Biologie - thema 10

• foute denkwijze die mensen over de natuur hebben

  mensen zien de natuur als een soort verre en onkwetsbare opslagplek van hulpbronnen --> slecht want de natuur en haar anonieme organismen houdt ons in leven
• definitie ecosysteemdienst

  de directe en indirecte bijdragen van de natuur aan het bestaan van de mens en diens welvaart (producerende, culturele, regulerende, ondersteunende, disservices)
• producerende ecosysteemdiensten

  producten die de mens verkrijgt uit ecosystemen (natuur gezien als ouderwetse dorpswinkel en apotheek)
• culturele ecosysteemdiensten

  niet-materiële voordelen die de mens uit de natuur krijgt (natuur als bron van kennis, cultuur, esthetiek en belevenissen)
• regulerende ecosysteemdiensten

  voordelen die de mens verkrijgt bij het reguleren van ecosystemen (natuur als trouwe conciërge die de boel opruimt en voor recyclering zorgt)
• herinneringsblindheid

  = ons collectief geheugenverlies over de staat van de natuur. Om te evalueren of er verbetering of verslechtering is verwijzen we naar toestanden die we zelf kennen of ons kunnen herinneren. Maar de staat van de gezondheid van de natuur is reeds langer aan het verslechteren dan we ons kunnen herinneren. We gebruiken dus een reeds verslechterde situatie als referentiepunt om de huidige situatie mee te vergelijken. Ons referentiekader is dus fout
• rekening houden met herinneringsblindheid bij het bepalen van de kwaliteit en gezondheid van onze natuur

  • we accepteren ecosystemen die steeds verder vernietigd worden als een normale situatie
  • --> referentiekader geeft ander beeld van de veranderingen op lange termijn --> we gaan verandering anders/fout interpreteren
  • we hebben een goed uitgangspunt nodig als we de staat opmaken (inschatten waar de grenzen van de aarde lopen)
• paraplusoort

  = een soort ambassadeur voor de biodiversiteit van een gebied, die velerlei problemen in zijn grote leefgebied blootlegt - problemen waarmee ook andere soorten geconfronteerd worden
• eigenschappen paraplusoorten

  • hebben een erg groot leefgebied nodig
  • vaak toppredatoren
• sleutelsoort

  = een soort met een belangrijke functie binnen een ecosysteem, die niet door andere soorten wordt uitgevoerd
• indicatorsoort

  = een soort waarvan de aanwezigheid een maat is voor de kwaliteit van een ecosysteem
• Ondersteunende ecosysteemdiensten

  maken de diensten uit de andere drie groepen mogelijk
• reden onderwaardering ecosysteemdiensten

  buiten producerende ecosysteemdiensten zijn ze bijna niet zichtbaar --> worden niet naar waarde geschat
• gevolgen onderwaardering ecosysteemdiensten

  ecosystemen en hun diensten raken verder aangetast --> verlies van diensten waarvan we afhankelijk zijn (samenleving moet een hoge prijs betalen voor extra gezondheidszorg, natuurherstel en technische problemen)
• ecosysteembenadering

  • helpen om ecosystemen een volwaardige plaats te geven in het maatschappelijke debat
  • wisselwerking tussen ecosystemen en maatschappij in rekening brengen --> ecosystemen meer gewicht geven in besluitvorming
  • impact mens -> ecosysteem en impact ecosysteem -> maatschappij (ecologische, economische en sociale aspecten in kader brengen)

  = essentieel onderdeel biodiversiteitsbeleid (brug tussen natuursector en maatschappelijke actoren)
• noodzakelijk voor een beleid gebaseerd op ecosysteembenadering

  beleidsmakers moeten correct geïnformeerd worden over de biodiversiteit, ecosystemen en hun diensten die ze aan de maatschappij leveren (wetenschappelijke kennis wordt geleverd door ecosysteemassessment)
• beschrijving ecosystemen Natuurrapport

  = een samenhangen, dynamisch complex van dieren, planten en micro-organismen en hun volledige niet-levende (abiotische) leefomgeving (= waardevolle voorraad van hernieuwbaar natuurlijk kapitaal)
• beschrijving ecosysteemdiensten Natuurrapport

  = allerlei processen die zich afspelen in de natuur leveren ons als individu en maatschappij onschatbare, maar niet altijd tastbare voordelen op.
• bepalende factoren voor vraag naar ESD

  • bevolkingsgrootte
  • cultureel of religieus gemotiveerde eetgewoontes
  • klimaatverandering
  • verstedelijking
• andere factoren die de waarde van een ecosysteem bepalen

  ecosystemen en ESD hebben meer invloed op onze welvaart en welzijn naarmate we er meer gebruik van maken (aanbod, vraag en gebruik)
• drivers binnen een ecosysteem

  aanwezigheid van de mens wijzigt ecosystemen overal ter wereld (menselijke invloed)
• directe drivers (definitie en soorten)

  = rechtsreekse oorzaken verandering ecosysteem

  • verandering in het landgebruik
  • polluenten en nutriënten
  • overexploitatie
  • klimaatverandering
  • introductie van exoten
• indirecte drivers (soorten)

  • economie
  • demografie
  • socio-politieke factoren
  • cultuur en religie
  • wetenschap en technologie
• welvaart

  = de mate waarin mensen kunnen voorzien in hun materiële noden en behoeften
• welzijn

  bepaald door individuele en maatschappelijke elementen (basisbehoeften, geestelijke en lichamelijke gezondheid, veiligheid, sociale cohesie, zelfontplooiing,...)
• link tussen ESD en welvaart en welzijn

  leven op aarde, en dus ook menselijk welzijn en economische welvaart, is onmogelijk zonder natuurlijke ecosystemen en hun ecosysteemdiensten
• verband tussen biodiversiteit en ESD

  biodiversiteit reguleert en optimaliseert tal van processen in de natuur, zodat die beter en stabieler verlopen een een breder aanbod aan ecosysteemdiensten voortbrengen

  hogere biodiversiteit --> stabieler ecosyteem --> meer ESD

  hogere biodiversiteit --> meer welvaart en welzijn
• link tussen soorten en ESD

  een ecosysteem of landschap kan maar een veelheid aan diensten leveren als de nodige soorten aanwezig zijn
• link tussen ecosystemen en ESD

  • sommige ecosysteemdiensten zijn gekoppeld aan een specifiek ecosysteem
  • de meeste ecosysteemdiensten zijn verspreid over verschillende ecosystemen (de meeste ecosystemen bieden ook verschillende diensten)
• 4 manieren waarop biodiversiteit belangrijk is voor de ecosysteemdienstencyclus

  • biodiversiteit = natuurlijk voorraadkamer
  • biodiversiteit reguleert veel ecosysteemprocessen --> werken beter en stabieler
  • biodiversiteit draagt bij tot de oogst (biodiversiteit = 'eindproduct')
  • deel biodiversiteit = rechtstreeks gewaardeerd (ehtische, esthethische en culturele waarden)
• ecosysteemdiensten duurzaam beheren

  ecosysteem in stand houden of herstellen en (gewenste) ecosysteemdiensten creëren, behouden, herstellen of optimaliseren

  --> nood aan beleid dat rekening houdt met ecosysteemdiensten of een ecosysteemdienstengericht beleid (beleid moet kunnen omgaan met diversiteit)