeken omgevingen die hen toelaten om uitdrukking te geven aan hun geprefereerde activiteiten, belangstellingen en waarden; omgevingen worden ook door de personen gemaakt
  • (Criterium)gedrag is de resultante van de interactie tussen persoon en omgeving
• Realistisch menstype


  • Houdt van activiteiten waarin hij direct en manipulatief kan omgaan met dingen: gereedschap, machines, materialen, planten of dieren
  • Heeft een goed technisch inzicht, is handvaardig en gebruikt graag zijn lichaamskracht
  • Houdt niet van sociale bezigheden en mist de vaardigheden daarvoor
• Realistische werkomgeving


  • Werken met machines, gereedschap, dingen, planten en dieren
  • Stimuleert en beloont mechanisch-technische en motorische vaardigheden
  • Biedt ruimte aan praktische, productieve en materialistische waarden, en aan robuust, avontuurlijk en soms zelfs risicovol gedrag
  • Aangepast gedrag en degelijk uitvoeren van taken worden op prijs gesteld
• Intellectueel menstype

  • Is erop uit de hem omringende, natuurkundige, biologische en culturele verschijnselen via observatie en onderzoek te doorgronden en te beheersen
  • Bezit wetenschappelijke en mathematische vaardigheden
  • Heeft over het algemeen een afkeer van activiteiten die een overredend, sociaal of routinematig optreden vereisen
• Intellectuele werkomgeving


  • Gaat om onderzoekende werkzaamheden teneinde problemen op te lossen of kennis te vergaren
  • Stimuleert en beloont analytische, wetenschappelijke, technische en verbale vaardigheden
  • Biedt ruimte aan theoretische, creatieve en ideële waarden, en aan volhardend, kritisch en soms zelfs sceptisch gedrag
  • Goed gedocumenteerde bijdragen aan kennis of aan de oplossing van praktische problemen worden op prijs gesteld
• Artistiek menstype


  • Heeft een voorkeur voor vrije, ongestructureerde activiteiten, waarin hij zich op kunstzinnige wijze kan uiten
  • Bezit artistieke vaardigheden: toneelspelen, schrijven, tekenen, schilderen, beeldhouwen, musiceren of dansen
  • Houdt niet van geordende, systematische werkzaamheden en bezit weinig administratieve vaardigheden
• Artistieke werkomgeving


  • Creatieve bezigheden op het gebied van literatuur, muziek en/of beeldende kunst
  • Stimuleert en beloont waarden als esthetiek, verbeelding en oorspronkelijkheid
  • Biedt ruimte voor origineel, onconventioneel en soms zelfs rebellerend gedrag
  • Doel is het leveren van artistieke producten (kunstwerken) of producties (opvoeringen)
• Sociaal menstype


  • Houdt van werkzaamheden waarin hij met andere mensen kan omgaan, teneinde deze te informeren, onderwijzen, ontwikkelen, genezen, verzorgen of amuseren
  • Bezit contactuele vaardigheden zoals tact, geduld, aandacht
  • Houdt doorgaans niet van technische bezigheden en mist ook vaardigheden daarin
• Sociale omgeving


  • Werken met mensen, in een helpende of dienstverlenende zin
  • Verlangt interpersoonlijke vaardigheden
• Artistieke werkomgeving


  Creatieve bezigheden op het gebied van literatuur, muziek en/of beeldende kunst
• Artistieke omgeving


  • Vaardigheid op één of meer van deze terreinen wordt verlangd
  • Waarden die worden gestimuleerd en beloond zijn esthetiek, verbeelding en oorspronkelijkheid
  • Er is ruimte voor origineel, onconventioneel en soms zelfs rebellerend gedrag
  • Doel is het leveren van artistieke producten (kunstwerken) of producties (opvoeringen)
• Sociale menstype


  Houdt van werkzaamheden waarin hij met andere mensen kan omgaan, teneinde deze te informeren, onderwijzen, ontwikkelen, genezen, verzorgen of amuseren
• Sociale omgeving


  • Met mensen wordt gewerkt, in een helpende of dienstverlenende zin
  • De omgeving verlangt interpersoonlijke, communicatieve en contactuele vaardigheden
  • De sociale omgeving biedt ruimte aan humanitaire waarden en aan begripvol, geduldig en tactvol gedrag
  • Het gaat om het verzorgen, genezen en troosten, of het onderwijzen, voorlichten en vermaken van anderen
• Ondernemende menstype


  • Streeft organisatorische, politieke of economische doelen na
  • Geeft goed leiding en weet anderen van iets te overtuigen
• Ondernemende werkomgeving


  • Met mensen wordt gewerkt, maar nu in commerciële, politieke, of leidinggevende zin
  • De omgeving verlangt interpersoonlijke vaardigheden, maar deze dienen van overtuigende en gezaghebbende aard te zijn
  • De ondernemende omgeving biedt ruimte aan commerciële en politieke waarden, en aan doelstellingen zoals succes, macht, populariteit en bekendheid
  • Het gaat erom iets van anderen gedaan te krijgen of iets aan anderen te verkopen, producten of ideeën
• Conventionele menstype


  • Heeft een voorkeur voor duidelijke, geordende werkzaamheden, die een precieze en systematische aanpak vergen
  • Bezit administratieve vaardigheden
• Conventionele werkomgeving


  • Draait om handhaven en toepassen van regels en voorschriften
  • De omgeving stimuleert en beloont administratieve vaardigheden en vereist het vermogen om volgens strikte normen en standaarden te werken
  • De conventionele omgeving biedt ruimte aan waarden zoals zekerheid, duidelijkheid en stabiliteit, en aan conformistisch, betrouwbaar en ordelijk gedrag
  • Beroepen op administratief gebied en op het terrein van de ordehandhaving en wetstoepassing
• RIASOC-lettercode


  Similariteit van een P/O met elk van de typen uitgedrukt in een lettercode; de eerste letter is het type waarmee de grootste similariteit werd vastgesteld, tweede ..., ...
• Persoon: Self-Directed Search (SDS; USA); Beroepskeuze ZelfOnderzoek (BZO; NL)
• Omgeving: zelfbeoordeling (PCI/FPT), incumbent method; expert method; combinaties van voorgaande
• O*NET (www.onetonline.org) bevat gedetailleerde beroepsinformatie voor meer dan 900 jobtitels, inclusief RIASEC lettercode, gebaseerd op job analyse + expert methode
• SIMON (www.vraaghetaansimon.be) is een Studie- en Interesse MONitor, met zelf-assessment van interessen (> SDS) en matching van opleidingen, gebaseerd op incumbent + expert methode
• RIASOC calculus assumpties en afgeleiden


  • Beschrijvingen zijn prototypisch
  • P en O gelijken (in meer of mindere mate) op verschillende typen
  • RIASOC-typen niet los naast elkaar; variërende graad van verwantschap
  • Onderlinge verhouding: hexagonaal model
  • RIASEC (UK) of RIASOC (NL) - calculus: aan elkaar grenzende typen, alternerende typen, oppositionele typen
  • Empirisch te berekenen (vb. correlaties)
• Consistentie van de lettercode verwijst naar de ordening van de letters in de code (P/O), waarbij de klemtoon vooral ligt op de eerste twee letters in de code
• Consistentie in de persoonscode zegt iets over de stabiliteit van het profiel