biologie (erfelijkheidsleer)

• Erfelijkheid


  Studie van eigenschappen die overgaan van ouders op nakomelingen
• Mendel


  Vader erfelijkheidsleer
• Wetten van Mendel


  Wetmatigheden die hij ontdekte door statische resultaten te verwerken van erwten en andere planten
• Gen


  Onderdeel chromosoom met aanleg tot bepaald erfelijk kenmerk (bv oogkleur)
• Allel


  Mogelijke uitdrukkingsvormen van gen (bv allel blauw, allel bruin)
• Genotype


  Geheel genetische info van organisme (niet noodzakelijk tot uiting)
• Fenotype


  Geheel uiterlijke kenmerken organisme (bepaald door genotype + omgevingsfactoren)
• Homozygoot


  2 allelen voor bepaalde eigenschap zijn hetzelfde
• Heterozygoot


  2 allelen voor bepaalde eigenschap zijn verschillend
• Dominant allel


  Allel dat wordt waargenomen bij heterozygoot (voorgesteld in hoofdletters, bv B voor bruine oogkleur)
• Recessief allel


  Allel dat verborgen blijft in heterozygoot & alleen waar te nemen is als het individu homozygoot is (voorgesteld kleine letter v/h dominantie, bv b vr blauwe oog)
• Onvolledig dominant


  Recessief gen is toch beetje te zien (bv blauwe + bruine ogen ⇒ hazel gen)
• Intermediair


  Genen zijn even sterk (bv rode + witte bloemen ⇒ roze bloemen)
• Kruising


  • P-generatie (ouders)
  • F1-generatie (kinderen)
  • F2-generatie (kleinkinderen)
• Splitsingswet 


  De kruising tussen 2 heterozygoten, afkomstig van homozygote ouders die in 1 kenmerk verschillen, geeft nakomelingen met een verschillend fenotype. De aantallen van iedere soort komen voor in een constante getalverhouding: 3-1 in geval van een dominant kenmerk (75% met het dominante fenotype, 25% met het recessieve), 1-2-1 in geval van een even sterk kenmerk (25% kenmerk A, 50% tussenvorm, 25% kenmerk B)
• Onafhankelijkheidswet


  Bij een kruising waarvan het ouderpaar in meer dan één kenmerk verschilt, erft elk kenmerk onafhankelijk van elkaar over. De eerste en tweede wet blijven gelden op voorwaarde dat de allelen op verschillende chromosomen gelegen zijn
• Geslachtsgebonden kenmerken


  Kenmerken die samen X- of Y-chromosomen overerven
• Recombinanten


  De nieuwe chromosomen die zijn ontstaan na de overlapping van chromatiden van homologe chromosomen
• Recombinatiefrequentie


  Afstand tussen de genen, uitgedrukt in centimorgen (cM)
• Testkruisingen


  Kruising van een dominant fenotype met recessief eigenschap. We kijken naar welke eigenschappen naar voren komen bij nakomelingen
• Gekoppelde genen


  Genen worden onafhankelijk van elkaar doorgegeven aan nakomelingen. Er ontstaan nieuwe combinaties van kenmerken
• Polygene kenmerk


  Eigenschap die wordt beïnvloed door meerdere genen in plaats van slechts 1 gen
• uniformiteitswet


  Kruisingen van twee homozygoten die in één kenmerk verschillen geven nakomelingen die allemaal hetzelfde genotype & fenotype hebben.
• overerfelijkheid


  overgedragen eigenschappen ouders op nakomelingen
• pleiotropie


  1gen meerdere effecten op genotype bv. Albinisme
• penetrantie


  mate waarin gen tot uiting komt bv erfelijke aandoening
• expressievermogen


  vermogen gen om ≠ gradaties van bepaald kenmerk te veroorzaken bv. Verschillende tinten
• hypostasie en epistasie


  wisselwerking tussen genen bv. vachtkleur zoogdieren
• lethale factoren


  aanwezigheid veroorzaakt dood embryo
• Soorten cryptomerie


  Verborgen genen

  • cryptomerie door omzettingsfactoren
  • cryptomerie door inhibitie